نبرد ایران و افغانستان بر سر حق آبه هیرمند

دریاچه هامون جزو ۱۳ ذخیره ‌گاه زیست‌ کره ایران و هفتمین تالاب بین المللی جهان محسوب می شود؛ ذخیرگاهی که بخشی از حوزه فرامرزی هیرمند بوده و تنها ۱۷ درصد(۹۷۷ هزار و ۱۵۸ هکتار) آن در ایران واقع شده است.

به گزارش سیناپرس، تالاب بین المللی ۵۷۰ هزار هکتاری هامون نقش بسیار مهمی در تعدیل آب و هوا ایفا می کند. این تالاب منبعی برای اشتغال دامپروری، کشاورزی و ماهیگیری برای مردم منطقه است. این تالاب از سه بخش صابوری(در شمال سیستان و بلوچستان)، پوزک( 90 درصد در افغانستان و 10 درصد در ایران) و هیرمند تشکیل شده است. هنگام فراوانی آب این سه بخش با یکدیگر می پیوندند و دریاچه مشترکی بین ایران و افغانستان را تشکیل می دهند.

در این منطقه ۵۵ گونه گیاهی، ۲۸ گونه پستاندار و بیش از ۱۸۳ گونه پرنده، 6 نوع سومسار و 22 گونه ماهی یافت می شود و نبض زندگی یک و نیم میلیون نفر از مردم سیستان و بلوچستان در دست این تالاب است.

از فروردین سال ۱۴۰۰؛ زمانی که دولت جدید افغانستان سد کمالخان را در ولایت نمیروز( در منطقه صفر مرزی ایران و افغانستان) و در مسیر رودخانه هیرمند احداث کرد، خشکسالی و طوفان های ریزگرد میهمان مردم سیستان و بلوچستان شده است؛ خشکسالی این منطقه منابع ارزشمند کشاورزی را تحت تاثیر قرار داده و فرسایش بادی نیز صدمات جبران ناپذیری به زیرساخت ها، خطوط مواصلاتی شبکه آبیاری و مناطق مسکونی وارد کرده است.

ضرورت اصلاح سرریز کمالخان با همکاری ایران و دولت افغانستان

به گزارش سیناپرس، طبق معاهده ای که در ۲۲ اسفند ۱۳۵۱ میان ایران و افغانستان در کابل به امضا رسید، کشور افغانستان به دلیل احداث سازه‌ های جدید به روی رودخانه هیرمند و سرشاخه‌ های اصلی آن، موظف است سالانه ۸۲۰ میلیون متر مکعب آب در محل ورودی خاک ایران تحویل دهد. با وجود انعقاد این قرارداد، از اواخر دهه ۱۳۷۰، با کاهش بارش های سالانه و گسترش خشکسالی بر سیستان و بلوچستان، میزان ورودی آب رود هیرمند به دریاچه هامون مرتبا کاهش یافت.

اخیرا نیز خشکسالی و بی آبی منطقه هامون به دلیل احداث سد کمالخان و انحراف آب هیرمند به سمت شوره زار«گودزره» و هدر رفت آب، ناراحتی و اعتراض بسیاری از مردم سیستان و بلوچستان و کارشناسان را به دنبال داشت؛ روز گذشته جمعی از مردم سیستان و بلوچستان در بستر خشک شده تالاب هامون در اعتراض به عدم تامین حق آبه هیرمند تجمعی برگزار کردند. خواسته آنان تامین حق آبه قانونی هیرمند، اصلاح بند انحرافی کمالخان و پیگیری جدی تر این موضوع از سوی دستگاه دیپلماسی ایران بود.

محسن موسوی خوانساری، عضو انجمن آب و خاک پایدار ایرانیان در این خصوص گفت: نه تنها هیچ سیلابی نمی ‌تواند وارد تالاب هامون شود بلکه حق ‌آبه ۸۲۰ میلیون مترمکعب نیز که باید از سوی افغانستان به ایران جاری شود نیز طی چند دهه اخیر اصلا به این تالاب تعلق نگرفته است.

وی افزود: باید هرچه زودتر اصلاح سرریز کمالخان با همکاری ایران و دولت افغانستان انجام شود زیرا تا زمانی که این اتفاق رخ ندهد، به هیچ عنوان سیلابی وارد هامون نخواهد شد وهزاران شغل، معیشت، آب شرب و کشاورزی مردم نیز دچار مشکل می‌ شود؛ با خشک شدن دریاچه هامون، معشیت حدود ۱۵ هزار ماهیگیر و گاودار به خطر میفتد؛ گاو سیستانی( مهمترین نژاد این منطقه ) از نیزارها و علوفه ای منطقه تغذیه می کند. زمانی که منبع غذایی برای او وجود نداشته باشد و اکوسیستمش نابود شود، از بین خواهد رفت.

مهاجرت بیش از 10 هزار نفر از مردم سیستان و بلوچستان

چندی پیش محمد سرگزی، نماینده مردم زابل نیز با قرائت بیانه ای در مجلس شورای اسلامی از دستگاه دیپلماسی خواستار رسیدگی در خصوص وضعیت آب های مرزی و رودخانه‌ های بین ‌المللی خصوصا رودخانه هیرمند شد و گفت: سرزمین سیستان و بلوچستان چند سال است به سبب قهر طبیعت با خشکسالی متمادی دست و پنجه نرم می کنند. قهر مسوولان در ادوار مختلف نیز، درد و رنج این منطقه را چند برابر کرده است.

وی افزد: در حال حاضر حیات بیش از ۷۰ درصد مردم سیستان و بلوچستان به دامداری، کشاورزی و صیادی گره خورده است. در سال ‌های گذشته به واسطه سیلاب و ذخیره آن، بخشی از آب کشاورزی مردم تأمین می شد و صنعت کشاورزی، دامداری و صیادی رونق داشت اما امروزه به دلیل مشکلاتی که مردم این ناحیه با آن دست و پنجه نرم می کنند، بیش از 10 هزار نفر از مردم سیستان و بلوچستان طی ماه های اخیر به شهرهای دیگر مهاجرت کرده اند. قطعا خالی شدن بسیاری از مناطق مرزی سیستان و بلوچستان تبعات زیادی در حوزه امنیتی کشور به دنبال دارد.

گفتنی است، حقوق موجودیت محیط زیستی در هر معاهده ‌ای باید دیده شود. دولت ها نمی توانند بدون در نظر گرفتن این حقوق حیات میلیاردها موجود زنده را نادیده بگیرند و معشیت و زندگی هزاران نفر را تحت تاثیر قرار دهند.

گزارش: بیتا اکبری