دنیایی از ظرفیت کشاورزی در خراسان شمالی/ مسیر سنتی باید تغییر کند

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: خراسان شمالی به عنوان استانی که از یک سو با استان‌های شمالی کشور همسایه بوده و از سوی دیگر دارای ظرفیت‌های آبی مناسبی همچون رودخانه اترک است، شرایط مناسبی برای کشاورزی دارد.

آب و هوایی مطلوب، خاک مرغوب، تنوع گیاهان دارویی و نزدیکی به جنگل از شمال استان و شرایط مطلوب کشت برخی از محصولات همچون زعفران و حبوبات در جنوب خراسان شمالی، شرایط ایده آلی برای این استان مهیا کرده است.

‌هزار ظرفیت اما رها شده!

به هر یک از بخش‌های خراسان شمالی که نگاهی بیندازیم یک ظرفیت بالقوه مناسب برای کشاورزی وجود دارد؛ به عنوان نمونه گیاهان دارویی در این خطه به شدت گسترش داشته که در صورت بهره مندی از آن می‌توان رونق مناسبی فراهم آورد.

سطح زیر کشت گیاهان دارویی خراسان شمالی هزار و ۲۸۵ هکتار با تولید هزار و ۹۲۰ تن است که معروف‌ترین گیاهان دارویی آنها زیره سبز، آویشن باغی، باریجه، نعنا فلفلی، خاکشیر، گشنیز، کدو تخم کاغذی و کتان است. علاوه بر این در بسیاری از مراتع طبیعی خراسان شمالی نیز انواع گیاهان دارویی سر از خاک بیرون آورده‌اند.

مصرف گیاهان دارویی در خراسان شمالی به لحاظ داشتن ویژگی‌های خاص طبیعی و اقلیمی و تنوع آب و هوایی منحصربه‌فرد، از دیرباز مورد توجه بوده و هم اکنون هم در اکثر مناطق روستایی و عشایری مصرف گیاهان دارویی در درمان برخی بیماری‌ها از جایگاه بالایی برخوردار است؛ اما اکنون وقت آن رسیده این روش‌های سنتی جای خود را به روش‌های صنعتی بدهد تا علاوه بر استفاده‌های محلی، استفاده‌های اقتصادی نیز از آن برده شود.

انگور یکی دیگر از ظرفیت‌های مناسب استان در حوزه کشاورزی است. تاکنون حدود ۲۴۰ رقم انگور در خراسان شمالی مقاوم به سرما، کم آبی و سازگار با اقلیم این استان شناسایی شده اما به صورت عمومی ۱۸ رقم انگور در تاکستان‌های این استان وجود دارد که ارقام عمده انگور شامل کلاهداری، کشمشی، عسکری، لعل و یاقوتی، انگور سیاه و پیکامی است.

سطح زیر کشت این محصول ۱۸ هزار و ۵۲۰ هکتار است که در شهرستان‌های فاروج، شیروان، بجنورد، اسفراین و مانه و سملقان پراکنده بوده و سالانه حدود ۲۰۰ هزار تن انگور تولید می‌شود.

خراسان شمالی جایگاه پنجم کشور از نظر سطح تاکستان‌ها و رده دهم از حیث میزان تولید انگور را در میان استان‌های کشور دارد.

زعفرانی را می‌توان یکی دیگر از محصولات با درآمد بالا در خراسان شمالی دانست. زعفران در هشت شهرستان خراسان شمالی کشت و کار می‌شود که فاروج رتبه اول را دارد.

شرایط مناسب اقلیمی، سازگاری، نیاز آبی کم، عملکرد و درآمد اقتصادی مناسب، ارتقای دانش فنی زعفران کاران و سهولت نگهداری آن از عوامل مهم توسعه این محصول صادراتی در استان است که تاکنون به صورت علمی و دقیق به آن پرداخته نشده است.

