پریسا عباسی- پریدن سنجاب‌های قرمز کوچک آمریکایی از بالای یک درخت به درخت دیگر، تنها شاهکار جسورانه این جوندگان کوچک نیست. این موجودات کوچک با خطرات باروری بزرگی مواجه می‌شوند که احتمالا در نهایت پاداش آنها تناسب ژنتیکی بزرگی است که عایدشان می‌شود. همه اینها مانند یک بازی است که چگونه آنها می‌توانند ژن‌های خود را به نسل بعدی منتقل کنند.

مطالعه‌ای که در تاریخ ۱۹ ژانویه در مجله ساینس منتشر شد، نشان می‌دهد که سنجاب‌های قرمزی که در بازی تولیدمثل قمار می‌کنند، با وجود تحمل هزینه‌های کوتاه مدت این قمار، عملکرد بهتری نسبت به عموزاده‌های محتاط خود داشته‌اند. اما این قمار بر روی چیست؟ اینکه بفهمیم در بهار سال آینده، فراوانی غذا خواهد بود و اگر تعداد فرزاندان زیاد باشد، مشکلی برای تامین غذا وجود نخواهد داشت.

مثل این است که شماره‌هایی که در بخت‌آزمایی برنده می‌شوند را بدانید، اما ندانید که چه زمانی با شما تماس گرفته خواهد شد. هزینه خرید بلیط بخت‌آزمایی شاید در کوتاه مدت هزینه داشته باشد، اما وقتی بلیط‌تان برنده می‌شود،در واقع برنده واقعی خواهید بود. به گفته لورن پترلو، یکی از نویسندگان این مطالعه و پژوهشگر زیست روانشناسی دانشگاه میشیگان، در سالهایی که غذا زیاد است، طبیعت به نفع سنجاب‌های ماده عمل می‌کند و آنها می‌توانند بچه‌های زیادی به دنیا بیاورند.

پترولو در گفت‌گویی اظهار داشت:« زمانی که فهمیدیم سنجاب‌های ماده در سال‌هایی که غذای کافی برای زنده ماندن نوزادانشان در زمستان وجود ندارد، بچه‌های زیادی به دنیا می‌آورند شگفت زده شدیم. از آنجایی که تولید مثل از نظر بیولوژیکی بهایی دارد، پس چرا سنجاب‌های ماده در استراتژی تولید مثل خود دچار اشتباه می‌شوند؟»

این مطالعه به بررسی زاد و ولد سنجاب‌های قرمز در یوکان کانادا در طول سالی می‌پردازد که معروف به «سال بلوط ریزان» است. در سال بلوط ریزان که به آن mast year یا سال بلوط هم گفته می‌شود، درخت‌ها، بلوط زیادی می‌دهند و این بلوط‌ها مانند فرشی روی زمین می‌ریزند. هر چهار یا هفت سال یکبار میزان بلوط در جنگل‌ها افزایش می‌یابد. برای سنجاب‌ها این ضیافتی است که در آن دانه‌های بلوط در همه جا پراکنده شده‌اند. سنجاب‌ها این توانایی را دارند تا سال بلوط ریزان را پیش‌بینی کنند و در آن سال تولید مثل بیشتری می‌کنند تا بچه سنجاب‌ها بتوانند زنده بمانند و خود سنجاب‌های مادر نیز آمادگی ژنتیکی بهتری پیدا ‌کنند.

سنجاب‌ها هم قمار می کنند، اما چطور؟

پترولو می‌گوید:«در منطقه‌ای که این مطالعه را انجام دادیم، کشمکشی دائمی بین درختان و سنجاب‌ها وجود دارد و هریک از سنجاب‌ها سعی می‌کنند تا برای شرایط بهتر و سازگاری خود، دیگری را فریب دهد.»

در انجام این مطالعه، از داده‌های «پروژه سنجاب قرمز Kluane» که یک مطالعه میدانی است و ۳۴ سال پیش با همکاری دانشگاه میشیگان، دانشگاه کلرادو، دانشگاه آلبرتا و دانشگاه ساسکاچوان انجام شد، استفاده شده است. آنها این مطالعه را بر روی ۱۰۰۰ سنجاب انجام دادند و اطلاعاتی در مورد میزان زاد و ولد و تعداد بلوط‌هایی که سنجاب‌ها می‌خورند جمع‌آوری کردند.

