جلوگیری از فرار مالیاتی با شفافیت اطلاعاتی

به گزارش پایگاه خبری «عصر اعتبار» به نقل از ایبِنا، یکی از اصلی ترین ابزارهای کسب درآمد برای دولت ها برای رسیدن به اهداف اجتماعی، اقتصادی و عمرانی خود، مالیات است و یکی از مهم ترین روش‌های افزایش تمکین و جلوگیری از فرار مالیاتی که در کشورهای توسعه یافته مرسوم است، شفافیت اطلاعات مودیان است.

هر چند تکیه اصلی درآمدهای دولت در کشورمان در سال های متمادی بر نفت بوده است اما با توجه به چالش‌های بین المللی در دهه های اخیر و نوسانات شدید قیمت نفت بنظر نمی رسد نفت تکیه گاه مناسبی برای درآمد دولت باشد.

امروزه بیش از هر زمانی نیاز به یک درآمد پایدار برای دولت وجود دارد و مالیات می‌تواند بعنوان بهترین منبع برای تحصیل آن باشد اما باید توجه کرد مالیات ستانی تنها از بخش تولیدی نباشد تا فشار مالیاتی لطمه ای به این بخش وارد نکند و دولت باید بیش‌تر بر شناسایی مودیان مالیاتی در بخش‌های دیگر تمرکز کند تا به مرور زمان حتی بتواند با معافیت‌های مالیاتی برای بخش‌های تولیدی به افزایش تولید کمک کند.

شفافیت اطلاعات مودیان مالیاتی در کشورهای جهان

افشای میزان مالیات پرداختی مودیان به صورت کلی و همچنین با تفکیک‌هایی از قبیل جغرافیایی و پایه مالیاتی از مواردی است که در گزارش سالانه مالیاتی بیشتر کشور‌های پیشرفته قابل مشاهده است و همچنین تقسیم بندی و افشای اطلاعات مودیان مالیاتی هم در کشور‌های دنیا سابقه طولانی دارد.

بررسی قانون افشای اطلاعات مؤدیان مالیاتی در آمریکا، در عین تغییرات متعدد در سال های بعد، به سال 1920 باز می گردد. پاکستان برای افزایش تمکین مالیاتی از سال 2012 دو برنامه را به طور همزمان اجرا کرد. در برنامه اول اطلاعات مالیاتی مؤدیان براساس نام آنها در معرض عموم قرار گرفته و در برنامه دوم 100 مؤدی نمونه سال مورد تقدیر نخست وزیر قرار گرفته و امتیازات ویژه ای به ایشان تعلق می گرفت. بررسی ها نشان می دهد اجرای این دو طرح باعث افزایش بیش از 10 درصدی تمکین مؤدیان مالیاتی در این کشور شده است.

همچنین در نروژ مطالعات نشان می‌دهد با ایجاد دسترسی عمومی اینترنتی به مالیات پرداختی افراد، درآمد مالیاتی این کشور نسبت به سه سال گذشته آن 3 درصد افزایش یافته است. گزارشات نشان می‌دهد شفافیت مالیاتی در کشور‌های دیگری مثل استرالیا، ژاپن، سوئد، یونان، نیوزلند، کانادا و بسیاری دیگر از کشور‌های جهان باعث افزایش درآمد مالیاتی دولت شده است.

سه گام برای شفافیت عملکرد مالیاتی مودیان

بر اساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی شفافیت عملکرد مالیاتی مؤدیان گستره وسیعی دارد که ابتدایی‌ترین گام در این مسیر افشای میزان کل مالیات پرداختی مؤدیان است. گام بعدی افشای مالیات پرداختی مؤدیان با تفکیک‌هایی از قبیل جغرافیا و پایه‌هاست. گام سوم در مسیر شفافیت عملکرد مالیاتی مؤدیان افشای میزان بدهی مالیاتی مؤدیان و جزئیات مربوط به آن است.