از نبود صنایع تبدیلی تا جای خالی دانشگاه در کشاورزی

مسئله مهم و اساسی در حوزه کشاورزی خراسان شمالی، عدم وجود صنایع تبدیلی است. اتفاقی که باعث شده روز به روز جمعیت روستایی به شهرها مهاجرت کرده و به نوعی قشر مولد جامعه کاهش یابد؛ هرچند طبق آمار همچنان حدود نیمی از جمعیت خراسان شمالی در روستاها زندگی می‌کنند اما عدم سرمایه گذاری در حوزه صنایع تبدیلی که باعث عدم سودآوری این قشر می‌شود، می‌تواند سرعت مهاجرت را افزایش دهد.

عدم فرآوری محصولات کشاورزی و خام فروشی موضوعی است که مسئولان باید در رأس امور به آن بپردازند؛ این مسئله باعث می‌شود علاوه بر اشتغالزایی بیشتر، سطح درآمد مردم خراسان شمالی افزایش یابد.

اکنون روستاییان خراسان شمالی در قعر جدول درآمدزایی در کشور قرار دارند که با توجه به ظرفیت‌های متعدد کشاورزی و دامی این آمار معقول نیست لذا با توجه به حلقه مفقوده ای به نام صنایع تبدیلی می‌توان وضعیت را دگرگون کرد.

از دیگر چالش‌های پیش رو کشاورزی در خراسان شمالی، عدم علمی بودن این حوزه است.

در خراسان شمالی که مبنای رشد و ظرفیت‌های آن در حوزه کشاورزی است یک دانشکده کشاورزی تقریباً منفعل در شیروان فعالیت می‌کند که می‌توان گفت نیازی از استان را برآورده نکرده است.

مجتمع آموزش عالی شیروان که یک دانشکده به نام کشاورزی دارد می‌تواند با ورود به حیطه گسترده کشاورزی، اقدامات فراوانی را برای صنعتی شدن کشاورزی در استان انجام دهد؛ اما تاکنون چنین اقداماتی دیده نشده است.

این موضوع در حالیست که کشاورزی استان به شدت سنتی بوده و برای صنعتی شدن نیازمند ورود علم به این حیطه است.

سیاست‌های حمایتی وزارت جهاد کشاورزی نیازمند بازنگری است

سید محمد پاکمهر در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: یکی از اولویت‌های استان که در سفر مقام معظم رهبری نیز مورد تاکید معظم‌له قرار گرفته بود، بخش کشاورزی و دامداری است.

نماینده مردم بجنورد، مانه و سملقان، راز و جرگلان و گرمه و جاجرم در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: اشتغال گسترده مردم خراسان شمالی در بخش کشاورزی به دلیل پتانسیل بالای این استان حکایت از اهمیت این مقوله در خراسان شمالی دارد.

وی با اشاره به اثر مخرب کاهش نزولات آسمانی و به تبع آن خشکسالی‌های اخیر، بیان کرد: برنامه و اعتبارات این حوزه از قبیل تغییر روش آبیاری، احیای قنوات، و… در خراسان شمالی باید شفاف و صریح اعلام شود.

پاکمهر تصریح کرد: سیاست‌های حمایتی مجموعه وزارت جهاد کشاورزی در مسائلی از قبیل سرمازدگی، آفات، خشکسالی نیاز به بازنگری اساسی دارد و کشاورزان خراسان شمالی به شدت به این مسئله نیاز دارند.

نماینده بجنورد در مجلس گفت: بهره گیری از صنایع تبدیلی باید در دستور کار مدیران دولتی باشد تا از این طریق باعث رونق تولید و جلوگیری از خام فروشی شویم.

لزوم گسترش آبیاری نوین در کشاورزی خراسان شمالی

محمدرضا حسین نژاد، استاندار خراسان شمالی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر به ظرفیت‌های کشاورزی این استان و کمبودهای موجود اشاره کرد و اظهار داشت: رونق استان با توسعه بخش کشاورزی رقم می‌خورد زیرا با توسعه این حوزه شاهد رونق دامپروری و صنایع وابسته نیز خواهیم بود.

