حمام ترکی چیست ؟ آداب و رسوم و فواید آن

حمام ترکی چیست ؟ آداب و رسوم و فواید آن را می دانید. در این مطلب می خواهیم به این نوع حمام که در ترکیه به عنوان جاذبه گردشگری شناخته شده است بپردازیم .در نگاه اول شاید حمام های ترکی شما را به یاد گرمابه های ایران (حمام هایی با سکوهای سراسری و خزینه آب در وسط ) در زمان قدیم بیندازد و یاد و خاطره سفیداب، صابون مراغه و حمام های دامادی را برای شما زنده کند. حمام ترکی شباهت بسیاری در ساخت و بافت به حمام های سنتی ایران و از نظر ظاهری به حمام های رومیان دارند.
امروزه ترک ها با استفاده از احیای حمام ها و با مشت و مال های مخصوص خود و تبدیل حمام از مکانی تاریخی به مکانی تفریحی گردشگران بسیاری را به سوی خود جذب کردند. در واقع تاریخچه حمام ترکی به دوران رومیان باز می گردد و در دوران عثمانیان نیز گسترش زیادی در منطقه آناتولی پیدا کرد.

حمام های ترکی نقشی بیشتر از یک حمام عادی که به آن برای تمیزی و رفع آلودگی مراجعه می کنند داشته و از آن جا که به نوعی محل تجمعات مردمی به شمار می رفت تبدیل به مکانی برای تفریح و سرگرمی، ملاقات های دوستانه و خانوادگی، پیدا کردن همسر و خواستگاری و یا حتی دشمنی و دسیسه علیه شخصی شده بود. امروزه در حمام های ترکی صدای موسیقی شاد ترکی به همراه دست و آواز و رقص و خوردن نوشیدنی های خنک مراجعه کنندگان به چشم می خورد.یکی از نکات جالب ساخت بنای حمام توسط معماران تازه کار بود تا اگر از پس این آزمون سر بلند بیرون آمدند معماری بناهای مهم تر و در نهایت مساجد (از معماران خبره در معماری آن استفاده می شد) به آن ها سپرده شود.

مراحل حمام ترکی

در بیشتر حمام ها برای راحتی بیشتر مراجعان ۲ قسمت را به صورت مجزا و یا در سانس های جداگانه به خانم ها و آقایان اختصاص داده اند. پوشیدن یا درآوردن کامل لباس در اینجا بسته به انتخاب خود شماست. البته در این قسمت حوله ای نازک به نام لنگ یا پشتمال peştamal برای پیچیدن به دور کمر به فرد می دهند.

مرحله اول

مراجعه کنندگان در ابتدا وارد اتاقی که به آن کالداریوم caldarium یا در ترکی سیجاکیک sıcaklık می گویند، می شوند. این اتاق داغ و سراسر بخار با سیستم گرمایشی هیپوکاست hypocaust است که گرما را از کف زمین به سطح انتقال می دهد. در این مرحله مقداری روغن زیتون یا روغن های گیاهی بر روی پوست (در نقش سفیداب در حمام های ایرانی) ریخته می شود، بنابراین فرد وارد بخش داغ حمام شده، بر روی سنگ مرمر یا گوبک تاشی göbek taşı که بسیار گرم است و به دفع سموم از طریق تعریق کمک می کند، دراز می کشد تا دلاک یا به زبان ترکی تلاک Tellak بیاید و کار را آغاز کند.
دلاکان برای تعریق بیشتر چند کاسه (حامام تاسی Hamam Tası) آب داغ بر روی فرد می ریزند و برای لایه برداری کردن و اسکراب (جدا کردن لایه های مرده از روی پوست و اکسیژن رسانی به پوست) یا همان چرک کردن شروع به کیسه kese کشیدن پوست نرم شده بخار دیده می کند (احتمالا ایرانیان بیشتر از دیگران در این اتاق، خاطرات دوران کودکی خود از کیسه کشی های داخل حمام های عمومی را مرور می کنند) که در نهایت باعث شفاف شدن پوست می شود. دلاکان حرفه ای در این مرحله وارد میدان می شوند و مشت و مال و ماساژ جانانه ای را با نرم کردن استخوان ها نصیب فرد می کنند.

