به گزارش ایران اکونومیست، آب و خاک عامل بقا بشر در زمین هستند. بحران هر یک، حیات موجودات را با خطر مواجه می‌کند. ایران یکی از کشورهایی است که با کشاورزی سنتی، بهره وری پایینی در تولید محصولات کشاورزی و غذایی داشته و ضرورت دارد با توجه به گسترش خشکسالی و بی آبی که کشور را تهدید می‌کند با اصلاح الگوی کشت به سمت توسعه پایدار حرکت شود.

حسین ساسانی یکی از نظریه پردازان حوزه توسعه پایدار درباره راهکارهای برون رفت از وضعیت موجود کشاورزی و بی آبی معتقد است: تغییر و مهندسی راهبردها و سیاست‌های کشور درباره تولیدات کشاورزی، دخالت دولت در قیمت‌گذاری و تمامی موضوعات با مدیریت آب و اعمال پلکانی واقعی‌سازی قیمت‌گذاری آب کشاورزی با احتساب هزینه‌های جاری و نگهداری زیرساختارهای مرتبط، قدم اولیه معقول و عملی در واقعی کردن قیمت آب کشاورزی امری ضروری است.

او درباره راهبردهای مدیریت آب به مؤلفه‌های دیگر چون چالش استراتژیک آب و جمعیت کشور، شفاف‌سازی سیاست‌ها و برنامه‌ها، ساختار مدیریت یکپارچه آب و برنامه‌ریزی بلندمدت، شناسایی عوامل تأثیرگذار در مدیریت آب، آلودگی صنعتی و نابودی محیط‌زیست، نابودی منابع آب و مخاطرات اجتماعی، آب پاکیزه و مشارکت بخش بهداشت و درمان، مدیریت سنتی آب و ارزش اقتصادی آن، مقوله فرهنگ و آب، کاهش تصدیگری دولت در مدیریت آب، واحدهای صنعتی و منابع آب، قیمت محصولات کشاورزی و آموزش بهره‌برداران، تنش‌های اجتماعی و حوضه‌های آبریز، مقابله با برداشت‌های غیرمجاز و بی‌رویه، هماهنگی نهادهای دولتی در مدیریت آب، بهره‌برداری درست از آب‌های سطحی و زیرزمینی و ایجاد سامانه‌های اطلاعاتی و پژوهش‌های کاربردی اشاره کرد که هر یک برنامه ریزی خود را می‌طلبد.

فقدان سند آمایش سرزمین و هدررفت آب

در ادامه موضوع آب و کشاورزی، سخنگوی صنعت آب بر پیاده‌سازی طرح «تحویل حجمی آب در بخش کشاورزی» تاکید کرده و عنوان می‌کند، هم‌اکنون راندمان مصرف آب در کشاورزی حدود ۴۵ درصد است و امکان ارتقای آن با دنبال کردن این طرح قابل دستیابی است.

در حال حاضر بخش کشاورزی دارای بازدهی و راندمان ۴۵ درصد در مصرف است و حدود ۵۵ درصد آب مصرفی در این بخش در قالب تلفات و آب خارج شده از محدوده ریشه گیاه محاسبه می‌شود. در حوزه شرب نیز تلفات فیزیکی حدود ۱۵ درصد است که با احتساب تلفات ظاهری و آب بدون درآمد، این میزان نزدیک به ۳۰ درصد است.

فیروز قاسم‌زاده در این باره اضافه کرد: به دلیل فقدان سند آمایش سرزمین یا عدم پایبندی برخی متولیان به اسناد بالادستی، محصولاتی در مناطقی از کشور کشت و برداشت می‌شود که به لحاظ شرایط منابع آبی، این محصولات نقش سم را دارند و نباید این روند ادامه یابد.

