مرکزی استراتژیک با ماموریت حفظ، شناسایی و جمع‌آوری منابع زیستی و ژنتیکی ایران

به گزارش ایران اکونومیست، با توجه به اهمیت حفاظت از ذخایر ژنتیکی و زیستی کشور، ثبت یک روز در تقویم کشور به منظور فرهنگ‌سازی در این زمینه از اهمیت بالایی برخوردار است.

پیشنهاد نامگذاری این روز از سوی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران مطرح شد و با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی، از سال ۱۳۹۴، تاریخ ۱۵ فروردین هر سال به عنوان "روز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی" در تقویم جمهوری‌اسلامی ایران ثبت شد.

دکتر رضا آذربایجانی، سرپرست مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران وابسته به جهاد دانشگاهی در آستانه "روز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی" در گفت‌وگو با ایران اکونومیست، درخصوص نامگذاری این روز گفت: ۱۵ فروردین ماه مصادف با سالگرد تاسیس مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی، روز مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی نامگذاری شده است. بنابر ابلاغیه دفتر مقام معظم رهبری در سال ۸۶، مرکز ملی ذخایر ژنتیک و زیستی افتتاح شد.

وی با بیان اینکه اهمیت ذخایر ژنتیکی و زیستی در ۱۵ سال پیش احصاء شد، توضیح داد: اهمیت موضوع ذخایر ژنتیکی و زیستی در بطن جامعه نفوذ کرد و رفته‌رفته بیشتر خود را نشان داد. به طور قطع، چشم‌انداز و دیدگاه متخصصان و مردم در قبال موضوع ذخایر ژنتیکی و زیستی در گذر زمان افزایش یافته است. دلیل افزایش توجه به موضوع ذخایر ژنتیکی و زیستی در گذر زمان، اقتضائات، نیازها و تغییراتی است که طی سال‌های گذشته با آن مواجه شده‌ایم.

مرکزی استراتژیک با ماموریت حفظ، شناسایی و جمع‌آوری منابع زیستی و ژنتیکی ایران

سرپرست مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران خاطر نشان کرد: جامعه همواره با چالش های تامین مناسب و پایدار مسکن، غذا و سلامت مواجه است و سیستم حاکمیت یک کشور باید برای این مولفه‌ها برنامه‌ریزی کند. اگر بخواهیم تمام افراد جامعه به این سه نیاز ضروری دسترسی داشته باشند، باید از حفظ منابعی که می‌تواند این مولفه را برای جامعه تامین کند، اطمینان خاطر وجود داشته باشد. مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران که به عنوان یک زیست‌بانک قلمداد می‌شود، یکی از مراکز راهبردی، زیرساختی و استراتژیک است که ماموریت حفظ، شناسایی و جمع‌آوری منابع زیستی و ژنتیکی ایران را برعهده دارد.

وی افزود: هدف از این ماموریت این است که تنها به بازه زمانی کنونی توجه نشود و نسل‌های بعدی هم بتوانند به منابع گیاهی و جانوری که در درازمدت تکامل یافته‌اند، دسترسی داشته باشند. نسل کنونی باید بتواند این منابع را به دست نسل بعدی برساند و به یادگار بگذارد.

امنیت غذایی، ضرورت مهم حفظ ذخایر ژنتیکی و زیستی

دکتر آذربایجانی با بیان اینکه "امنیت غذایی" مهم‌ترین ضرورت در ارتباط با موضوع ذخایر ژنتیکی و زیستی به حساب می‌آید، خاطر نشان کرد: صرف نظر از جنبه‌های مدیریتی تامین غذای روزانه آحاد جامعه که جزو وظیفه دستگاه‌های اجرایی محسوب می‌شود، امنیت غذایی به عنوان مهم‌ترین رکن منابع ژنتیکی و زیستی یک کشور قلمداد می‌شود.

وی ادامه داد: موضوع تغییرات اقلیمی در دهه پیش‌رو به عنوان یک ابرچالش شناخته می‌شود. تغییرات اقلیمی می‌تواند حیات یک نمونه گیاهی یا جانوری را تحت‌الشعاع قرار دهد و برخی از گیاهان یا منابع غذایی به دلیل خشکسالی، گرما یا هر عامل دیگری، شاید در آینده دیگر در دسترس نباشند. هرچه میزان ذخایر ژنتیکی کمتر باشد، در زمینه وابستگی و مدیریت برنامه‌ریزی با مشکل مواجه می‌شویم. در چنین شرایطی، نقش و اهمیت زیست‌بانک‌ها و بانک‌های ژن، نمود پیدا می‌کند.

دکتر رضا آذربایجانی، سرپرست مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران

سرپرست مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران افزود: تقویت زیست‌بانک‌ها و بانک‌های ژن و مدیریت دسترسی به منابع ژنتیکی، یکی از اولویت های کشورهای مختلف است. در خصوص ذخایر ژنتیکی گیاهی روند افزایش گرما، خشکسالی و کمبود بارندگی ضرورت مهمی است که منابع گیاهی مقاوم به خشکی، شوری و مقاوم در برابر سایر عوامل ناهنجار محیطی را در خزانه‌های ژنی کشور به صورت استاندارد ذخیره سازی نماییم.

رویکرد "بهره‌برداری پایدار" در کانون توجه باشد

دکتر آذربایجانی با بیان اینکه حفظ ذخایر ژنتیکی و زیستی باید با رویکرد "بهره‌برداری پایدار" شکل بگیرد، تصریح کرد: منابع گیاهی، جانوری و زیستی که در معرض خطر هستند اما برای جامعه استراتژیک و مهم به حساب می‌آیند، باید به صورت هوشمند ، هدفمند، حفظ و نگهداری شوند. برای حفظ و نگهداری منابع به صورت هدفمند، باید بهره‌برداری پایدار مبتنی بر پتانسیل ژنی را در درازمدت، در دستور کار قرار دهیم.

حفظ گونه‌های در حال انقراض حیات‌وحش

وی با بیان اینکه برنامه های کلان و بلند مدت مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران، چشم انداز آینده روشن‌تری را نوید می دهد، گفت: ماموریت‌هایی در زمینه حفظ گونه‌های در حال انقراض حیات‌وحش را در سال ۱۴۰۱ با موفقیت پشت سرگذاشتیم. به طور مثال در راستای ایجاد بانک سلولی گونه های در معرض تهدید حیات وحش، جداسازی و ذخیره سازی نمونه های دو یوز آسیایی «کوشکی» و «پیروز» جزو بخشی از همکاری راهبردی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران با سازمان محیط زیست بود که با موفقیت صورت گرفت.

سرپرست مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران افزود: تامین نمونه استاندارد برای کاربردهای گوناگون همچون صنایع مختلف به ویژه صنایعی که به میکروارگانیسم‌های فراسودمند مانند پروبیوتیک‌ها احتیاج دارند از دیگر دستاوردهای فناورانه این مرکز در سال گذشته بوده است. تمام این مسائل به این دلیل است که توانسته‌ایم خصوصیات بهبودیافته‌ای را بر پایه آخرین یافته های علمی و به‌روز دنیا در منابع بومی شناسایی و معرفی نماییم.