«سهراب سپهری» شاعر آب و آئینه در بلندای سپهر ادبیات ایران

خبرگزاری مهر؛ گروه استان‌ها - هادی نجف زاده: ۹۴ سال پیش در چنین روزی در یک خانواده فرهنگی کاشان فرزندی متولد شد که نامش سهراب و شهرتش سپهری شد.

سال‌ها گذشت تا سهراب سپهری در آسمان ادبیات و هنر ایران توانست اسم و رسمی برای خود پیدا کند و سری بین سرها بلند کند.

سهراب سپهری ظرفیت ادبیات و هنر معاصر ایران و کاشان را تا حدی گسترش داد که در طی ده‌ها سال بعد از فوت او نیز اشعار و نقاشی‌های آن مورد توجه علاقه مندان به ادبیات و هنر است.

سهراب همانطور که در اشعارش هم گفته است ریشه و اساس خود را فراموش نکرده و به صراحت می‌گوید اهل کاشانم که این نشان از تمدن و فرهنگ بالای او در آن زمان است.

اما در کنار همه این افتخارات و نشانی که سهراب سپهری برای کاشانی‌ها و حتی ایرانیان به ارمغان آورده است، آنچنان که باید و شاید مورد توجه قرار نگرفته است و به صراحت می‌توان گفت مورد بی‌مهری قرار گرفته است.

شاید در شهری که شهره ای همچون سهراب سپهری دارد، باید بیش از پیش در جهت پاسداشت اینچنین فردی قدم برداشته می‌شد؛ موضوعی که تا به امروز کمتر به آن پرداخته شده است.

جدا از پاسداشت معنوی این شاعر و نقاش معاصر کاشان برخی از یادگارها سهراب سپهری هم در منطقه کاشان مورد غفلت واقع شده است؛ «شاسوسا» یا همان خلوتگاه سهراب سپهری است که با بی مهری تمام به تلی از خاک تبدیل شده است.

یک کاشان شناس در گفت و گو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه شاسوسا چهارطاقی ای است که فعلاً در منطقه یحیی آباد و جز حوزه استحفاظی آران و بیدگل است، اظهار داشت: شاسوسا همچنین عنوان شعری از دفتر آواز آفتاب سهراب سپهری بوده است که او بارها در این منطقه کویری به خلوت فرو رفته است.

علی اصغر شاطری با اشاره به اوضاع نامناسب این اثر به یادگار مانده از سهراب سپهری خاطرنشان کرد: یغماگران میراث فرهنگی برای به دست آوردن اشیا و آثار تاریخی آن را همچون زمین کشاورزی شخم زده و تخریب کرده‌اند.

وی با اشاره به اینکه مدیران میراث فرهنگی آران و بیدگل هم این یادگار تاریخی و اثر ملی را فراموش کرده‌اند، گفت: لازم است سازمان‌های مردم نهاد برای نجات این اثر ملی و تاریخی پا پیش بگذارند تا این یادگار معنوی سهراب سپهری بیش از این دچار فراموشی و تخریب نشود.

این کاشان شناس با اشاره به اینکه بنای شاسوسا مشخص نیست مربوط به کدام عصر و دوران است، تاکید کرد: این ترس وجود دارد به دلیل وضعیت نه چندان مناسب این بنا ممکن است با یک باران و یا فرونشست زمین و یا هر دلیل دیگر به کل شاسوسا از روی زمین محو و نشانی از یادگاران سهراب سپهری برای همیشه از بین برود.

وضعیت نامناسب بنای تاریخی مورد علاقه سهراب (شاسوسا)

و اما سوال مهم این است که چرا این بنای تاریخی به این وضعیت افتاده است. شاید بتوان گفت یکی از مهمترین دلایل این مهم وجود مالک‌های مختلف برای آن است. برای مثال یک طرف این بنا را اداره اوقاف مدعی است و طرف دیگر را هم اداره راه و شهرسازی مدعی مالکیت است.

در کنار تمام ادارات و ارگان‌های دولتی اشخاص و کشاورزانی هم که در جوار این بنای تاریخی مشغول کشاورزی هستند هر کدام خود یک مدعی جداگانه برای مالکیت این بنای تاریخی است.

طبق شنیده‌ها بوده‌اند افرادی که بخش‌های مختلف خصوصی که با توجه به علاقه شخصی و ارادتی که به سهراب سپهری داشته‌اند خواستار سرمایه گذاری برای حفظ این سرمایه ملی شده‌اند که به دلیل همین چند مالکیتی از سرمایه گذاری صرف نظر کرده‌اند.

همه اینها در حالی است که به استناد بند ۱۳ قانون احیا و مرمت بناها و بافت‌های تاریخی، اگر بنایی تاریخی و به ثبت آثار ملی رسیده، در اختیار یک نهاد اجرایی باشد، آن نهاد مکلف به حفاظت از آن بنا است. بنای ثبت ملی شده شاسوسا اما به گفته فعالان میراث فرهنگی در همه‌سال‌های گذشته از سوی هیچ نهادی دست حفاظت و یاری در نگهداری ندیده و به عبارت دیگر می‌توان گفت همه نهادهای مدعی حفظ و نگهداری از این اثر ملی را دست همدیگر داده‌اند.

در کنار این چند مالکیتی برای شاسوسا نکته دیگر این است که اداره منابع طبیعی و آبخیزداری هم این مکان را جز اراضی منابع طبیعی قلمداد کرده که این موضوع مشکل ایجاد کرده است.