استاندار خراسان شمالی استفاده از شرکت‌های دانش بنیان برای تحول کشاورزی را لازم دانست و گفت: الگوی کشت در خراسان شمالی باید اصلاح شود تا به تحول در بخش کشاورزی دست یابیم.

حسین نژاد با اشاره به وجود زمین‌های دیم بسیار در سطح استان، بیان کرد: اگر در حوزه آب تحول ایجاد شود تحول بنیادین حوزه کشاورزی را هم شاهد خواهیم بود.

وی داشتن الگوی کشت و استفاده بهینه از زمین‌ها را عامل مهم تحول در حوزه کشاورزی عنوان کرد و افزود: با بهره مندی از تجارب جهانی شاهد افزایش راندمان این حوزه خواهیم بود.

حسین نژاد با انتقاد از وجود سیستم سنتی در حوزه کشاورزی استان، گفت: باید سیستم‌های نوین آبیاری جایگزین این سیستم سنتی شود و مجتمع کشاورزی شیروان می‌تواند در حوزه آموزش نقش آفرینی مؤثری داشته باشد.

نماینده عالی دولت در خراسان شمالی تاکید کرد: در سال جاری باید شرکت‌های دانش بینان را به سمت و سوی کشاورزی و با هدف افزایش بازدهی سوق دهیم.

سرمایه گذاران بخش خصوصی در حوزه کشاورزی حمایت شوند

ورود سرمایه گذاران بخش خصوصی به حوزه کشاورزی دیگر راه حل خروج از مشکلات این حوزه در استان است. مهدی رشیدی، معاون عمرانی استاندار خراسان شمالی هفته گذشته در کارگروه آب و کشاورزی استان اظهار کرد: بهره‌مندی از آبیاری نوین با هدف مقابله با کم آبی و خشکسالی یک ضرورت انکار نشدنی است.

معاون عمرانی استانداری خراسان شمالی ادامه داد: با تبدیل آبیاری سنتی به نوین می‌توان گام‌های اساسی در راستای حفاظت منابع آب و کمک به کشاورزان برداشت.

وی خاطر نشان کرد: مردم با ارائه آموزش‌های لازم می‌توانند با مجهز کردن زمین‌های کشاورزی به آبیاری نوین در مصرف آب صرفه‌جویی کنند.

رشیدی حمایت از سرمایه گذاران بخش کشاورزی را مورد تاکید قرار داد و گفت: دستگاه‌های اجرایی متولی استان با حمایت از سرمایه گذاران بخش کشاورزی به توسعه این حوزه با ارزش در سطح استان کمک کنند.

اما حمایت از بخش خصوصی باید در عمل اتفاق بیفتد و به حرف اکتفا نشود؛ اکنون به دلیل روندهای اداری و عدم هماهنگی دستگاه‌ها با یکدیگر بسیاری از سرمایه گذاران تمایلی به ورود به خراسان شمالی ندارند که این موضوع باید از طریق مسئولان مرتبط رفع و رجوع شود.

برنامه سازمان جهاد کشاورزی برای گیاهان دارویی و زعفران

محمد محمدزاده، رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: در حوزه گیاهان دارویی پتانسیل بالایی داریم لذا مرکز تحقیقات را ایجاد خواهیم کرد تا فعالیت جدی در این خصوص انجام دهد.

وی با اشاره به مشکلات آبی استان، افزود: با اعتبارات سفر رئیس جمهور به خراسان شمالی، ۶۱۴ قنات لایروبی خواهد شد.

محمدزاده بیان داشت: طی سفر رئیس جمهور مجوز صادرات برخی محصولات را اخذ کردیم که تا پیش از این سابقه نداشته است و این موضوع باعث توسعه کشاورزی و بهبود حال کشاورزان خواهد شد.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی با اشاره به ظرفیت این استان در حوزه کشت زعفران، گفت: برنامه‌هایی داریم تا زمین‌های دیم زیر کشت زعفران را گسترش دهیم.