ایران جز کشورهایی است که تحت تاثیر عواملی مانند استفاده بی رویه از آب های زیرزمینی،خشکسالی، کاهش بارندگی ها،حفر چاه های غیر مجاز، تغییر اقلیم،گرمایش جهانی، رشد جمعیت و نیاز روز افزون به منابع آبی و… با بیشترین مقدار فرونشست زمین مواجه است.

به گزارش سیناپرس، زنگ خطر فرونشست در دشت ها و حتی مناطق مسکونی ایران به صدا درآمده است. بلایی خانمان سوز که دیده نمی شود اما ناگهان هوار می شود و خسارت مالی و جانی زیادی بر جای می گذارد.

آمارهای منتشر شده گواه حال ناخوش دشت ها و زمین های ایران هستند؛ طبق آمارها اکنون اکثر زمین ها و دشت های استان های کشور با پدیده فرونشست دست به گریبان هستند.

به گفته وحید اعتماد، نایب رییس انجمن جنگلبانی ایران، اکنون ۴۰۰ دشت ایران در حال فرونشست است و نشست زمین به ۵۲ سانتی متر در تهران می رسد.

بنابر گفته مهدی قربانی، رئیس دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران نیز سالانه دو میلیارد تن فرسایش خاک در ایران رخ می دهد. امروز به دلیل برداشت بی رویه آب‌های زیر زمینی ۴۱۰ دشت ممنوعه در کشور داریم که باعث مرگ پنهان زمین و فرونشست شده است.

چندی پیش دکتر علی جاویدانه، رئیس سازمان نقشه برداری نیز در این خصوص گفت: فرونشست در همه مناطق دنیا ایجاد می شود اما نرخ فرونشست زمین در ایران با بیشینه بالای ۲۰ سانتیمتر، ۵ برابر متوسط دنیا است؛ فرونشست در تهران سالانه ۲۰ سانتیمتر و در کرمان سالانه ۴۰ سانتیمتر است. فرونشست در تهران بیشتر در نوار جنوبی تهران، جنوب شرق و جنوب غرب رخ می دهد.

وی افزود: عمده فرونشست ها در کشور در مجاورت اراضی کشاورزی و ناشی از برداشت بی رویه آب‌های زیرزمینی است و در حال حاضر پهنه ‌های فرونشست به سمت شهرها حرکت کرده است.

۳۸۰ شهر و ۹۲۰۰ روستا در معرض خطر فرونشست زمین

علی بیت‌اللهی، عضو هیئت علمی و مدیر بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی نیز در این خصوص اظهارداشت: بر اساس آخرین ارزیابی ‌ها تعداد ۳۸۰ شهر و ۹۲۰۰ روستا در معرض خطر فرونشست زمین قرار دارند. در این بین استان های تهران، خراسان رضوی و اصفهان دارای بیشترین جمعیت در معرض خطر فرونشست زمین هستند. استان خراسان رضوی از نظر وسعت پهنه‌ های فرونشستی در رتبه اول قرار دارد.

وی افزود: استان اصفهان نیز دارای بیشترین تعداد شهر واقع در پهنه فرونشست زمین است. سرعت فرونشست سالانه در جنوب استان البرز و در استان کرمان زیاد است. نرخ فرونشست در استان گلستان نیز بالاست. در استان های مازندارن و گیلان نیز فرونشست زمین به مرور زمان آثار خود را نشان می دهد.

وی چندی پیش با تاکید براینکه فرونشست زمین، رابطه مستقیمی با افت سطح آب های زیرزمینی دارد، به سیناپرس گفت: تاکنون اقدامی برای صرفه جویی و کنترل مصرف آب های زیرزمینی انجام نداده ایم؛ آب رایگان بوده و کشاورزان برای استخراج آب های زیرزمینی چاه های آبی حفر کرده اند. برای پیشگیری از این مساله، نصب کنترل های هوشمند بر سرچاه های آب( به منظور جلوگیری از مصرف بی رویه آب)، انسداد چاه های غیر مجاز، توسعه کشت های گلخانه ای و انتقال صنایع آب بر ضروری است.

بحرانی ترین دشت های ایران

فرونشست زمین در بعضی از دشت ها و مناطق ایران به بحرانی ترین حالت خود رسیده است. این بحران در استان های خراسان جنوبی و کرمان بیشتر مشهود است.

کامران داوری، عضو هیات‌علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد گفت: فرونشستی که ما در کشور و مشهد مشاهده می ‌کنیم فوق بحرانی است؛ فرونشست در دشت مشهد از حداقل ۳ سانتیمتر در اکثر نقاط دشت تا محدوده خطرناک ۱۵ الی ۱۷/۵ سانتیمتر (شمال غرب شهر مشهد) ثبت شده است. این فرونشست‌ها می ‌تواند تبعات بسیار خطرناکی از جمله آسیب رسیدن به لوله‌ های انتقال آب و گاز، آسیب دیدن خانه‌ها، اماکن فرهنگی، مذهبی و تاریخی داشته باشد.

حسین شجاعی، معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمان نیز گفت: سالانه ۱۷ تن در هکتار فرسایش در استان کرمان داریم. متاسفانه موضوع فرسایش خاک مغفول مانده و بیشتر توجهات روی کمبود آب است در حالی که کمبود آب با انتقال حوزه به حوزه قابل حل است اما فرسایش خاک تقریبا قابل جبران نیست.

خطرناک ترین مناطق پایتخت

بنابر اعلام حلیاسادات حسینی، سرپرست اداره کل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران، هم اکنون در جنوب، مرکز و دشت‌های غرب و جنوب غرب استان تهران شاهد بیشترین فرونشست زمین هستیم.

وی افزود: تغییر اقلیم، گرمایش جهانی، کمبود منابع آبی، بارگذاری و برداشت بیش از حد از منابع آب زیرزمینی، خشکسالی‌ های متوالی و برداشت بی رویه آب و حفر چاه‌ های متعدد برای تامین آب شرب، نشست زمین بر اثر حفر تونل برای گسترش خطوط مترو، از جمله عمده ترین علل ایجاد فرونشست در کلانشهر تهران هستند.

بنابر اعلام او، داده ‌های کارشناسان نشان می ‌دهند که دشت ورامین به دلیل نابودی آبخوان ‌ها فرونشست زمین داشته است. با توجه به نزدیکی راه آهن تهران-مشهد به این گستره، سازه‌ های پیوند دار با راه آهن در معرض خطر هستند و مناطق ۱۹،۱۸،۱۷،۱۶ و ۲۰ شهرداری تهران و شهرهای اسلامشهر، شهریار، چهاردانگه، نسیم شهر، صباشهر و کهریزک نیز تحت تاثیر فرونشست دشت تهران قرار دارند.

تصویب لایحه پیشگیری از فرونشست زمین

چندی پیش حجت الاسلام والمسلمین سیدمحمد آقامیری، عضو شورای اسلامی شهر تهران از تصویب لایحه فرونشست ها در شورای عالی استان ها و ارسال آن به مجلس شورای اسلامی خبر داد و پیرامون این لایحه گفت: این لایحه برای شهرهای کشور تهیه و در شورای عالی استان ‌ها تصویب شده است. از مرکز پژوهش‌ های مجلس و کمیسیون عمران مجلس نیز قول گرفته ایم که این لایحه را به تصویب برسانند. ۱۶ وزارتخانه در کارگروه ملی مرتبط با این موضوع حضور خواهند یافت تا شهرها را از این بحران انسان ساز نجات دهند.

گزارش: بیتا اکبری