«اصلاح الگوی کشت» با کشت قراردادی/ ماش و کنجد جایگزین برنج می شود

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- مریم شریفی: با توجه به گستردگی پهنه مرزی کشور و تنوع اقلیمی، رسیدن به «الگوی کشت» مناسبی که بتوان از آن حداکثر بهره‌برداری را از عوامل و نهادهای تولید به‌ویژه عامل محدودکننده آب به‌دست آورد، ضرورتی انکارناپذیر است.

الگوی کشت عبارت از تعیین یک نظام کشاورزی با مزیت اقتصادی پایدار مبتنی بر سیاست‌های کلان کشور و بهره‌گیری بهینه از پتانسیل‌های منطقه‌ای با رعایت اصول فیزیولوژیک در راستای حفظ محیط زیست است.

کشت محصولات زراعی، باغی و یا بهره‌برداری از مراتع و جنگل‌ها باید متناسب با پتانسیل‌های منطقه‌ای و عوامل تولید باشد.

محدودیت‌های اقلیمی موجود، بیلان منفی آب دشت‌ها و نیاز به پایداری تولید محصولات، ما را ملزم می‌کند که در راستای بهبود سفره‌های زیرزمینی و افزایش راندمان مصرف آب حرکت کنیم.

حاصل کشت بی برنامه و بدون الگوی مشخص و متناسب با نیاز بازار در سال‌های اخیر هدررفت هزاران تن محصول کشاورزان به دلیل نبود بازار فروش، خالی ماندن دست کشاورز و از بین رفتن منابع آب‌های زیرزمینی بوده است؛ اتفاقاتی تلخ که متاسفانه هرچند سال یک بار در یکی از محصولات شاهد آن هستیم، یک سال کشاورزان سیب زمین خود را روانه آخور دام‌ها می‌کنند و سال دیگر پیاز و گوجه فرنگی بر روی دست کشاورز می‌ماند.

لذا خبرگزاری مهر در خصوص الگوی کشت با «محمد برزعلی» رئیس جهاد کشاورزی گلستان گفتگو کرده که در ادامه خواهد آمد.

*چه عواملی در تعیین الگوی کشت موفق موثر است؟

الگوی کشت لایه‌های مختلفی مانند آب، منبع بازرگانی و اقتصادی دارد؛ این لایه‌ها زمانی که متناسب و مناسب با همدیگر تطابق پیدا کند می‌تواند الگوی کشت موفقی متناسب با زیست بوم زراعی منطقه تشکیل دهند.

محوریت اصلی الگوی کشت متناسب بودن تولید در کشور، عدم انباشتگی محصولات و نبود بازار فروش، استفاده بهینه از منابع آب کشور در تولید محصولات کشاورزی، افزایش بهره وری و راندمان مصرف آب و افزایش راندمان مصرف نهاده‌هایی نظیر کودهای یارانه دار است.

*الگوی کشت استان گلستان بر چه اساسی تعیین می‌شود؟

در کشور ما و به طور ویژه‌تر در استان گلستان، لایه منابع آب و لایه اقتصادی و منابع بازرگانی در تدوین الگوی کشت اهمیت بیشتری دارد. به طور مثال در برخی مزارع گلستان که به صورت نسق است و قابلیت کشت سویا و پنبه را دارد کشاورزان اقدام به کشت برنج می‌کنند زیرا کشت برنج صرفه اقتصادی بیشتری دارد.

در برخی استان‌ها الگوی کشت براساس میزان آفت‌هایی که شیوع بیشتری دارند هم تعیین می‌شود اما در استان گلستان ما چنین مشکلی نداریم.

*چه محصولاتی را به عنوان کشت جایگزین در گلستان معرفی می‌کنید؟

ما در حوزه غلات و کلزا الگوی کشت را به سمتی برده‌ایم که از آب‌های تجدیدپذیر مانند باران استفاده کنند، جایگزین کردن کلزا و چغندرقند پاییزه با کلزا و چغندرقند بهاره را می‌توان به عنوان نمونه از الگوی کشت اصلاح شده در گلستان نام برد، در این روش کشاورزان برای آبیاری محصول خود به جای استفاده از آب‌های زیرزمینی از آب باران بهره می‌گیرند.

