بررسی سفرهای منطقه‌ای شمخانی/ غرب‌آسیا در مسیر همگرایی

خبرگزاری مهر، گروه سیاست- محمد مهاجرانی: در واپسین روزهای اولین سال از قرن جدید، حرکت محورهای موتور دستگاه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران سرعت چشمگیری به خود گرفته است و این دستگاه در چند جبهه در حال پیشروی است. دولت سیزدهم همانطور که در ابتدا وعده‌ی گره نزدن مسائل کشور به برجام را وعده داده بود، در راستای توسعه دیپلماسی همسایگی و برقراری ارتباط با آن دسته از کشورهای منطقه که در سال‌های اخیر بین آن‌ها و کشورمان اختلافاتی رخ داده بود به خوبی توانست در چند مرحله عمل کند.

دستگاه سیاست خارجی به خوبی فهمیده است که برای پویایی و بسط آن در اقتصاد، نباید معطل وین و نیویورک ماند و به تعبیر رئیس‌جمهور منافع ملی را در هر سرزمینی که ایجاب کند، پیگیری کرد.

پس از آنکه بعد از چندین دور مذاکره برای ازسرگیری روابط بین جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی، بلاخره با میانجیگری چین به فرجام رسید، اکنون سایر کشورهای منطقه با سرعت بیشتر و کم‌ترین موانع به دنبال توسعه روابط خود با تهران هستند.

امارات متحده عربی همسایه‌ی جنوبی کشورمان در آن سوی خلیج فارس یکی از کشورهای پیشرو در مسیر توسعه روابط با ایران است که پس از استقرار دولت سیزدهم در سال گذشته با سفر شیخ طحنون بن‌زاید آل‌نهیان مشاور امنیت ملی امارات به ایران، علاقه‌ی ابوظبی برای توسعه روابط را به اطلاع ایران رساند.

شیخ طحنون در جریان سفر آذر ماه خود به تهران، این سفر را نقطه عطف همکاری‌های دو کشور خواند و ضمن استقبال از توسعه همکاری‌ها، دعوت رسمی رئیس امارات برای سفر رئیس جمهور کشورمان به ابوظبی را ابلاغ کرد.

سفر مهم شمخانی به امارات که چندی پس از توافق تهران و ریاض رقم می‌خورد، توجه‌های بیشتری را به خود جلب می‌کند؛ به ویژه آنکه در جریان این سفر هیئت‌های ویژه اقتصادی و بانکی نیز حضور دارند. این اتفاق در حالی است که باراک راوید، روزنامه‌نگار منتقد نتانیاهو در توئیتی مدعی شد ایران از طریق چین با کشورهای اتحادیه عرب کانال مالی اختصاصی ایجاد کرده است. این روزنامه‌نگار صهیونیست در صفحه توئیتر خود نوشت: «نشست زودهنگام ایران و کشورهای عرب در پکن برای بررسی ایجاد خط مالی جدید با میانجیگری چین برگزار خواهد شد. جزئیات این خط مالی همچنان نامعلوم است.»

در پاسخ به سفر مشاور امنیت ملی امارات، علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان روز پنجشنبه ۲۵ اسفندماه همراه با مسئولان عالی اقتصادی، بانکی و امنیتی به امارات متحده عربی سفر کرد.

شمخانی در دیدار با همتای اماراتی خود با تاکید بر اینکه وجود اختلاف و بی اعتمادی میان کشورهای حوزه استراتژیک خلیج فارس مانعی جدی برای توسعه اقتصادی منطقه و خواست دشمنان فرامنطقه ای است، گفت: با توجه به بسترهای مناسبی که از یکسال قبل برای توسعه روابط ایران و امارات ایجاد شده، این سفر را آغازی معنا دار برای وارد شدن دو کشور به مرحله‌ای جدید از مناسبات سیاسی، اقتصادی و امنیتی می‌دانم.

دبیر شورای امنیت ملی کشورمان همچنان در دیدار با محمد بن‌زاید بن‌سلطان آل‌نهیان رئیس امارات متحده عربی با اشاره به اراده قاطع رهبران دو کشور به بسط و گسترش همه‌جانبه مناسبات تأکید کرد: باید با جدیت، کلیه موانع داخلی و خارجی در راه همکاری‌های دوجانبه به ویژه همکاری‌های اقتصادی-تجاری را شناسایی و به سرعت از سر راه برداشت، زیرا هرگونه تأخیر در این زمینه به زیان همه خواهد بود.