آسیب شناسی شفافیت مودیان در کشور

طبق گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی شفافیت عملکرد مالیاتی مؤدیان در ایران از وضعیت مناسبی برخوردار نیست. این وضعیت درحالی است که زیرساخت‌های لازم برای اجرای آن در کشور وجود دارد. شکل زیر مشکلات اصلی در زمینه شفافیت عملکرد مالیاتی مؤدیان در کشور را بر می‌شمارد.

طرح جامع مالیاتی دارای 32 پروژه مدیریتی مستقل بود که همچنان به پایان نرسیده است، اما این طرح باعث تجمیع اطلاعات مؤدیان مالیاتی شد. با این حال هنوز به صورت پیوسته گزارش رسمی و عمومی نسبت به میزان درآمد مالیاتی کشور در سال مالی توسط سازمان امور مالیاتی به عموم مردم ارائه نمی‌گردد و بخش کوچکی این اطلاعات بعضا با نشست خبری در اختیار رسانه‌ها و مردم قرار می‌گیرد که بسیار جای تأمل است.

لذا به تبع این موضوع هیچ گزارش تفکیکی از مالیات‌های دریافتی براساس جغرافیا و پایه مالیاتی و غیره نیز در اختیار مردم قرار نمی‌گیرد. بر این اساس در حال حاضر هیچ‌ یک از دو گام اول شفافیت عملکرد مالیاتی به صورت صحیح در کشور اجرا نمی‌شود. اما در خصوص تقسیم‌بندی مؤدیان مالیاتی و افشای اطلاعات آنان به عنوان گام سوم در چارچوب شفافیت عملکرد مالیاتی مؤدیان نیز ایران سابقه چندانی ندارد.

عملکرد دولت سیزدهم در راستای شفافیت مالیاتی

اقدامات مختلفی ازجمله طرح ملی پایانه‌های فروشگاهی، شناسایی مودیان جدید مالیاتی، ساماندهی دستگاه‌های کارتخوان، تفکیک حساب تجاری و شخصی، تحقق کامل درآمدهای مالیاتی بدون فشار به مودیان خوش‌حساب و بخش تولید و مبارزه با فساد که در این دولت انجام شده که بسیار ارزشمند است و باید این نوع اقدامات که منجر به عدالت‌محوری و شفافیت می‌شود، ادامه پیدا کند.

در دولت سیزدهم با ساماندهی 19 میلیون درگاه‌ پرداخت و کارتخوان‌های کشور امکان رصد تراکنش‌ها توسط دولت و بانک مرکزی فراهم شد که به دولت در تحقق درآمد مالیاتی و جلوگیری از فرار مالیاتی کمک شایانی کرد. این اقدام بر شفافیت مالیاتی بسیار موثر خواهد بود و با شناسایی بیش از 2.5 میلیون مودی جدید به واسطه این اقدام، یکی از مهم‌ترین گام‌هایی است که برای اصلاح نظام مالیاتی و حتی پولی کشور در حال انجام است.

تفکیک حساب تجاری و شخصی اقدام دیگری است که در راستای شفافیت مالیاتی در دولت سیزدهم صورت گرفته که علاوه بر اینکه باعث شناسایی مودیان مالیاتی می‌شود موجب تسهیل مدیریت حساب‌های تجاری و ایجاد امکان در نظر گرفتن تسهیلات ویژه توسط دولت برای دارندگاه حساب‌های تجاری می‌شود.

دولت سیزدهم در حال تلاش برای فراهم کردن زیرساخت‌های مورد نیاز برای تحقق شفافیت مالیاتی است و انتظار می‌رود در گام‌های بعدی با شناسایی و اعلام مشتریان خوش‌حساب و بد‌حساب، مودیان مالیاتی و مجرمان مالیاتی، وضعیت مودیان مالیاتی را تقسیم بندی و افشا کند و همچنین با فراهم شدن زیرساخت ها گزارشات مالیات دریافتی از مودیان را به تفکیک اعلام کند تا شفافیت مالیاتی در سطح بالایی محقق شود. این امر علاوه بر اینکه موجب شفافیت مالیاتی می شود در موارد دیگری مثل اعتبار سنجی مشتریان بانکی و اعطای تسهیلات نیز کاربرد دارد.