برای حفظ ذخایر آب‌های زیرزمینی باید برای محصولی مثل برنج که مصرف بالای آب دارد، کشت جایگزین معرفی کرد.

کشت جایگزین باید آب بسیار کمتری نسبت کشت قبلی مصرف کند و از نظر اقتصادی برای کشاورزان توجیه داشته باشد. توجیه اقتصادی کشت محصولات هم کلید موفقیت در ارایه الگوی کشت به کشاورزان است.

در مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی در حال تحقیق و بررسی بر روی دو محصول کنجد و ماش هستیم، نیاز آبی این گیاهان نسبت به برنج یک چهارم است و در نقاط مختلف استان رشد می‌کنند. همچنین بر روی نوعی از ماش که قابلیت برداشت با کمباین را داشته باشد، تحقیق می‌کنیم.

در حال حاضر گیاه ماش به وسیله دست در استان برداشت می‌شود که مستلزم نیروی کار زیادی است و هزینه سرسام آور کارگری را بر کشاورزان تحمیل می‌کند، به همین دلیل در حال تحقیق برای تولید رقمی از ماش هستیم که ارتفاع آن از سطح زمین بلندتر باشد تا قابلیت برداشت توسط کمباین را داشته باشد.

گیاه کنجد هم درآمدزایی خوبی داشته و در تهیه روغن مورد نیاز کشور کاربرد دارد؛ مشکلی که در گیاه کنجد وجود دارد این است که کپسول‌های آن در یک زمان به مرحله برداشت، نمی رسند، ما در مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی تلاش می‌کنیم تا ارقام جدید کنجد را معرفی کنیم که کپسول‌های آن در یک زمان برسند تا کشت این گیاهان برای کشاورزان زحمت کمتر و سود بیشتری داشته باشد.

*پرداختن به «الگوی کشت» در جهاد کشاورزی گلستان از چه سالی آغاز شده است؟

برای تدوین الگوی کشت و معرفی محصول متناسب در استان گلستان سال‌های گذشته هم اقداماتی انجام شده بود ولی چون همه جوانب را مد نظر قرار نداده بودند، موفقیت آمیز نبود.

به طور مثال گیاه روغنی کاملینا که متناسب با خاک استان است و روغن حاصل از آن در مصرف سوخت هواپیمای جنگی کاربرد دارد به کشاورزان پیشنهاد شد ولی علی رغم تولید خوب محصول در استان، کشاورزان در موقع فروش با مشکل مواجه شدند و برای بازار فروش آن تدابیر لازم انجام نشده بود به همین دلیل کشاورزان از کشت بیشتر کاملینا استقبال نکردند.

* چطور می‌توان کشاورزان را تشویق کرد که الگوی کشت را رعایت کنند؟

کشت قراردادی محصولات کشاورزی در موفقیت تدوین الگوی کشت بسیار موثر است. اگر بخش دولتی و یا شرکت‌های بازرگانی معتبر با کشاورز قرارداد ببندد و کشاورزان از فروش محصول خود با قیمت از پیش تعیین شده مطمئن باشند، از کشت جایگزین استقبال خواهند کرد.

در کشت قراردادی بذر و نهاده‌های مورد نیاز کشاورزان در اختیار آنها قرار می‌گیرد و در زمان برداشت محصول، هزینه آن از کشاورز گرفته می‌شود و علاوه بر آن کشاورزان از بابت فروش محصول و قیمت آن اطمینان خاطر دارند و این مسئله کشاورزان را تشویق خواهد کرد که از الگوی کشت صحیح پیروی کنند. به طور مثال کشت قراردادی گندم باعث افزایش تولید آن در گلستان شده است

* در حال حاضر چه محصولاتی به صورت قراردادی در استان کشت می‌شود؟

در حال حاضر کشت قراردادی در محصولات مهم و استراتژیک مثل گندم، چغندرقند و کلزا اتفاق می‌افتد.