بن‌زاید: امارات آمادگی دارد با رفع برخی سو تفاهم‌ها با ایران، مناسبات دوجانبه را در همه حوزه‌ها به بالاترین سطح ارتقا دهد

رئیس امارات متحده عربی نیز در این دیدار تصریح کرد: امارات بسیار علاقه‌مند است و آمادگی دارد با رفع برخی سو تفاهم‌ها میان دو کشور، روابط و مناسبات دوجانبه را در همه حوزه‌ها به بالاترین سطح ارتقا دهد.

نماینده مقام معظم رهبری در شورای عالی امنیت ملی همچنین دیداری با شیخ محمد بن‌راشد آل‌مکتوم، امیر دبی و نخست وزیر امارات داشت که در این دیدار با تاکید بر تسریع توافقات قبلی برای رفع موانع همکاری دوجانبه گفت: جمهوری اسلامی ایران مجدانه به دنبال تقویت همکاری مستمر و سازنده با همسایگان است و مجموعه ظرفیت‌های خود را در این خصوص به‌کار گرفته است.

علی باقری معاون سیاسی وزارت امور خارجه کشورمان در تشریح وضعیت روابط ایران و امارات متحده عربی گفت: ما درباره امارات قطع رابطه نداشتیم، بلکه کاهش سطح روابط بین دو کشور وجود داشت اما چند ماه پیش اماراتی‌ها سفیر خود را به تهران بازگرداندند و ما هم سفیر خود را در امارات تعیین کردیم و در مراحل نهایی انجام کارهای اداری است که بعد از آن قاعدتاً در آینده نزدیک سفیر ما به ابوظبی اعزام خواهد شد.

حضور هیئت عالی‌رتبه اقتصادی به ریاست محمدرضا فرزین، رئیس بانک مرکزی در کنار هیأت سیاسی، یکی دیگر از مهمترین اهداف دولت از این توافقات را نشان می‌دهد. جمهوری اسلامی ایران به درستی در پی کاهش مشکلات اقتصادی خود با استفاده از ظرفیت‌های منطقه و همسایگانش است. امارات متحده عربی یکی از بزرگترین شرکای تجاری و اقتصادی ایران است و کاستن از فشارها و تنش‌های موجود در این شراکت همان عقلانیتی است که دولت در دستور کار قرار داده است.

در بعد امنیتی نیز رژیم صهیونیستی به عنوان شر مطلق برای کل جهان و همچنین غده‌ای چرکین در غرب آسیا، بزرگترین بازنده‌ی توسعه‌ی دیپلماسی همسایگی جمهوری اسلامی ایران است؛ صهیونیست‌ها که این روزها در بحرانی‌ترین وضعیت ثبات داخلی خود هستند، در عرصه روابط خارجی نیز دچار چالش‌های اساسی شدند، به نحوی که پس از سال‌ها تلاش آن‌ها و ایالات متحده برای برقراری روابط با کشورهای جهان اسلام و حاشیه‌ی خلیج فارس، اکنون همه‌ی رویاهای آن‌ها نقش بر آب شده است.

همچنین برای بررسی بیشتر ابعاد سفر دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان به امارات با اصغر زارعی کارشناس غرب آسیا به گفتگو پرداختیم.

اصغری با اشاره به تحولات رخ داده در روابط ایران و امارات، گفت: امارات متحده عربی به عنوان یکی از اعضای شاخص شورای همکاری خلیج فارس، یکی ازکشورهای کوچک اما اثر گذار بعد از عربستان سعودی در معادلات و مسائل امنیتی و اقتصادی منطقه است.

وی افزود: امارات به واسطه قدرت اقتصادی و نقش آفرینی به عنوان یکی از مراکز مهم صادرات مجدد کالا در جنوب خلیج فارس، دارای جایگاه مناسبی در اقتصاد منطقه است. همچنین موقعیت ویژه ای در بخش، اقتصادی و سیاسی میان کشورهای عرب خلیج فارس دارا است.

یک کارشناس مسائل غرب آسیا: ابوظبی پذیرای اثر بخشی سیاست‌های ایران در منطقه شده است

زارعی با اشاره به همراهی ابوظبی و ریاض در منطقه، اظهار داشت: نقش امارات در کنار عربستان به عنوان دو عضو شورای همکاری خلیج فارس برجسته است. همکاری‌های این دو کشور در منطقه و خصوصاً مشارکت فعال هر دو در جنگ ۸ ساله یمن، ویژگی‌های خاصی را در برداشته است زیرا شکست و ناکامی ابوظبی و ریاض در جنگ یمن موجب کاهش و تزلزل قدرت اقتصادی و اثرگذاری آنها شده است.

