معمای واردات بنزین و گازوئیل/ روسیه تأمین‌کننده سوخت ایران می‌شود؟

به گزارش تجارت‌نیوز، هنوز یک ماه هم از حضور ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم، در پالایشگاه آبادان و بهره‌برداری از فازهای جدید آن نمی‌گذرد که رویترز از واردات 30 هزار تن بنزین و گازوئیل به ایران خبر داد.

29 اسفند 1401 بود که رسانه‌های نزدیک به دولت تبلیغات گسترده خود را از حضور رئیسی در پالایشگاه آبادان و بهره‌برداری از بخش نخست فاز 2 آن آغاز کردند. بر اساس ادعای رسانه دولت با بهره‌برداری از این پالایشگاه حجم تولید بنزین و گازوئیل روزانه چهار میلیون لیتر افزایش می‌یابد. این به معنای رشد 23 درصدی تولید گازوئیل و بالارفتن شش درصدی تولید بنزین در کشور است.

در همان روزی که رئیس دولت در حال افتتاح فاز جدید پالایشگاه آبادان بود، مصرف بنزین در کشور با عبور از 144 میلیون لیتر، رکورد تاریخی را به ثبت رساند. این در حالی است که طبق آخرین داده‌های شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در ایران روزانه بین 112 میلیون تا 115 میلیون لیتر بنزین تولید می‌شود. حال اگر کل این تولید از چرخه سوخت‌رسانی سر برآورد، در این روز ناترازی حداقل 29 میلیون لیتری در بخش بنزین اتفاق افتاده است.

روندی که در برخی از روزهای نوروز 1402 هم اتفاق افتاد و در دوازدهم فروردین به محدوده مصرف 128 میلیون لیتر رسید. اما محاسبات دقیق‌تر نشان می‌دهد که از ابتدای فروردین تا روز سیزدهم که برخی مسئولان بحث رکوردشکنی مصرف سوخت در 100 سال اخیر را پیش کشیدند، میانگین مصرف کمتر از 114 میلیون لیتر در روز بوده است. یعنی یک میلیون لیتر کمتر از تولید روزانه مورد ادعای دولت.

تراز تولید و مصرف سوخت منفی نیست

حال با پذیرش ادعای تولید روزانه 115 میلیون لیتر بنزین از سوی دستگاه‌های دولتی، حتی در روزهای پیک استفاده از وسایل نقلیه، میانگین تراز تولید و مصرف بنزین منفی نبوده است.

از سوی دیگر، گلایه مداوم مسئولان از مردم و مقایسه آمار مصرف با سال‌های گذشته بیشتر به فرار رو به جلو و بهانه‌تراشی برای تغییر قیمت بنزین شبیه می‌ماند. طبق ادعای وزارت صمت، سال گذشته بیش از یک میلیون و 300 هزار خودرو تولید و عرضه شده است. طبق تخمین‌ها، این تعداد خودرو روزانه بیش از سه میلیون و 500 هزار لیتر بر تقاضای بنزین می‌افزایند.

همچنین بسیاری از خودروها که در خیابان تردد دارند، نسبت به سال گذشته یک سال بیشتر عمر کرده‌اند که این امر نیز می‌تواند تأثیر مستقیم بر میزان مصرف آن‌ها بگذارد.

به‌رغم روندی که میزان مصرف روند افزایشی دارد، اما طبق اظهارات مسئولان و اتکا به داده‌های آماری میزان تولید بنزین حداقل یک میلیون لیتر از مصرف آن بیشتر است. با این حال چرا ایران به واردکننده بنزین و گازوئیل، آن هم از روسیه تبدیل شد؟

طبق گزارشی که اخیراً رویترز به نقل از سه منبع آگاه منتشر کرده، مسکو صادرات سوخت را به ایران از طریق راه‌آهن آغاز کرده و طی دو ماه فوریه و مارس (بهمن و اسفند 1401) 30 هزار تن بنزین و گازوئیل به ایران رسانده است. رقمی که معادل 40 میلیون و 530 هزار لیتر می‌شود.

2 فرضیه برای معمای واردات بنزین

برای حل معمای واردات بنزین دو فرضیه را می‌توان مطرح کرد. فرضیه اول این است که دولت تمام 115 میلیون لیتر بنزین تولیدشده در کشور را به چرخه سوخت‌رسانی عرضه نمی‌کند و بدین ترتیب بخشی از تقاضای مورد نیاز جامعه باید از طریق بنزین و گازوئیل وارداتی تأمین شود.

سال گذشته نیز آمار گمرک بر موضوع صادرات 116 میلیون لیتر بنزین در فروردین ماه صحه گذاشت. حال کشوری که نیازمند بنزین روسیه است، اینکه چرا در نقش صادرکننده ظاهر می‌شود، روشن نیست.

البته این صادرات نیز همانند فروش نفت با تخفیف‌های ویژه و حراج منابع کشور اتفاق افتاد. در روزهایی که قیمت بنزین در مجله پلتس 80 سنت اعلام می‌شد، بنزین ایران با نرخ 27 سنت در بازار سایر کشورها به فروش می‌رسید.

در این بین سناریوی دیگری را هم که قوی‌تر است، می‌توان در نظر گرفت که رویترز نیز در گزارش خود تلویحاً به آن اشاره کرده است. اینکه بنزین وارداتی به ایران لزوماً وارد چرخه سوخت‌رسانی نمی‌شود و از کشورهایی نظیر عراق و افغانستان سر درمی‌آورد.

این برای اولین بار است که سوخت روسیه به ایران می‌رسد. با توجه به حمله نظامی مسکو به اوکراین و سیاست‌های تحریمی غرب علیه جنگ‌افروزی‌های ولادیمیر پوتین، روس‌ها بازارهای سنتی خود، ازجمله اروپا را از دست داده‌اند. حال بعید نیست که این کشور از ایران که خود تحت تحریم‌های غرب است به‌عنوان واسطی برای کشف بازارهای جدید در منطقه استفاده کند. اما اینکه چنین تجارتی عایدی خاصی برای ایران دارد یا خیر، منوط به سیاست‌های دولت است.

قیمت بنزین ثابت می‌ماند؟

نکته مشخص این است که دولت با مدیریت تولید داخلی و افزایش ظرفیت پالایشگاهی، بدون نیاز به واردات و وابستگی به کشوری دیگر، می‌تواند نیاز موجود در کشور را پاسخ دهد. زیرا در روزهای پیک مصرف هم میانگین تراز مصرف بنزین منفی نشد و بعید است در سایر ایام سال این اتفاق رخ دهد.

با توجه به این چنین روندی دیگر نیازی به تغییر قیمت بنزین هم احساس نمی‌شود؛ مگر آنکه دولت و مجلس بخواهند از این طریق به منبع درآمدی جدیدی دست پیدا کنند.

برای مطالعه بیشتر صفحه سوخت و انرژی تجارت‌نیوز را دنبال کنید.