اخراج ۱۱٬۰۰۰ کارمند متا در هفته‌های اخیر نشان‌دهنده‌ی تحولی بزرگ در شرکتی است که با وجود سال‌ها حاشیه‌سازی در‌زمینه‌ی حریم خصوصی، مدل کسب‌و‌کارش ایمن به‌نظر می‌رسید. بسیاری از تحلیلگران ممکن است شرایط فعلی متا را به تأکید بیش‌از‌حد مارک زاکربرگ روی متاورس نسبت دهند؛ اما این موضوع فقط یکی از عواملی به‌حساب می‌آید که به افت ۷۰ درصدی ارزش سهام متا در یک سال اخیر منتهی شده است.

رشد انفجاری شبکه‌ی اجتماعی تیک تاک و سیاست‌های جدید اپل در حوزه‌ی حریم خصوصی و کاهش علاقه‌مندی نسل زد به فیسبوک عواملی هستند که درآمد متا را مستقیماً تحت‌تأثیر قرار داده‌اند. مایک پرولکس، مدیر تحقیقات مؤسسه‌ی Forrester، در مصاحبه با رسانه‌ی یاهو فایننس می‌گوید متا منابع و انرژی خود را صرف دو حوزه کرده است: از یک طرف سرمایه‌گذاری سنگینی در متاورس انجام می‌دهد و از طرف دیگر مشغول بهبود سرویس ویدئو کوتاه است تا به رقیب بهتری برای تیک تاک تبدیل شود. پرولکس می‌گوید:

متا در‌حال‌حاضر هیچ‌یک از این دو کار را به‌خوبی انجام نمی‌دهد.

ظهور تیک تاک؛ پدیده‌ی جدید شبکه‌های اجتماعی

متا نه‌تنها با کاهش علاقه کاربران جوان به پلتفرم‌هایش مواجه شده است؛ بلکه به‌دلیل ظهور تیک تاک به‌شدت احساس خطر می‌کند. تیک تاک اپلیکیشنی چینی است که ماهانه بیش از یک‌میلیارد کاربر فعال دارد. عامل اصلی موفقیت تیک تاک پشتیبانی از ویدئوهای کوتاه و جذاب و بهره‌مندی از فیدِ بی‌انتها است. تیک تاک صفحه‌ای به نام For You دارد که براساس الگوریتم‌های نرم‌افزاری، ویدئوهای دلخواه شما را نشان می‌دهد.

هم‌زمان با افزایش محبوبیت تیک تاک، متا سراغ رقابت جدی‌تر با اسنپ‌چت رفت و قابلیت‌هایی که در این سرویس ارائه می‌شد، به پلتفرم‌های خود اضافه کرد. در همین حین، تیک تاک روزبه‌روز عملکرد الگوریتمش را بهبود داد و به بهشتی برای کاربران نسل زد تبدیل شد. متا برای رقابت مستقیم با تیک تاک، سرویس جدیدی به نام Reels دردسترس کاربران قرار داد. میزان رشد Reels در نوع خود درخورتوجه است؛ اما همچنان اکثر کاربران تیک تاک را به Reels ترجیح می‌دهند. مایک پرولکس می‌گوید:

می‌دانیم که متا برای جلب توجه کاربران نسل زد به مشکل خورده است. سهم بازار سرویس Reels در بین نسل زد بسیار کمتر از تیک تاک است.

براساس داده‌های مؤسسه‌ی تحقیقاتی Forrester، تنها ۴۰ درصد از نوجوانان بین ۱۲ تا ۱۷ سال گفته‌اند که به‌صورت هفتگی از فیسبوک استفاده می‌کنند. این عدد در سال ۲۰۲۱ معادل ۴۸ درصد بود. ۶۱ درصد از این نوجوانان حاضر در تحقیقات Forrester می‌گویند هر هفته از اینستاگرام استفاده می‌کنند. ۶۹ درصد از آن‌ها به‌صورت هفتگی مشغول استفاده از تیک تاک هستند.

مرکز تحقیقاتی Pew چند ماه پیش در گزارشی گفت تنها ۳۲ درصد از نوجوانان از اپلیکیشن اصلی فیسبوک استفاده می‌کنند و ۶۲ درصد از آنان کاربر اینستاگرام هستند. ۶۷ درصد از این افراد گفته‌اند که از تیک تاک استفاده می‌کنند. تیک تاک نه‌تنها در حال افزایش کاربران است؛ بلکه با گذشت زمان تعداد بیشتری از شرکت‌های تبلیغاتی را به‌سمت خود کشانده است. جولی بیل، مدیر پورتفولیو، به‌همراه کِین آندرسون رودنیک، تحلیلگر، به یاهو فایننس گفته‌اند:

متا برای جلب توجه کاربران نسل زد با مشکل مواجه شده است
دو سال پیش مشخص نبود که تیک تاک می‌تواند به جایگاه غالب امروزی‌اش برسد. آن‌ها به‌نوعی در حال گرفتن سهم بازار متا هستند و با در‌نظر‌گرفتن مشکلات اقتصادی، تعجب‌برانگیز نیست که شرکت‌های تبلیغاتی هزینه‌کرد در متا را کاهش داده‌اند.