این کارشناس سیاسی غرب آسیا بیان کرد: امارات تاکنون یک رابطه با ثبات و پایدار با کشورمان نداشته است و به نوعی در تقابل با تهران عمل کرده است. همین امر باعث بروز تعارضات و اختلافات در موضوعات مختلف سیاسی در منطقه، میان ما و انها شده بود. هر چند حجم مبادلات تجاری امارات با جمهوری اسلامی ایران همواره بالا بوده است.

اصغر زارعی با اشاره به ناکامی‌های رخ داده برای عربستان در منطقه غرب آسیا، تصریح کرد: در چند سال گذشته ناکامی‌های در منطقه برای ریاض رخ داد. عدم همراهی‌های جدی و اثر بخش آمریکا به عنوان بازیگر اصلی و امنیتی در میان کشورهای عربی جنوب خلیج فارس از یک سو و از سویی قدرت و توانمندی جمهوری اسلامی ایران و نقش آفرینی‌های برجسته امنیتی و نظامی کشورمان در منطقه، این پیش بینی را قابل تحقق می‌کرد، که تدریجاً نگاه و رویکرد منفی به توانایی‌های آمریکا در تأمین امنیت دراز مدت این کشورها ظاهر می‌شود.

وی ادامه داد: در نتیجه در نگاه عربستان و سایر کشورهای عرب منطقه، چرخشی به شرق انجام شد. به همین دلیل ایجاد یک فضای جدید در بهبود روابط با روسیه و چین از حدود یکی دو سال قبل مشهود بوده است. در همین راستا امارات متحده عربی هم تدریجاً با این رویکرد و به پیروی از عربستان سعودی و کشورهای منطقه، تغییری را سیاست‌های منطقه‌ای خود ایجاد کرد.

زارعی با اشاره به بهبود روابط تهران ریاض تاکید کرد: با تغییر مثبت ایجاد شده در روابط تهران و ریاض، ابوظبی هم خواست تا از این قافله عقب نماند و پذیرای اثر بخشی سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران در منطقه شده است. در نتیجه در روابط خود با کشورمان تجدید نظر کرد. موضوعی که در دولت‌های مصر، اردن، کویت و برخی دیگر از کشورهای منطقه نیز مشاهده می‌شود، لذا می‌توان یک رفتار منطقه‌ای مثبت میان‌کشورهای عرب منطقه و در رابطه با قدرت و توان ایران، برای ایجاد ثبات و امنیت پایدار را شاهد باشیم.

توافق امنیتی با عراق

دومین سفر منطقه‌ای دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان به مقصد عراق بود که وی روز گذشته در سفر به عراق ضمن دیدار با مقامات سیاسی این کشور توافقنامه امنیتی بین تهران و بغداد را به امضا رساند.

توافق دو کشور در زمینه آماده‌سازی و امضا این موافقت‌نامه که روند تهیه آن چندین ماه ادامه داشته، تأثیر تعیین کننده‌ای در کاهش و مدیریت چالش‌های امنیتی ناخواسته میان دو کشور که ریشه در شرارت گروه‌های ضدانقلاب حاضر در اقلیم کردستان دارد، خواهد داشت.

شمخانی در دیدار با محمد شیاع السودانی نخست وزیر عراق با بیان اینکه پایان دادن فوری به شرارت عناصر و گروه‌های مزدور و مسلح ضدانقلاب و تهدیدات نظامی و جاسوسی نیروهای آمریکایی مستقر در عراق در همین ارتباط حائز اهمیت است، گفت: نباید اجازه دهیم منافع دو کشور قربانی شیطنت‌های آمریکا و مزدوران تروریستش شود.

نخست وزیر عراق نیز در این دیدار تصریح کرد امضا توافقنامه مهم امنیتی میان تهران و بغداد نشان می‌دهد که از نظر مسئولین ایران و عراق امنیت دو کشور از یکدیگر جدا نیست. دولت عراق بر اساس قانون اساسی این کشور و تعهدات متقابل به هیچ طرفی اجازه نخواهیم داد که از خاک عراق برای خدشه دار کردن امنیت ایران استفاده کند.