مذاکرات برجام در خط پایان!

پانزده ماه از مذاکرات اولیه وین از اواخر دولت روحانی تاکنون گذشت اما نتایج برامده پس از پانزده ماه مذاکرات،خبر از دورشدن هرچه بیشتر از احیای برجام را به ما می رساند این درحالیست که حسن روحانی هنوز براین باوراست که در زمان دولت او نود درصد اهداف ایران در مذاکرات احیای برجام تحقق یافته بود و دولت ابراهیم رییسی هم یکسال پس از روی کار آمدن بجای اینکه راهبرد عدم وابستگی به برجام در اقتصاد را به ظن خویش پیاده سازی کند روزبروز جامعه بخصوص کنشگران اقتصادی را در برزخ بزرگتری وارد ساخته است.

در پانزده ماه اخیر اگرچه خوش بینی به نرمش بیشتر جوبایدن نسبت به دونالد ترامپ بتدریج رنگ باخته است اما تیم مذاکراتی ایران حتی در اقناع افکارعمومی داخل کشور در تبیین چرایی به نتیجه نرسیدن برجام شکست خورده است.

اگر در روزگار ترامپ، عدم شکل گیری اجماع علیه ایران در شورای امنیت، مشروعیت و حمایت از تیم مذاکره کننده را ارتقا بخشیده بود در شرایط فعلی طولانی شدن مذاکرات و عدم اطلاع رسانی شفاف به مردم در مورد روند مذاکرات زمین بازی را تغییر داده است.

در روزهای اخیرسخنان رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین المللی هسته ای و از همه مهم تر جوزپ بورل نماینده ویژه اروپا در مذاکرات هسته ای از آخرین پیش نویس موجود میان ایران و غرب، آخرین بارقه های امید را به توافق زنده نگه داشته است.

جوزپ بورل اخیرا در مصاحبه ای اعلام کرد که در پیش نویس پیش رو دیگر چیزی نیست که ایران و آمریکا براحتی با آن مخالفت کنند.

این سخن خود نشان از آن دارد که به احتمال زیاد این دور از مذاکرات آخرین دور از مذاکرات هسته ای میان طرفین حاضر در گفت و گوها خواهد بود.

گمانه زنی ها نشان میدهد که به احتمال زیاد سپاه پاسداران در اخرین پیش نویس ارائه شده بازهم در لیست تروریستی باقی می ماند اما ممکن است قرارگاه خاتم از لیست تروریستی آمریکا خارج شود.

طی اخبار درزشده از مفاد پیش نویس آخر جوزپ بورل ایران از غنی سازی شصت درصدی دست می کشد و به اعداد دوران برجام باز میگردد و به تبع آن به ایران اجازه فروش نفت و گاز بصورت آزادانه داده خواهد شد طوریکه ایران بتواند به پولهای خویش از راه های سهل الوصول و قانونی دسترسی یابد.

این طرح را میتوان پایانی بر پانزده ماه مذاکرات ایران و غرب در وین و همچنین قطر دانست.

اگر به هر دلیلی ایران کلیت این طرح را هم رد کند در اجلاس بعدی شورای حکام تا سپتامبر به احتمال نسبتا زیاد قطعنامه ای علیه ایران صادر خواهد شد و به احتمال زیاد یکی از کشورهای پنج بعلاوه یک یا بهتر بگوییم چهار بعلاوه یک از گزینه اسنپ بک استفاده خواهد کرد.

در چنین شرایطی با وجود تعارض منافع روسیه و چین با غرب بخصوص روسیه با غرب در مورد اکراین میتوان با روشی حتی احتمال وتوی روسیه را نیز از کار انداخت آن هم طوریست که عدد 9/15 در جلسه شورای امنیت حاصل نشود، چراکه تصویب یک قطعنامه یا رد آن در صورتی اتفاق می افتد که حداقل نه کشور از پانزده عضو حاضر در شورای امنیت به قطعنامه مذکور رای مثبت داده باشند و در چنین وضعیتی اگر یکی از پنج عضو دائم شورای امنیت از حق وتو استفاده نکند قطعنامه تصویب و اگر استفاده کند قطعنامه رد میشود لیکن در حالتی دیگر کشورهایی مثل امریکا و دیگر کشورهای اروپایی داخل شورای امنیت میتوانند با ارائه «رای ممتنع» نگذارند عدد« نه پانزدهم» حاصل شود و در چنین شرایطی دیگر وتوی احتمالی روسیه کارساز نخواهد بود.*

شرایط پیش رو بسیار پیچیده است نه دیگر زمان خریدن به ایران کمک میکند نه زمان زیادی برای احیای برجامی هرچند حداقلی!باقی مانده است.

اگر باری دیگر پرونده ایران به شورای امنیت برود احیای برجام و خارج سازی پرونده ایران از شورای امنیت دیگر براحتی رخ نخواهد داد چراکه اعتماد طرفین اروپایی به ایران درسالهای منجر به برجام بسیار بیش از امروز بود.

اگرچه برخی مشاوران سیاسی حاکمیت روی احتیاج اروپا به انرژی ایران در جنگ اکراین حساب کرده اند اما ایران جایگزین های کمی در این مورد ندارد و از سعودی تا امارات و قطر کاملا آماده تامین انرژی اروپا هستند.
از سوی دیگر ورود پوتین به ایران و نزدیکی بسیار ایران و روسیه ظن و بدگمانی کشورهای اروپایی به ایران را در ارائه انرژی به اروپا در دوران پسابرجام افزون ساخته است.

به قول جوزپ بورل اخرین پیش نویس و معقول ترین پیش نویس از سوی آنها جلوی ایران قرار داده شده است حالا باید دید آیا حاکمان فعلی ایران از فرصت احتمالی و تنفس مصنوعی موثر استفاده میکنند یا اینکه این فرصت هم بخاطر ضعف دیپلماسی و دیپلمات های نسبتا ضعیف فعلی ایران از بین خواهد رفت.

مصاحبه دکتر ظریف با خبرگزاری دانشجو

اکبر مختاری/روزنامه هم میهن/نهم مردادماه