تغییر سیاستگذاری بن سلمان؛ فرصتی که می‌تواند برای پادشاهی چالش‌ساز باشد!

فرصتی که می‌تواند چالش‌ساز شود!

گام برداشتن در مسیر تنش‌زدایی با ایران، احیای روابط دیپلماتیک با سوریه و پایان دادن به جنگ در یمن؛ نبردی که سال‌ها پادشاهی را درگیر کرده، این امکان را فراهم خواهد کرد تا شاهزاده از پیچیده ترین مسائلی که برایش به سان چالش شده بود، رها شود. حال این که آیا او در این مسیر تازه موفق خواهد شد یا نه و این که این مقوله تا چه میزان می تواند بر فعل و انفعال های خاورمیانه و نقش‌آفرینی پادشاهی که خواهان رهای از اقتصاد وابسته به نفت است، تاثیر بگذرد، سوالی است که پاسخ بدان فرصت می‌خواهد.

تحلیلگران بر این باورند که شکست برنامه صلح بن سلمان نه تنها تهدیدی است برای این کشور، بلکه برای منطقه ای که سال ها به واسطه تنش ها متزلزل بوده و هست نیز به سان خطری است بزرگ.

محمد بن سلمان بعد از ولایت عهدی نبرد در یمن را کلید زد؛ نبردی که به ادعای گروهی از ناظران کارزار نیابتی تهران و ریاض قلمداد می شود آن هم به واسطه حمایت ایران از انصار الله یمن و تاکید تهران بر گفتگوهای یمنی- یمنی.به نوشته خبرگزاری آسوشیتدپرس، تنش با تهران پس از اعدام شیخ نمر، روحانه برجسته شیعی افزایش یافت، تنش هایی که پیشتر به دلیل جنگ در یمن و همچنین توافق هسته ای موسوم به برجام، آغاز شده بود اما به ناگاه عریان شد. با اعدام این روحانی شیعی، روابط دیپلماتیک دو کشور قطع شد. تنش ها به جایی رسید که عربستان در سال 2017 با سه کشور عرب دیگر که قطر را به واسطه حمایت از ایران در لیست سیاه قرار داده بود، هم صدا شد.

تغییر محاسبات بن سلمان

همان سال شاهزاده از نخست وزیر وقت لبنان( سعد الحریری) برای دیدار از پادشاهی دعوت و او را به استعفا واداشت؛ تلاشی که به ادعای ناظران هدف از آن تضعیف قدرت حزب الله لبنان یکی از متحدان نزدیک ایران بود. با این همه کنش بن سلمان شکست خورد و نفوذ عربستان در لبنان هم کاهش یافت. بن سلمان بعد از این فعل پرهزینه کمپین مقابله با فساد را تعریف کرد و به این بهانه نخبگان سعودی را که از مخالفانش بودند را به زندان انداخت و سرمایه هایشان را مصادره کرد.

قتل جمال خاشقجی، ستون نویس واشنگتن پست در کنسولگری عربستان در استانبول شاید پرحاشیه ترین فعل و دستور شاهزاده بود.

با این همه تغییر معادلات در جنگ یمن احتمالا محاسبات بن سلمان را تغییر داد. سپتامبر 2019 رگبار موشک های کروز و پهپادها به قلب صنعت نفت عربستان موجب شد تا این این کشور تولید نفت را به طور موقت به نصف برساند. عربستان به این حملات پاسخی نداد هرچند منتظر بود تا دونالد ترامپ، رئیس جمهوری وقت آمریکا امنیت این بازیگر را در دراز مدت تضمین کند؛ فعلی که ترامپ بدان تن نداد. این گزاره در کنار خروج شتاب زده ایالات متحده از افغانستان در زمان ریاست جو بایدن در سال 2021 موجب شد تا پادشاهی روابط خود با ایالات متحده در منطقه را مورد بازنگری قرار دهد.

چرایی نزدیکی ریاض به مسکو و پکن

در این میان ریاض روابط نزدیک خود را با روسیه به عنوان یکی از اعضای اوپک پلاس حفظ کرد، کاهش تولید نفت توسط این نهاد در میانه جنگ در اوکراین که زمینه ساز افزایش بهای انرژی شده، خشم بایدن و قانونگذاران آمریکایی را برانگیخت. در چنین شرایطی چین نیز پا به میدان گذاشت و حالا که از شکسته شدن زنجیره همه گیری نفسی آسوده می کشد، تلاش دارد تا عرضه نفت توسط ریاض را تضمین کند.

عربستان امروز در آغوش روسیه و چین به خوبی جای گرفته، دو کشوری که بدون استناد به کارنامه حقوق بشری ریاض تلاش دارند تا امنیت و تولید انرژی توسط این بازیگر را تضمین کنند. توافق میان تهران و ریاض برای احیای روابط دپلماتیک میان دو کشور با میانجیگری چین فرصت تازه ای را برای محمد بن سلمان فراهم کرد تا به ایالات متحده نشان دهد که دیگر بازیگران این توان را دارند تا سیاست خاورمیانه را شکل داده و آرامش را برای پادشاهی به ارمغان بیاورند تا با توسل بدان این کشور بتواند بر روی پروژه های هوشمند برنامه ریزی شده اش که میلیاردها دلار هزینه دارد تمرکز کند.

چرخش در سیاستگذاری شاهزاده

ایران نیز به دنبال کاهش تنش ها است بالاخص آن که به ادعای ناظران اقصاد این کشور به واسطه تحریم های ایالات متحده در شرایط سختی قردار دارد. از همین رو شواهد نشان می دهد هم از متظر تهران و هم ریاض، احیای روابط دیپلماتیک دو کشور در زمانی مناسب انجام شد. پیش از این عربستان برای احیای روابط دیپلماتیک خود با قطر گام هایی جدی برداشته بود. حالا کاستن از تنش ها با ایران ممکن است راهی باشد برای خروج از بن بست جنگ در یمن.

اما از منظر گروهی از ناظران خواست بن سلمان مبنی بر بازگشایی سفارتخانه این کشور ر تهران نشان از تغییر چشم گییر در شیوه سیاستگذاری اش دارد.همزمان تلاش ریاض برای احیای روابط دیپلماتیک میان این کشور با سوریه نیز خود نشان دیگری است از چرخش سیاست منطقه ای پادشاهی. قرار بر آن است که سوریه در نشست بعدی اتحادیه عرب که قرار است ماه می به میزبانی پادشاهی برگزار شود، حضور داشته باشد؛ این یعنی بازگشت دمشق به آغوش برادرانی که روزی رهایش کرده بودند.

تحلیلگران با اشاره به سن بالای پادشاهی عربستان می گویند که انتقال قدرت به شکل رسمی به بن سلمان، رخدادی دور از ذهن نخواهد بود، شاید ولیعهد پیش از نشستن بر تخت پادشاهی می خواهد حداقل به چالش های خودساخته اش پایان دهد، با این همه هنوز مشخص نیست در این مسیر موفق خواهد شد یا نه.