احتمال بارش های سیل آسا در زمستان و بهار در ایران

تغییر چرخه لانینا به ال نینو باعث شده تا احتمال بارش های سیل آسا در زمستان و بهار در ایران افزایش پیدا کند. آیا زمستان پربارشی خواهیم داشت؟

بارش باران طی سال‌های اخیر کاهش یافته ولی گاهی چنان شدید می‌شود که سیل به وجود می‌آورد و خسارت و ضرر و زیان به مردم شهرهای مختلف وارد می‌کند. یکی از معروف ترین چرخه‌های جوی جهان، ال نینو است که هر هفت سال یک مرتبه کره زمین را غافلگیر می‌کند.

بنابر عقیده کارشناسان آب و هوایی، علت پیدایش چرخه ال نینو، تغییرات دمایی است که در سطح اقیانوس آرام ایجاد می‌شود و این چرخه باعث خواهد شد در نیمه دوم زمستان‌های ایران، بارش بیشتری را شاهد باشیم. گفتیم که بارش باران طی سال‌های اخیر به پایین ترین سطح خود رسیده و می‌توان گفت در سه سال اخیر تقریباً وارد خشکسالی شده‌ایم.

بارش های سیل آسا در زمستان و بهار افزایش می‌یابد؟

هم اکنون مناطق مختلفی از کشورمان با کمبود آب مواجه‌اند و آب آشامیدنی در برخی شهرها مثل خوزستان مایعی به شدت گران بها محسوب می‌شود. به گفته ریاست مرکز ملی پیش بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا، با تغییر نوسانات جوی از لانینا به ال نینو، کشور به لحاظ وضعیت جوی خنثی می‌شود و انتظار داریم که بارندگی‌ها به طور تقریبی بیشتر شود. (لانینا فاز سرد جریانات آب و هوایی در اقیانوس آرام و ال نینو فاز گرم جریانات آب و هوایی در این اقیانوس است)

چنین شرایطی که هر هفت سال یک مرتبه رخ می‌دهد برای بحران آب کشور مفید خواهد بود اما ظاهرا کارشناسان و مسئولان ذیربط قصد ریسک ندارند و نسبت به این توده جوی بدبین هستند.

به اعتقاد رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی، باید در شرایط کنونی سناریوی بدبینانه برای حفظ آب در سدها و منابع آبی را نگاه داریم مگر در صورتی که روند تغییرات به صورت چشمگیری شرایط کشور را بهتر کند چرا که نمی‌توان خوش بین بود که کم آبی با بارندگی‌های زمستانه کاملا برطرف شود.

صادق ضیاییان به عنوان رئیس مرکز ملی پیش بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا در خصوص تغییر وضع لانینا به ال نینو می‌گوید:

یکی از چرخه‌های مشهور جو در جهان است که دوره‌های هفت ساله دارد و تغییرات جوی در کره زمین ایجاد می‌کند. به‌طور کلی نوسانات جنوبی یا اِنسو (enso) می‌توانند دو شرایط جوی متفاوت با عنوان «ال‌نینو» و «لانینا» ایجاد کنند که تاثیرات متفاوتی نیز بر میزان بارندگی در کشور دارد. این تاثیرات به‌صورت قطعی و صد درصدی نیست اما زمانی که فاز این نواسانات جنوبی به‌سوی ال‌نینو باشد، بارندگی‌های مناسب و اگر لانینا باشد بارندگی‌های کمتری در فصل پاییز و زمستان رخ می‌دهد.

ضیاییان همچنان خاطرنشان کرده که جریان آب سرد لانینا همواره باعث بروز خشکسالی در کشور شده است زیرا فاز سرد انسو محسوب می‌شود. بنابر اعلام ایشان، هم اکنون در سومین سالی قرار داریم که کشور وارد فاز لانینا شده و بارش مناسب و رضایت بخشی تا به امروز نداشته‌ایم اما پیش‌بینی‌های کنونی نوید ورود به فاز ال نینو می‌دهند و امیدواریم شرایط جوی کشور بهتر شود.

علاوه بر ضیاییان، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی، احد وظیفه معتقد است که ال نینو و لانینا دو فاز متفاوت از جریانات آب و هوایی اقیانوس آرام هستند و همان‌طور که گفتیم ال نینو فاز گرم و لانینا فاز سرد به شمار می‌رود. وی در ادامه خاطرنشان کرده:

به‌صورت آماری مشخص شده است که در شرایط لانینا بارندگی‌های ایران کمتر از میانگین است. نمی‌توان گفت که شرایط خشکسالی همیشه هنگام لانینا وجود داشته است اما در بسیاری از سال‌های حاکمیت لانینا بارش متوسط کشور نسبت به بلندمدت کمتر بوده است و دچار کم‌بارشی و خشکسالی بوده‌ایم.

به تجربه ثابت شده که میانگین بارش در فاز سرد لانینا نسبت به فاز گرم ال نینو کمتر است. بررسی‌ها نشان می‌دهند که از اواسط زمستان سال جاری جریان لانینا و ال نینو خنثی شده و تغییرات سطحی اقیانوس آرام به سمت ال نینو متمایل می‌شود و نتیجه این اتفاقات، بارش‌های بیشتر در ایران خواهند بود. علاوه بر این بارندگی‌های بهار هم تحت تأثیر این جریان بیشتر از قبل خواهد شد.

به گفته احد وظیفه، تغییرات در الگوهای گردشی، دمای آب اقیانوس‌ها را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهند؛ بنابراین امیدواریم که با تغییر فاز دمای آب اقیانوس آرام از فاز لانینا به خنثی شرایط بارش‌ها تاحدودی بهتر شود اما نکته قابل توجه این است که این تغییرات ناگهانی رخ نمی­‌دهد و تغییر الگوها می‌تواند از نیمه‌ دوم زمستان و اوایل بهار اتفاق افتد و باید پروسه زمانی مشخص را طی کند.

البته این تغییرات ناگهانی رخ نمی‌دهند و زمان بر و طولانی خواهد بود. این جریان سرد و گرم طی زمستان تا بهار و در پهنه اقیانوس آرام و هند به وقوع خواهند پیوست و رطوبت بیشتری نسبت به سال‌های قبل راهی مناطق مختلف می‌کنند. با این اوصاف مناطق غرب و جنوب غرب کشور بارشی حدود 40 تا 62 درصد تجربه خواهند کرد. وظیفه همچنین افزود:

تغییرات در گردش‌ها و جریان هوا و دما در سطح اقیانوس آرام، موجب تغییر در انتقال رطوبت از عرض‌های جنوبی یا مناطق حاره‌ای به مناطق جنب حاره‌ای – که ایران نیز جزو این مناطق است – می‌شود بنابراین میزان بارش سامانه‌های بارشی را تغییر می‌دهد.

با این پیش بینی همه چیز خوب به نظر می‌رسد و از آنجایی که در پاییز امسال بارش زیادی نداشته‌ایم، انتظار می‌رود کم بارشی جبران شود و اوضاع بهبود یابد. به گفته رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی، شرایط کم بارشی در استان‌هایی همچون البرز، تهران و استان‌های مجاور همچنان تداوم دارد و نمی‌توان خوش‌بین بود که کم‌آبی با بارندگی‌های زمستانه کاملا برطرف شود. ما باید همچنان سناریوی بدبینانه برای نگهداشت آب در سدها و منابع آبی را لحاظ کنیم، مگر در صورتی که روند تغییرات تا حد چشمگیری میزان بارش‌ها را تغییر دهد و تا حدودی کم بارشی موجود جبران شود.