معضلی به نام اپل

خنده لبخند تیم کوک مدیرعامل اپل / چهره خوشحال Tim Cook با عینک و پیراهن مشکی

متا بخش اصلی درآمدهایش را ازطریق تبلیغات آنلاین کسب می‌کند و به‌دلیل مشکلات اقتصادی، درآمد کلی صنعت تبلیغات کاهش یافته است. اولین اقدام اکثر شرکت‌ها در‌صورت مواجهه با مشکل مالی، کاهش بودجه‌ی تبلیغات است. با این اتفاق، کسب‌و‌کار پول‌ساز متا مستقیماً هدف قرار می‌گیرد.

متا هنوز نتوانسته است خودش را با تغییراتی وفق دهد که سیستم‌عامل گوشی‌های اپل در نسخه‌ی iOS 14.5 تجربه کرد. اپل ازطریق قابلیت App Tracking Transparency به دارندگان آیفون امکان می‌دهد جلو پایش داده‌هایشان را به‌دست شرکت‌های تبلیغاتی بگیرند. با پایش‌نشدن داده‌ها، شرکت‌ها نمی‌توانند تبلیغات هدفمند نشان دهند و بدین‌ترتیب میزان اثرگذاری تبلیغات کاهش می‌یابد.

درحالی‌که اپل می‌گوید حفظ حریم خصوصی کاربران، تنها دلیل فعال‌سازی App Tracking Transparency است، گزارش‌ها نشان می‌دهد متا به‌‌دلیل این قابلیت، صرفاً در یک سال ۱۰ میلیارد دلار ضرر کرده است. پیش از فعال‌شدن رسمی این قابلیت، مارک زاکربرگ هشدار داده بود که اپل ممکن است ازطریق App Tracking Transparency صنعت تبلیغات دیجیتال را نابود کند.

اپل با سیاست‌های جدیدش در حوزه‌ی حریم خصوصی منبع اصلی درآمد متا را هدف قرار داده است

شرایط نامناسب اقتصاد در سراسر دنیا و سیاست‌های حریم خصوصی اپل باعث شده‌اند متا برای دو فصل متوالی با کاهش درآمد مواجه شود. در فصل دوم سال جاری میلادی، فروش سالانه‌ی متا برای اولین‌بار در تاریخ افت کرد. در فصل سوم نیز، اعلام شد که روند کاهش درآمد همچنان ادامه دارد.

تمرکز بیش‌ازحد روی متاورس

حتی با وجود افت چشمگیر روند رشد درآمد متا، زاکربرگ در حال تزریق میلیاردها دلار به پروژه‌ی متاورس است و شرکت خود را بیش‌از‌پیش زیر فشار قرار می‌دهد. متا در سال ۲۰۲۱ اعلام کرد که بودجه‌ای ۱۰ میلیارد دلاری دراختیار واحد تجاری Reality Labs قرار داده است. Reality Labs وظیفه‌ی توسعه‌ی نرم‌افزار و تولید سخت‌افزار موردنیاز برای پروژه‌ی متاورس را برعهده دارد.

متا از آغاز سال ۲۰۲۲ تاکنون، بیش از ۹ میلیارد دلار به این واحد تجاری اختصاص داده است. مدیر ارشد مالی متا چند هفته پیش گفت بودجه‌ی پروژه‌ی متاورس در سال ۲۰۲۳ افزایش پیدا می‌کند. میلیاردها دلار از بودجه‌ی متا به پروژه‌ای اختصاص داده می‌شود که بسیاری از مردم ممکن است هرگز به آن توجه نشان ندهند.

به‌نوشته‌ی وال‌استریت ژورنال، سرویس Horizon Worlds متا در‌حال‌حاضر پروژه‌ای شکست‌خورده محسوب می‌شود. متا برنامه‌ریزی کرده بود که تا پایان سال جاری میلادی، تعداد کاربران Horizon Worlds مرز ۵۰۰٬۰۰۰ نفر را رد کند؛ اماً بعدا پیش‌بینی خود را به ۲۸۰٬۰۰۰ کاربر کاهش داد. گفته می‌شود Horizon Worlds در‌حال‌حاضر از کمتر از ۲۰۰٬۰۰۰ کاربر میزبانی می‌کند.

مقاله‌های مرتبط:

چند ماه پیش، مارک زاکربرگ گفت که متاورس ممکن است به نوعی فضای مجازی برای کار تبدیل شود؛ بااین‌حال، تحلیلگران چندان به برنامه‌های مدیرعامل متا برای Reality Labs خوش‌بین نیستند. جولی بیل می‌گوید متا به‌شدت می‌کوشد تا نشان دهد به دوران استفاده‌ی تجاری از فناوری واقعیت مجازی رسیده‌ایم؛ اما چنین چیزی در‌عمل دیده نمی‌شود، حداقل از لحاظ اقتصادی، فکر نمی‌کنم هیچ‌کس واقعاً بخواهد در فضایی مجازی بنشیند و جلسه‌ی اداری برگزار کند.

مایک پرولکس می‌گوید متا هم‌زمان با اخراج نیروهای کار برای کاهش مخارج، باید برنامه‌ی کسب‌و‌کارش را نیز بازطراحی کند. به‌گفته‌ی این تحلیلگر، احتمالاً متا در‌نهایت مجبور می‌شود بین متاورس و شبکه‌های اجتماعی، یکی را به‌عنوان پروژه‌ی اصلی‌اش انتخاب کند. پرولکس انتظار دارد که ۲۰۲۳ سال تلخی برای متا باشد.