روش آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودکان+فیلم

به گزارش گروه وبگردی خبرگزاری صدا و سیما،کودکان از طریق مشاهده می‌توانند بسیاری از مهارت‌های اجتماعی را بیاموزند، اما اگر کودک در معرض مشاهده این مهارت‌ها قرار نگیرد چه؟
لیستی از مهارت‌های اجتماعی مناسب به کودکان اجازه می‌دهد که از روابط با هم سن و سالان خود لذت بیشتری ببرند. البته فواید مهارت‌های اجتماعی قوی‌تر از پذیرش اجتماعی است.

کودکانی که مهارت‌های اجتماعی بهتری دارند معمولا مزایای مناسبی در زندگی دریافت می‌کنند. مثلا یک مطالعه که در سال ۲۰۱۹ انجام شد نشان داد که مهارت اجتماعی بالا به کودکان کمک می‌کند که استرس کمتری را در محیط مهد کودک تجربه کنند.
آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودکان
مزایای آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودکان
دوری از محیط خانواده به کودکان استرس وارد می‌کند و نداشتن مهارت‌های اجتماعی می‌تواند این استرس را دو چندان کند. محققان دریافته اند که کودکان پس از یادگیری مهارت اجتماعی جدید، کاهش کورتیزول را تجربه خواهند کرد. علاوه بر این، کودکان می‌توانند بهتر با دیگران جور شوند و پیدا کردن دوست برایشان آسان‌تر خواهد شد.

بنابر مطالعه‌ی منتشر شده در سال ۲۰۱۵ در دانشنامه بین المللی علوم اجتماعی و رفتاری، دوستی‌های دوران کودکی فاکتور مهمی در سلامت روان بچه‌ها به حساب می‌آید.
همچنین دوستی به کودکان فرصت می‌دهد که مهارت‌های اجتماعی پیشرفته تری مانند حل مساله و حل تعارض را فرا بگیرند.
علاوه بر این ها، مهارت‌های اجتماعی خوب به کودکان کمک می‌کند که آینده‌ی روشن تری داشته باشند. طبق مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۵ در ژورنال بهداشت عمومی آمریکا منتشر شده است، مهارت‌های اجتماعی و عاطفی کودکان در مهد کودک می‌تواند بزرگترین پیش بینی کننده موفقیت آن‌ها در بزرگسالی باشد.
در یک بررسی که توسط محققان دو دانشگاه پنسیلوانیا و دانشگاه دوک انجام شد نتایج تحقیق نشان داد که کودکانی که در سن ۵ سالگی در مواردی مثل اشتراک گذاری، گوش دادن، همکاری و پیروی از قوانین بهتر عمل می‌کنند، به احتمال بیشتری به دانشگاه می‌روند و همچنین معمولا قبل از سن ۲۵ سالگی به یک شغل تمام وقت مشغول بودند.
کودکانی که فاقد مهارت‌های اجتماعی و عاطفی بودند بیشتر در معرض سوء مصرف مواد، مشکلات روابط عاطفی و مشکلات قانونی بودند.
خوشبختانه، مهارت‌های اجتماعی قابل یادگیری هستند و گروه روانشناسی ذهن آرا این کار را برای شما راحت کرده است. هیچ وقت برای آموزش این مهارت‌ها به کودکان زود نیست؛ و البته هیچ گاه نیز برای آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودک دیر نشده است. پس بهتر است مهمترین مهارت‌های اجتماعی برای کودکان را یاد بگیرید و بیاموزید که چطور آن‌ها را به کودک آموزش دهید.
مهارت اشتراک گذاری
تمایل کودک به اشتراک گذاری خوراکی یا اسباب بازی می‌تواند به او در دوستیابی کمک کند. در تحقیقی که در سال ۲۰۱۰ انجام شد و در مجله‌ی علوم روانشناسی منتشر شد، نشان داده شد که کودکان در سنین نزدیک به ۲ سالگی، تمایل به اشتراک گذاری با دیگران دارند-البته در صورت فراوان بودن منابع.