وی طراحی و تدوین الگوی کشت مبتنی بر اقلیم مناطق مختلف کشور را یک اصل مهم در این زمینه عنوان و درباره تلفات آب در بخش کشاورزی تصریح کرد: بخشی از تلفات آب در حوزه کشاورزی در زمان انتقال منابع آبی به محل مصرف رخ می‌دهد؛ در این باره طرح‌های توسعه‌ای منابع آبی و طرح‌های مرمت و بازسازی با هدف حفاظت از منابع آبی و کاهش تلفات آب در حال اجراست. از سوی دیگر پیاده‌سازی طرح «تحویل حجمی در بخش کشاورزی» به دلیل محدودیت‌های اعتباری و مسائل موجود در شناسایی حقابه‌بران سنتی، تاکنون آن طور که انتظار می‌رود به مرحله اجرا نرسیده و عملیاتی نشده است.

کشاورز هویت مستقل حقوقی ندارد

یکی از چالش‌های بخش کشاورزی در کشور خلأ تشکلی واحد است بنابراین عنوان می‌شود یکی از موضوع‌هایی که سبب شده تا حمایت‌ها بر اساس نیاز این بخش نباشد تشتت آرا است.

علی کیانی راد، رئیس مؤسسه پژوهش‌های برنامه ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی وزارت جهاد کشاورزی درباره تجمیع انجمن‌ها و اتحادیه‌ها در تشکلی واحد گفت: در تعریف جهانی کشاورزی عنوان می‌شود زنجیره ارزش کشاورزی از ژن تا سلول است. ژن یعنی محیط طبیعی، منابع پایه و… که تأمین کننده فضای تولید محسوب می‌شوند. در ادامه محصولات تولید جمع آوری، فراوری شده، توزیع و مصرف می‌شوند. بنابراین کشاورزی فقط محدود به تولید نیست. زنجیره ارزش کشاورزی در تمام دنیا از پیچیده‌ترین و پر ذی نفع ترین زنجیره‌ها بوده و در نتیجه نیاز به هویت مستقل حقوقی دارد. به عنوان مثال خودرو یک کالا با هویت واحد است و متشکل از مجموعه‌ای قطعات که سازندگان آن انجمن قطعه سازی را تشکیل داده‌اند. در ادامه زنجیره کارخانه خودروسازی قرار دارد که کالای نهایی را مستقیم به دست مصرف کننده می‌رساند. در حال حاضر این هویت مستقل برای مثلاً محصولی مانند گندم کشور وجود ندارد.

این کارشناس افزود: کشاورزی در کشور به عنوان شغل دیده نمی‌شود. شخص کشاورز به عنوان شخصیتی حقوقی نبوده و تنها شخص حقیقی است در حالی که هویت حقوقی کمک کننده برای دریافت حمایت‌ها است. اگر در سیاستگذاری به جای طرف بودن با چند صنف محدود با تشکل‌های متعدد و آرای متفاوت مواجه باشیم در مشارکت‌هایی که دولت می‌خواهد با بخش خصوصی در سیاستگذاری و تصمیمات داشته باشد ناچار است بر اساس نظر و سیاست خود عمل کند. این در حالی است که هویت حقوقی بخش صنوف کشاورزی سبب بهبود سیاستگذاری ها و تصمیمات در جهت کاهش تعارض منافع خواهد بود.

مازاد تولید و گرانی بازار

در ادامه نگاهی داشته باشیم به آخرین اخبار کالاهای اساسی که با وجود مازاد تولید افزایش قیمت را تجربه کردند.

محمد مرادی، یکی از فعالان بخش دام و طیور کشور درباره تنوع قیمتی و نوسان نرخ تخم مرغ در بازار گفت: تنوع قیمتی تخم مرغ مربوط به اندازه آن است. در حال حاضر تخم مرغ به دو شکل به بازار عرضه می‌شود؛ شانه‌ای ۳۰ عددی بدون بسته بندی که ۸۵ تا ۹۰ درصد عرضه تخم مرغ کشور به این شکل انجام می‌شود و ۱۰ تا ۱۵ درصد تخم مرغ‌های تولیدی هم در قالب بسته بندی و البته با قیمت بالاتر عرضه می‌شود.

