هم‌شکلی در عصر چهره‌های اینستاگرامی

هم‌شکلی در عصر چهره‌های اینستاگرامی؛ زیبا صدایم کن

همین چند روز پیش بود که مارک زاکربرگ بعد از انتشار آواتار خود مقابل برج ایفل، به خاطر صورت بی‌روح و ترسناک، چشم‌های بیرون‌زده و نگاه خیره‌اش، اسباب شوخی و خنده کاربرها در دنیای مجازی شد؛ آن‌قدر که مجبور شد از آواتاری جدید برای شخصیت متاورسی خودش رونمایی کند.

این چهره‌های عجیب و غریب و خنده‌دار و گاه ترسناکِ آواتاری اما با همه خیلی دور و خیلی نزدیک بودنشان، یادآور زیبایی مدرن و همه‌گیری است که این روزها اینستاگرام به دنیا عرضه کرده؛ صورت جوان و پوست صاف، گونه‌هایی پر و برجسته، چشم‌هایی شبیه به چشم گربه و مژه‌هایی بلند، دماغی کوچک و سربالا و لب‌های پر و گوشتی. پرناز‌وعشوه، اما بی‌حس‌وحال. انگار صاحب این چهره همین چند دقیقه پیش یک قرص کلونازپام خورده و منتظر است با جت شخصی‌اش به تعطیلات برود. چهره‌ای که جان می‌دهد برای آن‌که نشنال جئوگرافیک درباره آن مقاله‌ای بنویسد با عنوان: چهره آدمیت در سال ۲۰۵۰.

انگار هر شهروند آینده، از نواده‌های مستقیم کیم کارداشیان، بلا حدید و کندال جنر باشد با چهره‌ای شبیه به یک بچه‌پلنگ ملوس و دل‌ربا! کلبی اسمیت، میک‌آپ آرتیست سرشناس سلبریتی‌ها، درباره این استانداردهای تازه زیبایی به نیویورکر می‌گوید: «این چهره اینستاگرامی است. مثل یک مجسمه، غیرواقعی. چهره‌ای که انگار از گِل ساخته شده.»

بازی عروس و داماد

اینستاگرام که با شروع دهه قبل میلادی راه‌اندازی شد، از همان ابتدا زبان زیبایی‌شناسانه خاص خودش را داشت؛ تصویر ایده‌آل، همیشه شبیه همان تصویری است که در مراسم ازدواج با دقت و وسواس هر چه تمام‌تر از عروس و داماد ثبت می‌شود؛ همان‌قدر بی‌نقص و مدیریت‌شده با ژست‌های نمایشی و تکراری. اکانت‌هایی مثل اینستا ریپیت، یکنواختی این پلتفرم را با پست کردن تصاویر مشابهی که به وسیله کاربران مختلف پست شده، به نمایش درآورده‌اند. مثلاً تصویر محبوب آدمی با بارانی زرد که پای یک آبشار ایستاده، یا تصویر پاهای پدیکورشده که از پشت فنجان قهوه خودنمایی می‌کند.

بدن آدمی درواقع یک جور سوژه نامتعارف اینستاگرامی است که می‌تواند به مرور زمان با تلاش، بهتر و بهتر شود و خودش را هر چه بیشتر با این پلتفرم تطبیق دهد. مدیران هنری مجله‌ها سال‌ها عکس‌های سلبریتی‌ها را ادیت کرده‌اند تا استانداردهای زیبایی غیرواقعی‌تری را به مخاطبانشان ارائه دهند. حالا اینستاگرام کمک کرده که با چند ضربه روی صفحه تلفن، در یک چشم به هم زدن همین کار را با تصویر خودمان انجام دهیم.

فیس‌ تون که در سال ۲۰۱۳ لانچ شده، به شما وعده می‌دهد: «با هر سلفی خود، دوستانتان را شگفت‌زده کنید!»