کودکان بین ۳ تا ۶ سال عموما خودخواه‌تر هستند
اما کودکان بین ۳ تا ۶ سال عموما خودخواه‌تر هستند و چندان تمایلی به اشتراک گذاری ندارند. خصوصا اگر برای خود کودک هزینه‌ای داشته باشد. یعنی کودکی که تنها یک شیرینی دارد تمایل چندانی به نصف کردن آن با دوست خودش ندارد، چون این کار برای کودک به معنی لذت کمتر از خوراکی خواهد بود. اما ممکن است اسباب بازی‌ای که دیگر تمایلی به بازی کردن با آن ندارد را به راحتی با دیگران به اشتراک بگذارد.
رابطه بین اشتراک گذاری و رضایت از زندگی
در سنین ۷-۸ سالگی، بیشتر کودکان متوجه مفهوم عدالت می‌شوند و تمایل آن‌ها به اشتراک گذاری افزایش پیدا می‌کند. علاوه بر این، مطالعات نشان داده است که بین اشتراک گذاری و رضایت از زندگی رابطه‌ی مستقیمی وجود دارد.
به طور کلی، مطالعات انجام شده ثابت کرده اند که کودکانی که به خودشان حس بهتری دارند به احتمال بیشتری راغب به اشتراک گذاری هستند. اشتراک گذاری همچنین باعث می‌شود که کودک نسبت به خودش احساس بهتری پیدا کند. پس آموزش اشتراک گذاری به کودکان می‌تواند باعث تقویت عزت نفس آنان شود.
چطور اشتراک گذاری را به کودکان آموزش دهیم
در حالی که نباید برای اشتراک گذاری چیز خاص یا به شخص خاصی به کودک اصرار کنیم، اما می‌توانیم با تاکید کردن و توجه کردن به کودک در زمانی که چیزی را به اشتراک می‌گذارد این عادت را در او تقویت کنیم. از کودک خود برای اشتراک گذاری با دیگران تشکر کنید و به او یادآور شوید که این کار او چه تاثیر مثبتی روی دیگران داشته است. مثلا بگویید، “خوراکی خودت رو با خواهرت تقسیم کردی؟ حتما خیلی خوشحال شده. چه کار خوبی. ”
مهارت همکاری
همکاری به معنی کار با فرد یا افراد دیگر به منظور رسیدن به یک هدف مشترک است. مهارت‌های همکاری خوب برای موفقیت در جامعه ضروری است. فرزند شما در دوره کودکی برای بازی با دیگر کودکان یا فعال بودن در کلاس درس نیاز به همکاری دارد. در دوره‌ی بزرگسالی نیز برای موفق‌تر بودن نیاز است که کارکنان یک مجموعه به عنوان یک تیم با هم همکاری بهتری داشته باشند.

همکاری در روابط عاشقانه و زناشویی نیز تاثیر مهمی دارد.
کودکان از سنی حدود سه و نیم سالگی می‌توانند برای رسیدن به هدفی مشترک با همسالان خود همکاری کنند. همکاری در کودکان می‌تواند ساخت یک برج اسباب بازی باشد یا بازی کردن در یک بازی گروهی که نیاز به مشارکت اعضا دارد.
فرقی ندارد که کودک موقعیت رهبری را به دست گیرد یا به عنوان دنبال کننده در تیم فعالیت کند. مهم این است که با همکاری با دیگران، در مورد خودشان اطلاعات بیشتری به دست آورند.
چطور همکاری را به کودکان آموزش دهیم؟