وی افزود: دلیل دیگر تنوع قیمت‌ها به اندازه تخم مرغ‌ها برمی گردد موضوعی که در سایر کشورها هم شاهد هستیم. تخم مرغ در دنیا بر اساس اندازه گریدبندی می‌شوند؛ بنابراین این ماده غذایی به سه گروه کوچک، متوسط و بزرگ قابل دسته بندی است.

بر اساس علم اقتصاد اگر عرضه بیش از تقاضا باشد قیمت‌ها در بازار شکسته و روند نزولی خواهند داشت این موضوع برای تخم مرغ در کشور صادق نبوده و به گفته تولیدکنندگان با وجود اینکه تولید بیش از نیاز بازار است با افزایش تقاضا شاهد گران شدن این کالای اساسی در کشور هستیم. مرادی در این باره اظهار کرد: امسال تولیدکنندگان در نیمه نخست سال محصولات خود را با زیان به فروش رساندند. حذف یکباره ارز ترجیحی قیمت نهاده‌های دامی را افزایش داد اما به دلیل تعهداتی که تولیدکنندگان نسبت به دولت داشتند تولید بدون وقفه ادامه یافت. با وجود افزایش قیمت نهادهای دامی تولیدکنندگان تخم مرغ ناچار بودند با قیمت پایین‌تر از بهای تمام شده محصول خود را عرضه کنند.

گفتنی است با وجود اینکه در کشور با مازاد تولید تخم مرغ مواجه هستیم با افزایش تقاضا برای این ماده پروتئینی در فصل سرما، قیمت‌ها افزایش یافته است. در بخش اقلام اساسی عموماً چون محصولات ماندگاری پایینی دارند و فسادپذیر هستند در فصول گرما قیمت پایینی دارند و با آغاز فصل سرما با افزایش نرخ رو به رو می‌شوند از جمله تخم مرغ. بنابراین صعودی شدن قیمت‌ها در نیمه دوم سال در برخی از اقلام اساسی به طولانی شدن مدت ماندگاری محصولات بر می‌گردد نه تقاضای بالا.

قیمت گوشت سفید

افزایش قیمت در بازار مرغ هم تجربه شد این در حالی است که بر اساس قیمت مصوب گوشت مرغ نباید بالاتر از ۵۵ هزار تومان قیمت گذاری شود.

تولیدکنندگان مرغ گوشتی گران بودن جوجه یک روزه در ابتدای فصل جوجه ریزی را یکی از دلایل به صرفه نبودن نرخ‌های فعلی دانستند. محمد یوسفی، رئیس انجمن پرورش دهندگان مرغ گوشتی با اشاره به قیمت فعلی مرغ در بازار، این رقم را برای تأمین هزینه‌های تولید ناکافی دانست و گفت: در حال حاضر قیمت هر کیلوگرم مرغ زنده ۳۰ تا ۴۰ هزار تومان و مرغ گرم ۴۷ تا ۶۰ هزار تومان است و این در حالی است که این مرغ‌ها، با جوجه یک روزه ۱۵ هزار تومانی تولید شده اند.

وی افزود: قیمت بالای جوجه یک روزه در ابتدای فصل جوجه ریزی باعث شده که نرخ فروش فعلی متناسب با هزینه‌ها نباشد.

رئیس انجمن پرورش دهندگان مرغ گوشتی میزان فعلی عرضه مرغ به بازار را ۵ تا ۶ هزار تن خواند و گفت: ماهانه حدود ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ تن مرغ مازاد بر مصرف تولید می‌شود.

در حوزه ماجرای جوجه یک روزه، انجمن صنفی انجمن جوجه یک روزه نسبت به معدم کردن آنها هشدار داد. این انجمن با ارسال نامه‌ای به اعضای خود هشدار داد که برای رعایت وجهه اجتماعی و اخلاقی از معدوم سازی جوجه یک روزه جدا خودداری کنند.

بنا بر این گزارش کاهش قیمت مرغ در بازار بر میزان جوجه ریزی مرغداران نیز اثر گذاشته و در نتیجه میزان تقاضا برای خرید جوجه یک روزه کاهش یافته و تولیدکنندگان جوجه یک روزه را نیز با مشکل مواجه کرد.

