به‌گزارش خبرنگار مهر، کتاب «لیکو؛ تک‌بیتی‌های بلوچی» با گردآوری و بازسرایی منصور مومنی به‌تازگی توسط نشر نو منتشر و راهی بازار نشر شده است.

منصور مومنی شاعر و پژوهشگر ادبی متولد ۱۳۴۷ در زاهدان است. او پس از پایان تحصیلات دانشگاهی به قالب لیکو پرداخت و به گردآوری لیکوهای به‌جا مانده در تاریخ ادبیات بلوچستان مشغول شد. نتیجه این‌کار ابتدا در سال ۱۳۸۴ در کتاب «صد لیکو» و سپس در کتاب «صد لیکوی دوم» منتشر شد. او سپس به انتشار مجموعه‌اشعارش پرداخت.

مومنی می‌گوید بلوچستان قبلا مَکُران بود اما کسی نمی‌داند چه‌واقعه یا چه‌سالی مبدا این‌تغییر شده است. آیا بلوچان ساکنان نخستین مکران بوده‌اند یا مهاجرانی از جاهای دیگر هستند که جبر روزگار آن‌ها را به این‌منطقه کشانده است؟‌ حکایت‌های بسیاری از مامن پیشین آن‌ها و چرایی حرکت‌شان به این‌سوی ایران گفته شده است؛ حکایت‌هایی که هنوز شنیدنی‌اند. مثلا گفته می‌شود به حکم انوشیروان ساسانی، سپاهی جرار بر مردمان شمال ایران تاخت و از خون گیلک و دیلمان و بلوچ جوی‌ها ساخت. بلوچان هم چاره‌ای جز کوچ نداشتند؛ آن هم به مکران. یا گفته می‌شود بلوچان از نسل امیرحمزه، عموی دلاور پیامبرند؛ نسل نوادگانی که شانه‌به‌شانه امام حسین (ع) در کربلا شمشیر زدند و بازماندگانشان رو به سوی ایران نهاده و خود را به مکران رساندند.

زبان بلوچی با دو گویش اصلی مکرانی و سرحدی شناخته می‌شود؛ گویش‌هایی که ساکنان جنوب و شمال بلوچستان از آن‌ها بهره می‌برند. هریک هم نیز در خود لهجه‌هایی نو با ظرافت‌ها و ظرفیت‌های بیانی متفاوتی پرورده‌اند که رخشانی، کیچی، لاشاری، سراوانی،‌ ساحلی و بلوچی تپه‌های شرقی آشناترین نام‌های این لهجه‌ها هستند. تفاوت‌های آوایی و واژگانی این‌لهجه‌ها، گاهی چنان است که شاید فهم گفته‌های بلوچ سبی را برای بلوچی از زاهدان دشوار کند.

گردآورنده کتاب پیش‌رو که مقدمه آن را هم نوشته، می‌گوید شعر، گونه غالب ادبیات بلوچ بوده و داستان‌سرایان این‌قوم نیز نظامی‌وار ماجراها را به هجا و قافیه تنیده‌اند و سروده‌هایشان را به نغمه و نوای پهلوانان می‌سپردند. لیکو شعری شفاهی است؛ تک‌بیتی هجایی و مقفا. لیکو نیز مانند زبان بلوچی از روزگاران دور و ناشناخته ادبیات موسیقی ایران خودش را به امروز رسانده و بازمانده الحانی است که پیش از همراه‌شدن شعر فارسی و عروض عربی، سر بر آسمان ادب و هنر ایران داشته‌اند.

لیکوها بیشتر ده هجایی‌اند ولی لیکوزنان بلوچ، آرشه که بر سیم سُروز می‌کشند ابایی ندارند از افزودن چند هجای خرده‌تحریری به شعر، برای پاسخ‌گویی به نوای ساز؛ به‌قول مومنی، از همین «از ای‌دوست‌» گفتن‌ها و «اَمان اَمان» برآوردن‌های آوازندگان پارسی‌خوان که رایج است.

کتاب پیش‌رو از یک‌مقدمه، واژه‌نامک و ۲۷۴ لیکو تشکیل شده است.

دویست و هجدهمین لیکوی مندرج در این‌کتاب به این‌ترتیب است:

تو سرودی، من ربابم

بهر دیدارت

چه کبابم

***

تو سروْدیگ من ربابی اوْن

پر تی دیدارا چْون کبابی اوْن

***

این‌کتاب با ۲۷۶ صفحه، شمارگان هزار و ۱۰۰ نسخه و قیمت ۱۶۰ هزار تومان منتشر شده است.