در مورد مهارت اجتماعی اهمیت کار گروهی و چگونگی بهتر شدن نتیجه کار‌ها در صورت انجام تیمی آن‌ها صحبت کنید. فرصت‌هایی را در خانه ایجاد کنید که اعضای خانواده با هم همکاری کنند. مثلا با تقسیم کار برای وعده‌های غذایی یا انجام کار‌های روزمره زندگی، می‌توانید بر اهمیت همکاری تاکید کنید.
مهارت گوش دادن در کودکان
گوش دادن فقط ساکت نشستن نیست. بلکه به معنی درک دقیق چیزی است که فرد مقابل در حال گفتن است. گوش دادن یک جز مهم ارتباطات سالم است.
علاوه بر این، یادگیری در مدارس بر پایه‌ی گوش دادن بنا شده است. درک مطالب، یادداشت برداری و تفکر در مورد گفته‌های معلم، با پیشرفت تحصیلی کودک و احتمال موفقیت تحصیلی در مدارج بالاتر ارتباط مستقیم دارد.
پس مهم است که کودک شما طوری تربیت شود که بتواند به دوستان خود، همسر یا رئیس خود به درستی گوش دهد. یادگرفتن مهارت اجتماعی گوش دادن در عصر دیجیتال سخت‌تر از گذشته شده است، زیرا بسیاری از افراد وقتی که با کسی صحبت می‌کنند مدام در حال نگاه کردن به صفحه گوشی موبایل خودشان هستند.
چطور مهارت اجتماعی گوش دادن را به کودکان آموزش دهیم؟
هنگام کتاب خواندن برای کودک گاهی مکث کنید و از او بخواهید به شما بگوید تا به اینجا چه چیز‌هایی متوجه شده است. از کودک بپرسید که ” بگو تا اینجای قصه چی شده” به او کمک کنید تا نقطه‌های تاریک از ادراک خودش از داستان را پر کند و او را تشویق کنید که همچنان به داستان گوش دهد. همچنین اجازه ندهید که در حرف‌های دیگران بپرد.
مهارت دنبال کردن دستورالعمل‌ها
دنبال نکردن دستورات می‌تواند برای کودک عواقب زیادی داشته باشد. مثلا نیاز به انجام دوباره‌ی تکالیف یا مشکلاتی که به خاطر بد رفتاری با آن مواجه می‌شوند و غیره.
مهم نیست دستورالعمل جمع کردن اتاق باشد یا یادگرفتن فوتبال. مهم این است که کودک بتواند جهت گیری کند و دستورالعمل‌ها را دنبال کند.
البته قبل از اینکه از کودک بخواهید دستورالعمل‌ها را پیگیری کند باید خودتان مهارت لازم در جهت دهی به کودکان را پیدا کرده باشید.
به عنوان مثال، نباید به کودک خردسال، بیش از یک دستورالعمل در یک زمان بدهید. پس به جای اینکه به کودک بگویید “کفش هاتو جمع کن، کتاب هات رو بخون و دست هاتو بشور” بهتر است این دستورات را به طور جدا جدا به او بدهید و پس از پایان یکی، به سراغ دیگری بروید.
یکی دیگر از اشتباهات رایج، بیان دستورالعمل‌ها به شکل سوالی است. مثلا “میتونی اسباب بازی هاتو جمع کنی؟ ” که این مفهوم را در ذهن کودک تصویر می‌کند که می‌تواند این سوال را با گزینه‌ی نه پاسخ دهد. پس به شکل مستقیم دستورالعمل را بیان کنید و پس از گفتن آن، از کودک بخواهید که چیزی در جواب بگوید. مثلا بپرسید “چیکار باید کنی؟ ” و منتظر بمونید که فهم خودش از دستورالعمل رو به شما توضیح دهد.
چطور دنبال کردن دستورالعمل‌ها را به کودکان آموزش دهیم؟
از کودکان به خاطر پیروی از دستورالعمل‌ها تشکر کنید. مثلا “ممنون که تلویزیون رو اولین بار که بهت گفتم خاموش کردی. ” اگر کودک در انجام دستورات کوتاهی کرد می‌توانید با گفتن جملاتی مثل “لطفا اون کتاب رو به من بده” و بلافاصله تشکر کردن به خاطر این کار کودک را در این مسیر حرکت دهید.
مهارت اجتماعی احترام به حریم شخصی
برخی از کودکان عادت دارند که از فاصله‌ی نزدیک با دیگران صحبت کنند که این موضوع ممکن است باعث آزار دیگران شود. به همین علت ضروری است که به کودک آموزش دهیم چطور به حریم خصوصی دیگران احترام بگذارد.
قوانینی در خانه بگذارید تا کودکان یاد بگیرند حریم شخصی افراد را رعایت کنند. قوانینی مثل در زدن قبل از ورود به اتاق، یا کم کردن تماس فیزیکی در حین مکالمه با دیگران.
اگر فرزند شما چیز‌ها را از دست دیگران می‌کشد یا هنگام عصبانیت آن‌ها را هل می‌دهد، برای این کار‌ها تنبیه در نظر بگیرید.
