سوزن دوزی؛ هنر اصیل و زیبای زنان‌ بلوچ‌

سوزندوزی، نور چشم زنان بلوچ

بلوچستان، این‌ خط‌ه‌‌ی گسترده‌ و خشک، با مردمان سخت کوش و خستگی ناپذیرش خاستگاه ‌یکی از ظریف‌ترین‌ هنرهای دستی ایرانی‌ نیز هست و آنچه ساکنان این‌ منطقه از دیر باز‌پیشکش سایر هموطنان خود و نیز ساکنان دیگر نقاط جهان کرده‌اند تلفیقی صمیمانه‌ از صبر و ‌هنر زنان و دختران هنرمندی است‌ که‌ در هیات سوزن دوزی‌ هایی‌ ظریف‌ و جذاب متجلی ‌است‌. هنر صنعت ارزنده‌یی‌ که‌ فقط می‌توان نور چشم زنان بلوچ نامیدش و نه‌ هیچ چیز‌دیگر...‌

بدون‌ تردید سوزندوزی‌ بلوچ را باید در زمره یکی از اصیلترین‌ و جالب‌ترین‌ صنایع‌ دستی‌کشور بحساب آورد. این‌ صنعت که‌ در آن ذوق‌ و خلاقیت زنان سوزندوز بصورت‌ طرحهای ‌سنتی محلی که‌ بیانگر خصوصیات و ویژگیهای هر منطقه است‌ خلاصه می‌گردد، امروزه‌ در‌میان صنایع‌ هنری و سنتی کشور مرتبه و مقام بسیار والایی‌ دارد.‌

در مناطق شهری و روستائی‌ بلوچستان کمتر زن‌ یا دختری را می‌توان یافت‌ که‌ با این‌ هنر ‌اصیل و ارزنده آشنائی‌ نداشته باشد و اصولا سوزندوزی‌ آنچنان با زندگی‌ زن‌ بلوچ آمیختگی ‌یافته که‌ وقتی درصدد یافتن منشا و مبدا آن برآئیم در این‌ کار توفیقی چندان نخواهیم‌ یافت‌ زیرا هر دختر بلوچ از سنین کودکی‌، ضمن آموختن و انجام امور مربوط به‌ خانه‌ داری ‌‌موظف به‌ فرا گرفتن سوزندوزی‌ نیز هست و بسبب دخالتی که‌ سلیقه های گوناگون در تهیه‌ی نوارهای سوزندوزی‌ دارد میتوان طرحها و نقشهای متنوع و اصیل سوزندوزی‌ را در‌منطقه ی بلوچستان مشاهده نمود.

بر این‌ اساس می‌توان به‌ جرات گفت تقریبا تمام دختران ‌و زنان بلوچ که‌ در فاصله سنی 10 تا 45 سالگی قرار دارند با سوزندوزی‌ آشنایند.‌ شناخت‌ این‌ هنر ارزنده توسط‌ ساکنان سایر شهرها با افزایش‌ تقاضا برای محصولات‌ سوزندوزی‌ و ازدیاد تولید در مناطق مختلف مقارن‌ بوده‌ است‌ و از این‌ رو انواع رومیزی،‌ کوسن‌، سفره، آباژور، پرده‌ و غیره نیز توسط‌ سوزندوزان تولید می‌شود.‌

مهمترین‌ مراکز تولید سوزندوزی‌ عبارت‌ است‌ از:
اسپکه، هریدک، کوپچ‌، پیپ، مته سنگ، ‌چانف‌، مهنت، ایرندگان، قاسم‌ آباد، گشت، سوران، کله گان، بمپور، اسماعیل آباد و زاهدان.‌

در سوزن دوزی‌ به‌ بیش از دو نوع ماده‌ اولیه نیازی‌ نیست:
نخ‌ و پارچه‌ سوزندوزان بر حسب ‌امکانات و سلیقه از نخ‌ دمسه (‎D.M.C.‎) یا از نخهای پاکستانی‌ استفاده‌ می‌کنند.‌

پارچه‌ هائیکه روی‌ آن سوزندوزی‌ انجام می‌گیرد یا پارچه‌ پنبه‌یی‌ پاکستانی‌ است‌ که‌ نازک‌ و ‌ریز باف بوده‌ و برای محصولات پر کار در قطعات کوچک‌ مورد استفاده‌ قرار می‌گیرد و یا پارچه‌ ‌ی گاندی ایرانی‌ است‌ که‌ معمولا به‌ عرض 120 سانتیمتر در بازار زاهدان بافت‌ می‌شود.‌ معمولا سوزندوزان مستقلا به‌ تهیه‌ی محصول می‌پردازند و در صورت‌ کار گروهی‌ پس‌ از‌پیاده‌ کردن‌ طرح کلی، هرزن‌ یا دختر سوزن‌ دوز یک‌ رنگ‌ را تماما سوزندوزی‌ می‌نماید و برای ‌قسمت بعدی و استفاده‌ از رنگ‌ دیگر در تولید محصول آنرا به‌ هنرمند بعدی سپرده‌ و این‌‌ عمل تا خاتمه ی کار و تکمیل محصول ادامه‌ مییابد.

براثر اقداماتی‌ که‌ توسط‌ سازمان صنایع‌‌دستی ایران بمنظور شناساندن و معرفی‌ محصولات سوزندوزی‌ بلوچ بعمل آمده، عرضه‌‌ی ‌فرآورده‌های تولیدی در منطقه ی مذکور از محدوده‌‌ی این‌ استان پای فراتر نهاده‌ و آوازه‌‌ی ‌نقشهای اصیل و زیبای آن تا خارج‌ از کشور و اقصی نقاط عالم‌ راه یافته و با استقبال فوق‌العاده‌‌ی علاقمندان به‌ محصولات هنری و سنتی ایران روبرو گردیده و در حال حاضر همه ‌ساله‌ مقادیری از نمونه‌های جالب‌ و ارزنده ی اینگونه‌ محصولات به‌ ممالک‌ مختلف جهان صادر ‌می‌شود.‌ از نمونه‌های سوزندوزی‌، فرآورده‌های تکمیلی نظ‌یر: کیف، جای جوراب، قوطی سیگار، کیف‌بغلی، کیف پول خرد، جلد عینک، جای کلید، جای دستمال کاغذی، دستمال سفره، شلوار، کت‌، ‌مانتو، کراوات، پارچه‌، کفش، کمربند، کیف، آباژور، چکمه، شلیته، بلوز، کاپشن، جلد آلبوم،‌قاب عکس و... تهیه می‌شود.‌

بیشتر بدانید : سوزن دوزی بلوچی, لباس سنتی زنان سیستان و بلوچستان

گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
seemorgh.com/culture
منبع: soozandoozi.ir