بن دانتز، یک از نویسندگان مقاله و استادیار روانشناسی و زیست‌شناسی تکاملی دانشگاه میشیگان در بیانیه‌ای گفت: «ما هر سال اطلاعاتی در مورد تعداد سنجاب‌ها و همچنین تعداد بلوط‌هایی که آنها می‌خورند جمع‌آوری می‌کنیم.»

این تیم، تولید مثل سنجاب‌های ماده را در زمان فراوانی و کم غذایی بررسی کردند و تفاوت‌هایی را در ساختارهای ژنتیکی آنها یافتند، و متوجه شدند که بعضی از آنها در استراتژی تولید مثل خود قمار می‌کنند و برخی نه!

برخی از سنجاب‌ها در سال‌های کم غذایی با احتیاط عمل می‌کردند و تولید مثل کمی داشتند، در حالیکه برخی از آنها خوشبین بودند و حتی در سال‌های کم‌غذایی تولید مثل زیادی داشتند. تحقیقات نشان داد که سنجاب‌هایی که نیمه پر لیوان را می‌بینند، اگر یک سال بلوط ریزان را تجربه کنند، شرایط زندگی بهتری پیدا خواهند کرد.

با این حال، ثابت شده که این قماری است که هیچ تضمینی برای پیروزی نهایی سنجاب‌ها در آن وجود ندارد.

پترلو در این باره می‌گوید: « از برخی جهات، این استراتژی قمار با میزان زاد و ولد، مانند بازی با آتش است. زیرا میانگین عمر سنجابها ۳.۵ سال است و سال بلوط ریزان هر ۴ تا ۷ سال یکبار اتفاق می‌افتد. بنابراین یک سنجاب ماده ممکن است با امید به رسیدن سال بلوط ریزان، با بدنیا آوردن بچه‌های زیادی در سالهای کم غذایی شرایط خود را سخت کند؛ در حالیکه ممکن است یک سنجاب هرگز در طول زندگی خود این سال را تجربه نکند. و قمار نکردن می‌تواند برای او هزینه‌های زیادی داشته باشد.»

به نظر می‌رسد که قمار نکردن در بازی تولیدمثل، اصلا گزینه مناسبی برای سنجاب‌ها نباشد. اگر آنها در این قمار برگ برنده خود را از دست بدهند، باید هزینه بالایی برای آن پرداخت کنند.

پترلو در این باره می‌گوید:« جبران خسارت ناشی از کاهش تولید مثل در یک سال بلوط، اساسا برای یک سنجاب ماده غیر ممکن است و خطرات بسیار زیادی دارد.»

به گفته این تیم، بهترین حالت برای سنجاب‌ها این است که هزینه‌های کوتاه مدت کمبود غذا را برای بهبود شرایط ژنتیکی خود بپذیرند تا بازنده این قمار نباشند.

هنوز مشخص نیست که سنجاب‌ها چطور سال غذایی آینده را پیش‌بینی می‌کنند. به گفته دنتزر، این احتمال وجود دارد که سنجاب‌ها با خوردن قسمت‌هایی از بلوط می‌توانند فیزیولوژی خود را دستکاری کرده و تعداد فرزندانی که می‌خواهند به دنیا آورند را کنترل کنند.

دانتز می گوید:« این مطلب بسیار هیجان انگیز است. گویی سنجاب‌ها برای پیش بینی سال بلوط از درختان استراق سمع می‌کنند. و واقعیت این است که ما هنوز برای حل این معما راه درازی در پیش داریم.»

برخی حیوانات دیگر نظیر بعضی از پرندگان آوازه خوان مهاجر نیز با استفاده از برخی نشانه‌ها در مورد میزان غذای موجود در یک محیط، برای باروری خود تصمیم می‌گیرند. تغییرات آب و هوایی باعث کاهش اطمینان کردن به این نشانه‌ها می‌شوند و دانشمندان نمی‌دانند که این تغییرات چه هزینه‌هایی در خطای انتخاب استراتژی تولید مثل برای سنجاب‌ها به همراه خواهد داشت.

دانتز می‌گوید:« این موضوع که سنجاب‌ها دیگر نتوانند سال‌هایی که غذای زیادی یافت می‌شود را پیش‌بینی کنند، ممکن است بر تعداد سنجاب‌ها در جنگل‌های بورآل (یا برفی) تا ثیر بگذارد. با توجه به اینکه سنجاب‌ها طعمه بسیاری از شکارچیان هستند، کاهش تعداد آنها می‌تواند مشکل‌ساز شود.»

منبع: پاپ‌ساینس

۵۸۵۸

کد خبر 1723733