اگر کودک عادت دارد که روی پای آشنایان بنشیند یا بسیار نزدیک به دیگران بایستد، از این موقعیت برای آموزش حریم شخصی به او استفاده کنید و به طور خصوصی این موضوع را به کودک گوشزد کنید.
چطور مهارت اجتماعی رعایت حریم خصوصی را به کودکان آموزش دهیم
به کودک یاد دهید که هنگام صحبت کردن با دیگران حداقل یک دست با آن‌ها فاصله بگیرند یا فاصله‌ی مناسب هنگام ایستادن در صف با نفر جلویی را رعایت کنند. همچنین باید کودک یاد بگیرد که تماس جسمی با افراد را به حداقل برساند. بهتر است برای مشخص شدن موقعیت‌های نامناسب در زمینه‌ی حریم‌های شخصی با کودک به ایفای نقش در سناریو‌های مختلف بپردازید.
مهارت برقراری ارتباط چشمی
یک ارتباط چشمی مناسب بخش مهمی از توانایی ارتباطی به حساب می‌آید. برخی از کودکان در برقراری ارتباط چشمی با طرف مکالمه‌ی خود دچار مشکل هستند.
مهم نیست که کودک شما خجالتی است یا حواس او به جای دیگری پرت می‌شود. در هرحال بایستی کودک این مهارت را فرا بگیرد. اگر کودک شما در ارتباط چشمی دچار مشکل است می‌توانید برای یادآوری از او بپرسید “وقتی کسی با شما صحبت می‌کنه کجارو باید نگاه کنی؟ ” و اگر توانست مهارت اجتماعی ارتباط چشمی را به درستی برقرار کند به او جایزه دهید یا او را تشویق کنید.
چطور برقراری ارتباط چشمی را به کودکان آموزش دهیم
برای این کار می‌توانید دو سناریوی مختلف بازی کنید. در حالت اول از او بخواهید که برای شما داستانی تعریف کند. درحین تعریف کردن شما مدام به جا‌های دیگر نگاه کنید یا چشم هایتان را ببندید یا به زمین خیره شوید. سپس سناریوی دوم را انجام دهید که در آن در حین داستان، نگاه شما به چشمان کودک باشد. سپس از او بخواهید احساس خودش در این دو حالت را بیان کند.
مهارت رعایت ادب
استفاده از کلمات مودبانه مثل لطفا، ممنونم و دیگر اصطلاحات محترمانه، باعث می‌شود که توجه‌ها به سمت کودک به درستی جلب شود. معلم ها، والدین دیگر و کودکان همسن و سال برای کودک مودب احترام بیشتری قائل هستند.
البته آموزش ادب به کودکان مسیر دشواری است. کودکان بسیاری اوقات دوست دارند کارهایشان خارج از عرف و چارچوب تعریف شده باشد.
با این وجود مهم است که کودک یاد بگیرد چطور محترمانه رفتار کند. چه در خانه و چه در مدرسه.
چطور رعایت ادب را به کودکان آموزش دهیم
بهتر است خودتان به عنوان یک الگوی مناسب رفتار کنید. یعنی به طور مداوم از کلمات محترمانه مثل “نه متشکرم” یا “بله ممنون” در برخورد با کودک استفاده کنید. همچنین وقتی کودک شاهد مکالمه‌ی شما با دیگران است نیز باید این رفتار را در شما مشاهده کند. اگر کودک فراموش می‌کند، وقتی به خاطر آورد او را مورد تشویق قرار دهید.
چند راه حل برای مشکل ارتباط برقرار نکردن کودک
برای رفع مشکل ارتباط برقرار نکردن کودک راه‌های مختلف وجود دارد. یکی از این موارد انجام فعالیت‌هایی‌ست که به تقویت فن بیان کودک و افزایش مهارت ارتباطی او می‌پردازد. در زیر برخی از مهم‌ترین فعالیت‌ها را که می‌توانند در این زمینه موثر باشند معرفی می‌کنیم.
آموزش برقراری ارتباط اجتماعی
تلفن بازی
یکی از فعالیت‌هایی که تاثیر بسیار مثبتی بر مهارت‌های ارتباطی کودک می‌گذارد، تلفن‌بازی است. این بازی مهارت‌های مختلف کودک را درگیر می‌کند و سبب تقویت آن‌ها می‌شود.
اولین مهارت مورد بحث در این بازی، مهارت شنیداری است. مهارت‌های زبانی و افزایش دایره لغات کودک، تجربه‌ی موقعیت‌های فرضی و … از دیگر مزایای این بازی است.
علاوه بر تلفن بازی شما می‌توانید کودکان را در کنار یکدیگر به صف کنید و بازی درگوشی را انجام دهید. به این ترتیب که در گوش کودک اول چیزی را زمزمه کنید. آن‌گاه کودک آن را در گوش کودک کناری‌اش زمزمه کند و این فرایند تا رسیدن جمله به کودک آخر ادامه پیدا کند و آن‌گاه کودک آخر آن را فریاد بزند.
این بازی را با جملات و کلمات ساده شروع کنید و سپس کم‌کم آن را پیچیده کنید.
نقش تان را تعویض کنید