آنچه واضح و مشخص است که ادعای مالکیت‌های گوناگون در کنار زمین ملی بودن شاسوسا کار را برای هر سرمایه گذاری دشوار کرده است و به نظر می‌رسد فرمانداری آران و بیدگل به عنوان دستگاه نظارتی و بالادستی دیگر ادارات و سازمان‌ها باید در مورد این موضوع چاره‌ای بیاندیشد.

سنگ قبرهای مختلف سهراب سپهری از گذشته تاکنون

در کنار شاسوسا یکی دیگر از موضوعاتی که یک جفای آشکار در حق سهراب سپهری شاعر و نقاش نام آوازه کاشانی بود در مورد سنگ قبر او بود.

سنگ قبری که به گفته فعالین رسانه‌ای و فرهنگی رکورد تعویض سنگ را دارد و طی سالهای گوناگون به امحای مختلف تعویض شد.

یک فعال فرهنگی رسانه‌ای در گفت و گو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه سهراب سپهری وصیت کرده بود در کنار حرم مطهر حضرت علی بن باقر (ع) در مشهد اردهال تدفین شود، اظهار داشت: اولین سنگ مزار سهراب سپهری توسط استاد رضا مافی طراحی و اجرا شده بود که اثری جامع و مانع بود، اما در این مدت به دلیل اعتنا و بی اعتنایی‌ها، رفتارهای متفاوتی بر این سنگ یادبود رفت که بدون هماهنگی با خانواده سهراب بود.

وی با اشاره به اینکه در یک نوبت که سنگ قبر سهراب تغییر کرد شماره تلفن حکاک بر روی سنگ قبر درج شده بود، ابراز داشت: این در حالی است که بر روی سنگ قبر فردی به آوازه سهراب سپهری نباید هیچ نشان و اثری غیر از او درج شود.

محمدمهدی نعیمی با اشاره به اینکه در یک نوبت دیگر که سنگ قبر سهراب سپهری شکست، مجری تصمیم گرفت که متن انگلیسی را کنار آن بنویسد.

وی با اشاره به اینکه این کار ابتکار پسندیده‌ای بود، خاطرنشان کرد: اما ترجمه ناشیانه در کنار آن، مورد اعتراض خانواده سهراب سپهری قرار گرفت اما کسی به آن توجهی نکرد.

این فعال فرهنگی و رسانه‌ای با بیان اینکه این اشتباهات ترجمه‌ای در فضای مجازی منتشر شد، تاکید کرد: متأسفانه این موضوع بازخورد مناسبی به همراه نداشت از این رو یک تیم هنری از هنرمندان کاشان تصمیم گرفتند با هماهنگی کامل خانواده سهراب سپهری سنگ مزار او را طراحی کنند تا دیگر شاهد این موضوعات نباشیم.

وی با بیان اینکه این تیم هنری حدود یکسال برای این موضوع زحمت کشیدند، افزود: در نهایت مراسم رونمایی از سنگ قبر سهراب سپهری با حضور فعالین فرهنگی و رسانه‌ای کاشان رونمایی شد.

در کنار این موضوعات آنچه که بیش از پیش خانواده سهراب سپهری در پی آن هستند حفظ وسایل شخصی و یادگاران به جا مانده از سهراب سپهری است.

خواهرزاده سهراب سپهری در حاشیه سفر به کاشان در گفت و گو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه بسیار علاقه مند هستیم تا وسایل شخصی سهراب در موزه‌ای در کاشان نگهداری شود، اظهار داشت: با این وجود هنوز مدیران و مسئولان کاشانی پاسخ قانع کننده‌ای به ما نداده‌اند.

وی با اشاره به اینکه برخی از تابلوهای سهراب سپهری در برخی از مزایده‌ها به فروش می‌رسد، ابراز داشت: از شهر کرمان برای در اختیار گرفتن وسایل شخصی سهراب سپهری با ما تماس می‌گیرند تا موزه‌ای در آن شهر به این منظور ایجاد کنند و این در حالی است که در کاشان برای این موضوع هیچ اقدامی نکرده‌اند.

سیدجلال فاطمی با اشاره به اینکه خانواده سهراب سپهری این آمادگی را برای برپایی این موزه در کاشان دارد، تاکید کرد: امیدواریم مدیران و مسئولان شهرستان کاشان در این زمینه کمک‌های لازم در جهت اختصاص جا و مکان را انجام دهند. سهراب سپهری هنرمندی است که آثار و هنرنمایی‌های آن هم اکنون در بسیاری از موزه‌های جهان برای نمایش عموم وجود دارد و از سویی دیگر شهرهای او نیز مورد توجه بسیاری از علاقمندان به شعر و ادبیات فارسی است. با این وجود متأسفانه در زادگاه خودش در کاشان آنچنان که باید و شاید است مورد توجه قرار نگرفته است.

اگر از برخی اقدامات و فعالیت‌های بخش خصوصی و سازمان‌های مردم نهاد برای بزرگداشت و حفظ نام و جایگاه این هنرمند اصیل و باهویت ایرانی و کاشانی بگذریم متأسفانه دستگاه‌های عریض و طویل فرهنگی و دولتی برای پاسداشت عظمت این شاعر و نقاش برجسته ایرانی فعالیت در خور توجهی انجام نداده‌اند.

حال سوال این است که اگر فرض کنیم کف خواسته خانواده، فعالان فرهنگی و رسانه‌ای ایران و کاشان در مورد مرحوم سهراب سپهری ایجاد یک موزه در زادگاه او باشد تا یادگاری‌ها و وسایل شخصی او و دیگر آثارش در این موزه نگهداری شود چرا تاکنون اقدامی انجام نشده است؟!