افزایش رفاه در «شهرهای مهربان»

. یکی از بخش‌هایی که در معماری شهری و ایجاد فضا برای تردد شهروندان باید به آنها توجه داشت، دسته‌ای از افراد است که بنا به هر دلیلی، مشکلات حرکتی و معلولیت دارند. شهر باید برای افرادی که مشکلات بینایی، شنوایی و حرکتی دارند، مناسب‌سازی شود و این یک امر بدیهی در راستای اجرای عدالت اجتماعی است، چرا که این افراد بخش مهمی از جامعه را تشکیل داده و بی‌توجهی به آنها، به‌مثابه نادیده گرفتن آگاهانه دسته‌ای از شهروندان است. به‌گزارش بانک جهانی، یک میلیارد نفر یا به‌عبارتی حدود ۱۵ درصد از جمعیت جهان نوعی ناتوانی را تجربه می‌کنند؛ برخلاف تصورات عمومی شیوع ناتوانی در کشورهای در حال توسعه بیشتر است و اگر تعداد افراد سالمند در جهان را در کنار این رقم در نظر گیریم، خواهیم دید بخش زیادی از افراد در جهان هستند که به ایجاد فضای مناسب شهری نیاز دارند. به‌طورکلی بسترهای لازم برای افزایش رفاه زندگی سالمندان، افراد دارای معلولیت، کودکان و حتی نیاز سایر مردم باید به‌درستی شناسایی شده و دولت‌ها درصدد ساخت شهری در خدمت شهروندان برآیند. صمت در این گزارش، ضمن توجه به بسترهای موردنیاز بخش‌های مختلف جامعه در روند زندگی شهری، امکانات شهری موجود در کشورهای مختلف را موردبررسی قرار داده است.

توجه به نیازهای شهری نابینایان

افراد نابینا از دسته‌های مهم شهروندان هستند که باید شهر برای سهولت زندگی آنها مناسب‌سازی شود. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، حدود ۱.۳ میلیارد نفر در جهان به‌نوعی از اختلال بینایی مبتلا هستند که حداقل ۳۶ میلیون نفر از آنها کاملا نابینا و ۲۱۷ میلیون نفر دارای اختلال بینایی متوسط تا شدید هستند.

باتوجه به اینکه تعداد فزاینده‌ای از مردم در شهرها زندگی می‌کنند، تسهیل زندگی افرادی که دارای اختلالات بینایی هستند، منطقی و ضروری به‌نظر می‌رسد. به‌گزارش tomorrow.city، در سال ۲۰۱۹، بیانیه پیمان جهانی درباره ایجاد شهرهایی در دسترس عموم منتشر شد.

طبق این بیانیه، باید پروژه‌های شهری بیش از پیش دسترسی برای اقشار مختلف جامعه را فراهم کرده و هدف توسعه پایدار را در دستور کار خود داشته باشد. مهم‌ترین بستری که می‌توان برای افراد نابینا و کم‌بینا در فضای شهری فراهم کرد، برقراری نقشه‌های لمسی، ایجاد فضاهای ویژه برای تردد آنها، اجرایی کردن برنامه‌هایی مختص جهت‌یابی برای این افراد و سایر موارد این‌چنینی است.

به‌طورکلی از لحاظ تاریخی، لمس نقش مهمی در ادغام افراد نابینا داشته است. به‌راحتی می‌توان نقشه‌های توریستی لمسی، جملاتی با فرمت بریل یا سنگفرش‌های لمسی که مردم را راهنمایی می‌کند، ایجاد کرد.

فناوری در خدمت شهر

علاوه بر تمام موارد مطرح‌شده به‌عنوان زیرساخت‌ها و معماری‌های شهری که باید برای افراد با محدودیت‌های بینایی نظر گرفته شود، همواره فناوری‌های هوشمند، نقشی جدی در بهبود فضای شهری این بخش از جامعه دارند.

استفاده از فناوری در شهر به‌منظور تسهیل تردد افراد با محدودیت‌های مختلف، جزو زیرمجموعه‌های شهر هوشمند محسوب می‌شود و شهرهای مختلف جهان هنوز راه زیادی را تا هوشمند شدن در پیش دارند، اما برنامه‌های محدودی در این زمینه تا به امروز اجرا شده که موفقیت‌ها و حتی شکست‌های زیادی را در کارنامه خود ثبت کرده است. به‌گزارش tomorrow.city، به‌عنوان نمونه‌ای از استفاده بد از فناوری، در سال ۲۰۱۶، فدراسیون نابینایان امریکا از شهر نیویورک شکایت کرد، زیرا سیستم LinkNYC که Wi-Fi، نقاط شارژ و مکانی برای انجام مراحل کارهای اینترنتی روزانه را به افراد نابینا نشان می‌داد، نه‌تنها با محیط و برای افراد سازگار نبود، بلکه برای کاربران کم‌بینا، یک مانع معماری برای تردد محسوب می‌شد.

با این حال، فناوری در حال باز کردن امکانات بیشتری برای افراد بوده و گفته شده فناوری صوتی قرار است به انقلاب بزرگ بعدی در ترکیب با هوش مصنوعی تبدیل شود. این فناوری شهر را برای افرادی با محدودیت‌های بینایی، امن‌تر خواهد کرد.