این بازی را می‌توانید با کودکان کمی بزرگ‌تر انجام دهید. برای مثال نقش خود و کودک را تغییر دهید و بخشی از این روز را به این منوال بگذرانید. فرض کنید قرار است برای خرید به فروشگاه اسباب بازی بروید. در این شرایط می‌توانید کار‌هایی همچون انتخاب کردن بازی را با مشورت او انجام دهید. پول یا کارت بانکی خود را در اختیار کودک قرار دهید تا صورتحساب را پرداخت کند.
در هنگام انجام کار‌ها کودک بی‌شک نیاز به راهنمایی‌های شما خواهد داشت و همین رد و بدل شدن اطلاعات به افزایش انگیزه‌ی کودک برای برقراری ارتباط بیشتر خواهد شد.
ارائه یک موضوع
برای حل مشکل ارتباط برقرار نکردن کودک در سنین بیشتر و در دبستان، می‌توان به روش‌هایی همچون ارائه روی آورد. در این راه حل همه‌ی دانش آموزان ملزم به ارائه‌ی نتیجه‌ی تحقیقی با موضوعی خاص هستند. این مسئله باعث می‌شود کودک اعتماد به نفس بیشتری در برقراری ارتباط پیدا کند.
این کار را در خانه نیز می‌توانید انجام دهید. برای مثال به کودک اجازه دهید درباره‌ی یکی از چیز‌هایی که در مدرسه یا مهد آموخته است برایتان سخنرانی کند. بسیار مهم است که با اشتیاق کامل پای حرف‌های کودک بنشینید. اگر در آغاز کار کودک از خود ضعف نشان می‌دهد به او سخت نگیرید و اجازه دهید کم کم مهارتش را در این زمینه افزایش دهد.
تمام کردن یک قصه
تعریف کردن یک قصه‌ی ناتمام برای بچه‌ها می‌تواند برایشان امری ناراحت کننده باشد. اما وقتی قرار باشد کودک خود این داستان را تکمیل کند، این موضوع می‌تواند بدل به امری سرگرم‌کننده شود.
یک داستان با آغازی جذاب انتخاب کنید و آن را به یک داستان با پایان باز تبدیل کنید. آن‌گاه به هر کس اجازه دهید پایان خود را برای قصه تعریف کند.
توضیح تصویر
یک عکس یا طرح گرافیکی را در اختیار کودک قرار دهید و از او بخواهید هر چیزی را که می‌بیند برایتان توضیح دهد. این فعالیت علاوه بر آن‌که کودک را به فکر وامی‌دارد و به قوه‌ی تفکر و زبانی او را افزایش می‌دهد. بلکه به کودک یاد می‌دهد که بهتر ببیند.
سعی در توضیح دادن یک موضوع نیاز به مهارت خاصی دارد و فرد را به توجه به جنبه‌های مختلف آن وادار می‌کند. این مسئله باعث می‌شود کودک نگرشی دقیق‌تر و بهتر به مسائل پیدا کند. در صورت نیاز با پرسیدن سوال‌هایی به کودک کمک کنید تا کارش را بهتر انجام دهد.
ارتباط برقرار نکردن کودک
چرا ارتباط برقرار نکردن کودک می‌تواند مشکل ساز باشد؟
بی‌شک بار‌ها و بار‌ها این جمله را شنیده‌اید که عصر حاضر عصر ارتباطات است. برقرار ارتباط و توانایی انجام کار گروهی لازمه‌ی موفقیت در اجتماع است.
حال تصور کنید، ارتباط برقرار نکردن کودک می‌تواند چه مشکلاتی را در آینده برای او به همراه داشته باشد. در مقابل افزایش مهارت‌های ارتباطی در کودک، ضامن داشتن روابطی دوستانه، عاطفی و اجتماعی در آینده خواهد بود و بر سطح کیفیت زندگی وی تاثیر به‌سزایی می‌گذارد.
مهارت اجتماعی
در یک کلام
مهارت‌های اجتماعی چیزی نیست که انسان با آن به دنیا بیاید. مجموعه‌ای از مهارت‌ها است که تا پایان عمر باید فرد در جهت ارتقای آن‌ها تلاش کند. پس از هر فرصتی برای آموزش این مهارت‌ها به کودک استفاده کنید. البته برخی مهارت‌های اجتماعی پیچیده‌تر هستند به همین علت از مهارت‌های ساده‌تر شروع کنید و به مرور زمان به مهارت‌های پیچیده‌تر بروید.
بیشتر بخوانید:آموزش نظم به کودکان
اگر احساس می‌کنید که کودک شما بیشتر از دیگر کودکان با مسائل اجتماعی مشکل دارد بهتر است با یک متخصص و مشاور در حوزه کودک مشورت کنید. ممکن است نیاز به تلاش بیشتری باشد، اما در برخی موارد، کمبود مهارت‌های اجتماعی می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات دیگر باشد.

راهکارهایی برای توانمندسازی کودکان

منابع: ذهن آرا، فرفرک