هم‌شکلی چهره‌های اینستاگرامی

اسنپ‌چت که در سال ۲۰۱۱ لانچ شد، در طول این سال‌ها کاربرانش را با ارائه فیلترهای عکس حفظ کرده؛ فیلترهایی که به کمک آن‌ها متوجه می‌شوید اگر ۱۰ درصد جذاب‌تر بودید، چهره‌تان چه شکلی می‌شد. اگر لاغرتر بودید، یا پوست صاف‌تر، چشم‌های درشت‌تر و لب‌های پرتری داشتید. اینستاگرام هم در ماه‌های اخیر، فیلترهای متنوعی را به استوری‌ها اضافه کرده است.

فیس‌ تون که در سال ۲۰۱۳ لانچ شده، به شما وعده می‌دهد: «با هر سلفی خود، دوستانتان را شگفت‌زده کنید!» سلب‌ فیس که بیشتر از یک‌میلیون فالوئر دارد، تصاویری را از اکانت‌های سلبریتی‌ها پست می‌کند و به بی‌توجهی‌ها و اشتباهاتشان در زمینه ادیت تصویر و پوشاندن نقص‌های ظاهری اشاره می‌کند. اگر سلب فیس را یک ماه دنبال کنید، متوجه می‌شوید که این فرایند دایمیِ بی‌نقص‌سازی تا چه حد می‌تواند پیش‌پاافتاده و بیمارگونه به نظر برسد.

فقط انجامش بده

اسمیت می‌گوید: «فکر می‌کنم ۹۵ درصد چهره‌های پرفالوئر اینستاگرام خیلی راحت از فیس تون استفاده می‌کنند و صورتی غیرواقعی را از خودشان به نمایش می‌گذارند. کایلی جنر تا همین چند وقت پیش چنین فضایی اطراف پلک‌هایش نداشت، ولی حالا دارد. هر دوره چیزی مد می‌شود؛ مثل لیفت ابرو که حالا همه انجامش می‌دهند تا چشم‌هایشان خوش‌حالت‌تر به نظر برسد.»

۲۰ سال پیش، جراحی پلاستیک یک جور مداخله دراماتیک در روال طبیعی زندگی محسوب می‌شد؛ گران‌قیمت، تهاجمی و اغلب پرریسک. ولی در سال ۲۰۰۲، سازمان غذا و دارو، استفاده از بوتاکس را برای جلوگیری از چین و چروک تایید کرد. چند سال بعد، فیلرهای هیالورونیک اسید تایید شد که اول برای خطوط چهره و چین و چروک‌ها استفاده می‌شد، ولی حالا برای اصلاح زاویه فک، بینی و گونه هم استفاده می‌شود. این عمل‌ها بین شش ماه تا یک سال دوام دارند و هزینه‌شان هم به اندازه جراحی‌های زیبایی نیست. می‌توانید بوتاکس تزریق کنید و از آن‌جا مستقیم به محل کارتان بروید.

کایلی جنر تا همین چند وقت پیش چنین فضایی اطراف پلک‌هایش نداشت، ولی حالا دارد. هر دوره چیزی مد می‌شود؛ مثل لیفت ابرو که حالا همه انجامش می‌دهند تا چشم‌هایشان خوش‌حالت‌تر به نظر برسد.

کلبی اسمیت، میکاپ آرتیست سرشناس

نمایش این نوع جراحی‌های زیبایی سرپایی و ساده در اینستاگرام بسیار طرفدار دارد. پست کردن ویدیوهای تایم‌لپس از تزریق و انتشار عکس‌های قبل و بعد، صدها هزار ویو و لایک می‌گیرد. به لطف این مواد قابل‌ تزریق، جراحی‌های زیبایی فقط مختص کسانی نیست که به دنبال تغییرات بزرگ هستند، یا کسانی که در حال نبردی سخت با سال‌خوردگی هستند، بلکه نسل هزاره و حتی در مواردی نسل Z را هم درگیر کرده. کایلی جنر که در سال ۱۹۹۷ متولد شده، در ریلیتی‌شوی تلویزیونی خود گفته که از ۱۵ سالگی و بعد از این‌که پسری درباره کوچکی لب‌هایش اظهار نظر کرده، دلش می‌خواسته لب‌هایش را حجیم کند.