مسافرت هوایی با ویلچر همچنان سخت است

ایجاد مسیرهای مناسب تردد افرادی که از ویلچر استفاده می‌کنند، سال‌ها است تبدیل به یک دغدغه در سیستم معماری شهری شده است. به‌گزارش سازمان جهانی بهداشت، بالغ بر ۱۱.۶ درصد مردم جهان در حال‌ حاضر از ویلچر استفاده می‌کنند. نگاهی به قوانین شهری نشان می‌دهد ایالات‌متحده‌امریکا کامل‌ترین چارچوب‌های معماری و شهری را در رابطه با تسهیل تردد افراد دارای معلولیت دارد. برخی کشورها نسخه‌ای از قانون امریکایی را برای معماری‌های شهری خود برای افراد دارای معلولیت اجرا می‌کنند، اما این روند برای تمامی کشورها یکسان نیست. به‌گزارش spintheglobe.net، بسیاری از کشورهای اروپای‌غربی مانند بریتانیا و آلمان، قوانین و الزامات مشخصی را برای ساختمان‌ها، سازه‌ها و حمل‌ونقل دارند، حتی این چارچوب‌ها تا خدمات شهری و حمل‌ونقل عمومی نیز تسری داده شده است. به‌عنوان مثال، در مسئله حمل‌ونقل هوایی، فرودگاه دوبلین در کشور ایرلند خدمات ویلچر بسیار خوبی را برای افراد دارای معلولیت فراهم کرده است، اما این شرایط برای تمامی کشورها یکسان نیست و خدمات هر کشور با کشور دیگر متفاوت است. برای مثال، بنا بر نظر کارشناسان، فرودگاه لوفتهانزا در شهر فرانکفورت آلمان را می‌توان جزو فرودگاه‌هایی با بهترین خدمات ویلچری و فرودگاه هیترو لندن و شارل دوگل پاریس را، نامناسب‌ترین فرودگاه‌ها در این زمینه در جهان معرفی کرد. معاهده شینگن، توافقنامه‌ای میان کشورهای اروپایی است که مقررات مشخصی را برای حمل‌ونقل هوایی تعریف می‌کند. بیشتر کشورهای منطقه اروپا عضو این معاهده هستند، اما این بدان معنا نیست که درباره رسیدگی به مسافران معلول در این معاهده استانداردسازی شده است، از این‌رو همچنان قواعد و چارچوب‌های رعایت‌شده در امریکا برای تسهیل سفر مسافران معلول، بهترین شرایط حمل‌ونقل هوایی را فراهم می‌کند.

ترددهای شهری تسهیل شدند

یکی از چالش‌ّهای روزمره افراد معلول، تردد در سطح شهر با وسایل حمل‌ونقل عمومی است. به‌گزارش spintheglobe.net ، برخی شهرهای اروپایی، مانند بارسلون، وین و فرانکفورت، حمل‌ونقل عمومی شگفت‌انگیزی دارند و بهترین فضا را برای تردد افراد با ویلچر فراهم کرده‌اند، حتی بعضی از شهرها مانند لندن، تاکسی‌های ویلچر زیادی دارند.

با این حال، در شهرهای دیگری مانند پاریس و بوداپست، سیستم‌های مترو بیشتر برای کاربران ویلچری غیرقابل‌دسترسی هستند. در بیشتر شهرهای کشورهای اروپایی، اتوبوس‌هایی با رمپ برای دسترسی با ویلچر ارائه شده، اما برای افراد دارای معلولیت، رفت‌وآمد با اتوبوس گزینه چندان مناسبی نیست. علاوه بر تمام موارد عنوان‌شده، وجود سنگفرش را می‌توان یکی از موانع جدی تردد ویلچرها نه‌تنها در اروپا بلکه در بسیاری از کشورهای جهان معرفی کرد. تمام شهرهای اروپایی حداقل یک خیابان تمام سنگفرش دارند و این موضوع تبدیل به یک معضل جدی برای افراد دارای محدودیت شده است.

در برخی شهرهای اروپایی مانند کپنهاگ در دانمارک، به‌منظور مناسب‌سازی خیابان برای تردد افراد مختلف با نیازهای متفاوت، 2 مسیر هموار را موازی مسیر سنگفرش برای تردد ویلچر و کالسکه تعبیه کرده‌اند، حتی برخی شهرها مانند وین، بسیاری از سنگفرش‌های قدیمی خود را کنده و سنگفرش‌های مسطح را جایگزین آنها کرده‌اند. با این کار، ضمن کاهش هزینه‌ها و نوسازی شهرها، شرایط تردد را برای تمامی افراد جامعه تسهیل کرده و مورد توجه قرار داده‌اند.