مرحله دوم

اتاق گرم که تیپداریوم tepidarium نام دارد به وسیله سیستم گرمایش از کف یا هیپوکاست، گرما را به صورت ثابت و یکنواخت انتقال می دهد و به فرد استحمام‌کننده احساسی خوشایندی تزریق می کند. دلاک در این قسمت آب و صابون (استفاده از صابونی که بسیار کف بدهد) را درون ظرفی می ریزد. توبره لیف را درون ظرف کفی فرو می برد و بیرون می آورد و با فوت کردن در آن و چلاندن توبره لیف، کف را روی فرد می ریزد بعد از ماساژ با کف، لیف زدن نهایی را انجام می دهد. سپس ماساژ سر همزمان با شستشوی آن و در نهایت شستشوی نهایی صورت می گیرد.

مرحله سوم

فرد برای سازگار شدن با دمای محیط وارد اتاقی سرد به نام فیریجداریوم Frigidarium یا در ترکی سوگوکلوک soğukluk می شود تا منافذ باز شده پوست در ۲ مرحله قبل را در این مرحله به وسیله آب سرد ببندد و لیفتینگ شود. این اتاق برای استراحتی کوتاه، چرتی سبک و نوشیدن آب‌میوه و یا چای در نظر گرفته شده است. در نهایت عمل خشک کردن با حوله های معمولی (معروف به قدیفه یا قطیفه میان ایرانیان) انجام می شود. طی کردن تمامی مراحل حمام تقریبا ۲ ساعت به طول می انجامد.

نکات ضروری برای تازه واردان به حمام ترکی

اگر به این حمام ها وارد شدید دمپایی یا نعلین های چوبی برای جلوگیری از خطرات ناشی از سر خوردگی بر روی سنگ مرمر بپوشید. بعد از اتمام تمامی مراحل استحمام می توانید برای دیگران با گفتن صیحت لر اولسون Sıhhatler olsun (مانند گفتن صحت آب گرم بعد از حمام بین ایرانیان) طلب سلامتی کنید.
جالب است بدانید که معنی واژه دلاک در لغت‌نامه دهخدا به این شرح است: “دلاک (دَل ْ لا) تن مالنده، مالنده، آنکه در حمام تن را مالش دهد. (از ذیل اقرب الموارد از تاج). آنکه در حمام اندام مردم را بمالد و کیسه کشد. (از غیاث) (آنندراج). مشت مال کننده که بدن را خالی یا با روغن مالش دهد. (لغت محلی شوشتر، نسخه خطی). آنکه در حمام اندام مالد و خدمت کند. (از شرفنامه منیری). آنکه در حمام شوخ تن دیگران با کیسه و جز آن پاک کند. مشت مال چی، کیسه کش، رنجبر،رنجبر حمام”.

فواید ماساژ در حمام ترکی

برای ماساژ در حمام ترکی فواید زیادی نقل شده است که از جمله آن های می توان به موارد زیر اشاره کرد:
شادابی، شفافیت و جوانسازی پوست (افزایش تعریق در طول انجام فرآیند ماساژ می تواند باعث سم زدایی با دفع سموم اضافی بدن شود)، رفع گرفتگی و اسپاسم و خشکی عضلات و تسکین دردها و تنش های عضلانی، کاهش استرس و کمک به تن آرامی یا ریلکسیشن Relaxation و متعادل شدن انرژی، بهبود گردش خون در بدن (افزایش میزان خون پمپاژ شده به قلب در اثر بازتر شدن مویرگ ها)، بهبود وضعیت تنفس، رفع اختلالات گوارشی و یبوست، کمک به افزایش کیفیت خواب و …

شرایط ویژه حمام ترکی

حمام ترکی، که هزاران سال در فرهنگ ترکیه وجود داشته است، از جمله مکان های سودمند از نظر اجتماعی، فرهنگی و بهداشتی به حساب می آمده است. حمام هایی که نیازهای جامعه را برآورده می ساختند، شرایط خاص خود را داشته اند. در اینجا سعی شده است تا به برخی از این موارد به اختصار اشاره شود

Tellak: یک کارگر زن و مرد، به مردم در امر شستشو و همچنین کشیدن کیسه کمک می کند.
Natr: که کارگر خانم زن است، به زنان کمک می کند تا حمام کنند.
Peştamal: یک پارچه نازک می باشد برای پوشیده شدن در حمام مورد استفاده قرار می گیرد و اغلب به دور کمر بسته می شود و یا بر روی شانه انداخته می شود.
Takunya: دمپایی می باشد که در حمام پوشیده می شود.