فیکس می!

آدم‌ها دائما در شبکه‌های اجتماعی و ریلیتی‌شوها در معرض دید هستند و این باعث شکل‌گیری موج تازه‌ای از تلاش آدم‌ها برای اصلاح چهره و ظاهر خود شده است. شبکه‌های اجتماعی میل به در نظر گرفتن هویت فردی به عنوان منبع بالقوه سودآوری را افزایش داده است و به‌خصوص درباره زنان جوان، بدن و ظاهر به عنوان یک سرمایه در نظر گرفته می‌شود. در ماه اکتبر سال ۲۰۱۹، اینستاگرام اعلام کرد که همه افکت‌هایی را که با جراحی‌های زیبایی همراه شده، حذف خواهد کرد، ولی این اقدام فقط به حذف فیلترهایی محدود شد که با صراحت به جراحی زیبایی اشاره داشت؛ فیلترهایی مثل پلستیکا و فیکس می.

بااین‌حال، فیلترهایی که چهره افراد را به چهره‌ای اینستاگرام‌پسند تبدیل می‌کند، هم‌چنان پابرجاست. طبیعی است که در چنین شرایطی به بدنتان همان‌طوری نگاه کنید که مکینزی به یک شرکت نگاه می‌کند؛ قسمت‌های ناکارآمد را شناسایی و آن‌ها را بازسازی کنید. هرچه را که به افزایش سودآوری نمی‌انجامد، کنار بگذارید و اولویت کسب‌وکار را روی بخش‌هایی بگذارید که سودآور است.

بیگانه‌گرایی به سبک زیباپسندها

رواج چهره‌های اینستاگرامی، نوعی جنبه‌ نژادی هم پیدا کرده است. این تمایل الگوریتمی به از بین بردن تنوع چهره‌ها و تبدیل کردن هر چهره‌ای به ترکیبی از اجزای پرطرفدار روز، به نوعی بیگانه‌گرایی بی‌اساس منجر شده است. اسمیت در توصیف این وضعیت می‌گوید: «پوست برنزه به سبک آمریکای لاتین، تاثیر آسیای جنوبی بر شکل ابروها و چشم‌ها، تاثیر آفریقایی‌‌ها بر لب‌ها، تاثیر هند و اروپایی‌ها بر بینی، ساختار گونه‌ها هم که به‌شدت یادآور بومیان آمریکا و خاورمیانه‌ای‌هاست.»

اسمیت فکر می‌کند با وجود این تغییرات، مردم حالا زیباتر شده‌اند: «دنیا حالا کاملا بصری شده و این وضعیت در آینده تشدید هم خواهد شد. به خاطر همین است که مردم دلشان می‌خواهد ظاهر خودشان را ارتقا بدهند تا در این دنیا جایی داشته باشند.» ولی نگاه اسمیت شاید بیش از حد خوش‌بینانه به نظر برسد. تکنولوژی حالا دارد شکل بدن‌های ما را به نفع خودش تغییر می‌دهد. چهره‌های ما بازتولید می‌شود تا اینگیجمنت و لایک صفحه‌ها در شبکه‌های اجتماعی پرطرفدار بالاتر برود.

ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که به زنان به خاطر جوانی و زیبایی‌شان پاداش می‌دهد. تمام آموزه‌های خودمراقبتی هم به شیء‌انگاری زن و مراقبت از پوست و مو و اندام ختم می‌شود. اینستاگرام پر است از صفحه‌هایی که سعی می‌کنند کارهای غیرضروری زیبایی را در گروه فعالیت‌هایی در جهت خودمراقبتی و سلامت جا بزنند. در چنین شرایطی تمرکز بر زیبایی ظاهر و ارتقای آن، یکی از مهم‌ترین پروژه‌هایی‌ است که یک زن در زندگی برای خود تعریف می‌کند؛ پروژه‌ای دردناک و پرهزینه که حالا از دوران نوجوانی آغاز می‌شود و تا آخرین سال‌های عمر یک زن طول می‌کشد.

مریم عربی

هفته‌نامه چلچراغ، شماره ۸۷۹