یکسان‌سازی علائم شهری

شهر باید نه‌تنها برای شهروندان، بلکه برای میهمانان نیز مهربان باشد. شهر باید از مسافران و گردشگران به‌‎گرمی استقبال و امکانات مناسبی را فراهم کند. یکی از مهم‌ترین مسائلی که می‌تواند راهنمای مناسب گردشگران در شهرها باشد، علائم شهری است. به‌گزارش سایت autoeurope، با اجرای کنوانسیون وین درباره علائم جاده‌ای در سال ۱۹۷۸، بسیاری از کشورهای عضو اتحادیه اروپا اکنون از مجموعه‌ای استاندارد از علائم و نشانه‌های یکسان جاده‌ها و حمل‌ونقل استفاده می‌کنند تا سفر، هم برای بازدیدکنندگان و هم برای ساکنان شهرها آسان‌تر شود.

با افزایش اهمیت وجود علائمی که بتواند راهبر خوبی برای مردم باشد، تمامی کشورها به‌ویژه کشورهای توریستی به‌سمت استفاده از علائم استاندارد جهانی و یکسان‌سازی تابلوهای اعلانی خود پیش رفتند. این اقدام صورت‌گرفته به‌ویژه در 2 دهه گذشته را می‌توان تحول مثبتی در راستای افزایش صمیمیت شهر با شهروندان و مسافران عنوان کرد، همچنین این مسئله باعث کاهش تعداد تصادفات جاده‌ای به‌دلیل ناآگاهی از مسیر شد؛ در اروپا به‌دلیل نزدیکی کشورها با یکدیگر، بیشتر مردم تمایل دارند تا برای سفر از مسیرهای زمینی استفاده کنند. یکسان‌سازی قوانین و علائم جاده‌ای و شهری، به کاهش تخلفات رانندگی در سطح شهرها و جاده‌ها منجر شده و در نهایت فضا را برای مسافران و شهروندان ایمن‌تر کرد.

تکمیل اطلاعات حمل‌ونقل عمومی

اما اقدام کشورها برای بهبود تردد مسافران تنها به یکسان‌سازی علائم برای افزایش آگاهی افراد ختم نمی‌شود؛ در برخی کشورهای توریستی مانند ترکیه و ایتالیا، به‌منظور بهبود و تسهیل استفاده گردشگران از سرویس حمل‌ونقل عمومی، در ایستگاه‌های مترو و اتوبوس راهنماهای جامع و اطلاعات تکمیلی برای افراد تهیه شده است، همچنین با اتصال سیستم اطلاعاتی حمل‌ونقل شهری به سرویس‌های اینترنتی جهانی مانند گوگل‌مپ، مسیریابی و آگاهی گردشگران از مسیرهای تردد وسایل حمل‌ونقل عمومی بهبود چشمگیری یافته است. علاوه ‌بر آن، مسافران می‌توانند به‌راحتی و در کمترین زمان کارت‌های اعتباری مربوط حمل‌ونقل عمومی را در ایستگاه‌های مختلف تهیه کنند. اجرای چنین اقداماتی از سوی کشورها، با اقبال عمومی توریست‌ها مواجه شد، چرا که استفاده از حمل‌ونقل عمومی نه‌تنها هزینه‌های سفر را برای افراد کاهش می‌دهد، بلکه به آنها اجازه بازدید از مناطق مختلفی از شهر را می‌دهد. آزادی عمل گردشگران، افزایش درآمدزایی و رونق بیشتر اقتصاد کشورها را به‌همراه دارد. از سویی دیگر، شهروندان نیز می‌توانند با اطلاعات بیشتری نسبت به شهر، تردد کرده و دچار سردرگمی‌های جدی نشوند. این موضوع، یکی از مهربانی‌های شهرهای توریستی با مسافران و حتی شهروندان است که نباید نسبت به آن بی‌توجه بود.

سخن پایانی

فضای سبز، دسترسی به سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی، حفظ پاکیزگی سطح شهر، نوسازی و بهسازی ساختمان‌ها چه از نظر بصری و چه ساختاری، ایجاد فضایی امن و مطمئن برای زندگی شهروندان و سایر موارد این‌چنینی، دلبستگی افراد به شهرها را بیشتر می‌کند. عبارت «شهر در خدمت شهروندان» گویای تمامی نیازهای یک زندگی شهرنشینی است که دولت‌ها هنگام تصویب قوانین، تخصیص بودجه‌های عمرانی و حتی برنامه‌های فرهنگی باید به آن توجه داشته باشند. شهرها باید زمینه آسایش و رفاه را برای تمامی مردم فراهم کرده و در این رابطه هیچ قشری نسبت به بخشی دیگر برتری نداشته باشد. شرایط و بسترهای موردنیاز سالمندان، کودکان، افراد دارای معلولیت و محدودیت، حتی زنان باردار نیز باید در برنامه‌ریزی‌های شهری دیده شوند تا تمامی افراد با نیازهای متفاوت بتوانند در کنار یکدیگر با سطح برابری از رفاه و آسایش زندگی کنند. در کشورهای در حال توسعه و توسعه‌نیافته، به این نوع مسائل کمتر توجه شده و با مقایسه کلی ساختارهای معماری کشورها در می‌یابیم در برخی مناطق، مناسب‌سازی شهری تبدیل به آرامشی فراموش‌شده برای شهروندان شده است.