گفتنی است مرغ در پایان هفته چهارم آذر به هر کیلو ۶۳ هزار تومان رسیده است.

بازار گوشت قرمز

قیمت گوشت قرمز از توان خانوارهای زیادی خارج است از این رو خانواده‌ها به خوراک های جایگزین مانند تخم مرغ روی آورده‌اند.

در دو هفته اخیر شقه گوسفندی بین کیلویی ۲۹۰ تا ۳۰۰ هزار تومان خرید و فروش می‌شد. علی اصغر ملکی، رئیس اتحادیه گوشت گوسفندی درباه نرخ گوشت قرمز گفت: قیمت یک شقه گوسفند بستگی به توافق فروشنده و خریدار دارد و نرخ مصوبه‌ای برای آن وجود ندارد در واقع عرضه و تقاضا تعیین کننده قیمت در بازار است.

وی افزود: افزایش و کاهش دام زنده روی بازار گوشت قرمز تأثیر مستقیم داشته و هر چه عرضه بیشتر باشد به طور قطع قیمت‌ها پایین‌تر خواهد بود. فروشنده خواستار فروش گوشت است زیرا هر چه به گوشت زمان بخورد بیات و خشک شده و دیگر تازگی ندارد.

ملکی با بیان اینکه مصرف سرانه امسال گوشت نسبت به مشابه سال گذشته پایین آمده است، اظهار کرد: هر چقدر قیمت گوشت بالاتر برود خرید خانوارها به لحاظ وزنی کاهش می‌یابد. حذف ارز ترجیحی واردات و تأمین نهاده‌های دامی را برای دامداران با مشکل مواجه کرد و آنها قادر به سیر کردن دام‌های خود نیستند. کمبود نهاده‌های دامی هزینه‌ها را دو برابر کرده است.

از بازار شب یلدا چه خبر؟

رئیس اتحادیه فروشندگان میوه و سبزی تهران گفت: برای تأمین میوه شب یلدا با مشکلی مواجه نیستیم و اگر این جشن زمستانه ۱۰ روز هم ادامه پیدا کند میادین میوه، انباشته از انواع محصولات است. این قولی است که اسداله کارگر برای بلندترین شب سال داده است.

انار، هندوانه، خرمالو و ازگیل از میوه‌های شب یلدایی بوده و میادین میوه و تره بار کمبودی ندارند. به گفته کارگر خوشبختانه امسال معضلاتی مانند آفت زدگی محصولات و از بین رفتن آنها را نداشتیم و کمبودی از ابتدای سال در میادین تره بار وجود نداشت. میوه های خوش نشین طولانی‌ترین شب سال هم از ۵ تا ۱۲۰ هزار تومان در این میادین موجود است.

آجیل یلدا را گران نخرید

آجیل و تنقلات یکی دیگر از خوردنی‌های رنگین شب یلداست رئیس اتحادیه آجیل فروشان تهران گفت: آجیل ممتاز شب یلدا کیلویی ۳۵۰ هزار تومان تعیین شده و در صورت تخلف با فروشندگان برخورد شده و جریمه می‌شوند.

غلامرضا خدامی افزود: آجیل شب یلدا شامل پسته، بادام درختی، بادام هندی، فندق، گردو، باسلوق، انجیر، توت، برگه، کشمش و نخود می‌شود. برخی فروشندگان برای کاهش قیمت آجیل سلیقه‌ای عمل کرده و بادام زمینی ریز یا درشت، میوه خشک ارزان‌تر یا نخودچی را در آجیل شب یلدا مخلوط می‌کنند تا قیمت‌ها کاهش پیدا کرده و اقشار ضعیف‌تر نیز توان خرید داشته باشند.

رئیس اتحادیه فروشندگان آجیل و خشکبار تهران تاکید کرد: کمبودی در بازار خشکبار وجود ندارد و آجیل شب یلدا با قیمت مناسب تأمین است.