اولین تجربه حسین علیزاده در تئاتر/ سلیمی و مهمانسرایی بین 2 دنیا

خبرگزاری مهر - گروه هنر-فریبرز دارایی؛ ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با سپری کردن بیش از ۴ دهه پا به قرنی تازه گذاشت؛ در این عمر سپری شده ۴۴ ساله، آثار مختلفی با موضوعاتی متنوع از دفاع مقدسی، دینی، کمدی، اجتماعی و … تولید و در سالن‌های تئاتر به صحنه رفتند. برخی از این آثار بسیار جریان ساز بودند و برخی آثار خاطره‌انگیز و پرمخاطب.

شاید خالی از لطف نباشد مروری داشته باشیم بر آثاری که طی دهه‌های ۶۰، ۷۰، ۸۰ و ۹۰ تولید و اجرا شدند، روندی که این آثار برای تمرین و تولید طی کردند، گروهی که در تولید و اجرای اثر حضور داشتند و دیدن تصاویر این اجراها اعم از عکس یا فیلم.

از این رو در گروه هنر تصمیم بر این شد که از آغاز سال ۱۴۰۰ با جمع‌آوری اطلاعات مختلف اجراهای ۴ دهه گذشته، مروری‌بر تولیدات تئاتر ایران در این بازه زمانی داشته باشیم که این گزارش‌ها تا نیمه سال ۱۴۰۱ ادامه یافت و بعد از وقفه‌ای چند ماهه قرار بر این است که از ابتدای سال ۱۴۰۲ این روند مجدداً ادامه پیدا کند.

در پنجاه و یکمین گام از مرور «چهار دهه خاطرات صحنه» سراغ نمایش «مهمانسرای دو دنیا» به کارگردانی سهراب سلیمی رفته‌ایم.

سهراب سلیمی از جمله بازیگران و کارگردان‌های با سابقه و شناخته شده تئاتر ایران است که طی چند دهه فعالیت خود در آثار نمایشی متعددی از جمله «دایره گچی قفقازی» حمید سمندریان و «ریچارد سوم» داود رشیدی به ایفای نقش پرداخته و آثار مختلفی را هم در مقام کارگردان به صحنه برده است.

یکی از نمایشنامه نویسانی که سلیمی با اجرای چند اثر نمایشی از او در معرفی هر چه بهتر این نویسنده و آثارش به جامعه تئاتر ایران نقش بسزایی داشته، اریک امانوئل اشمیت است.

«خرده جنایت‌های زن و شوهری»، «نوای اسرارآمیز»، «مهمانسرای دو دنیا» و «عشق لرزه» آثاری از اشمیت فرانسوی هستند که سلیمی به صحنه برد و با استقبال قابل توجهی از مخاطبان و منتقدان تئاتر همراه شدند.

«مهمانسرای دو دنیا» یکی از این آثار بود که پاییز سال ۱۳۸۷ در سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر روی صحنه رفت. علی سرابی، پردیس افکاری، محسن حسینی، نوید جهانزاده، مینا خسروانی، غزاله رشیدی، مینو زاهدی و علا محسنی بازیگران این اثر نمایشی بودند که به حضور چند انسان در دنیایی برزخ‌گونه می‌پردازد.

سلیمی معتقد است که اریک امانوئل اشمیت یک درام نویس جهانی است که فلسفه و موسیقی را باهم فرا گرفت و با دانشی که از این راه به دست آورده بود مسیر ادبیات را طی کرد.

وی در نشستی رسانه‌ای درباره دلایل علاقه خود به آثار اشمیت و ویژگی آن‌ها، یادآور شد: مهمترین نکته‌ای که در آثار او دریافت کردم، مساله عمق‌نگری در رابطه‌های انسانی بود که به بهترین و زیباترین شکل ممکن برای مخاطب ارائه شده است. نگاه اشمیت نگاه عمیق انسانی است که فلسفه‌های شرق و غرب را دنبال می‌کند و در همه لحظات به دنبال عشق است.

«مهانسرای دو دنیا» در زمان اجرای خود در جذب مخاطب موفق بود و نظر مثبت کارشناسان و منتقدان تئاتری را به همراه داشت.

یکی دیگر از ویژگی‌های اجرای نمایش «مهمانسرای دو دنیا» حضور حسین علیزاده نوازنده و آهنگساز مطرح ایران به عنوان آهنگساز بود و در واقع اولین تجربه حضور علیزاده بر صحنه تئاتر رقم خورد.

سلیمی در گفتگویی با خبرنگار مهر درباره همکاری با حسین علیزاده در نمایش «مهمانسرای دو دنیا» چنین گفت: کار علیزاده در «مهمانسرای دو دنیا» اثری نوین در عرصه آثار دراماتیک صحنه‌ای است. موسیقی ساخته شده به عنوان اثری شناور همراه متن است و نقش تقویت‌کننده دارد. حتی گاهی ما دنبال موسیقی حرکت می‌کنیم. به طور کلی معتقدم موسیقی ساخته شده علیزاده یک اثر کلاسیک جهانی است.

حسین علیزاده نیز در آن ایام در نشستی رسانه‌ای درباره حضور به عنوان یک نوازنده و آهنگساز در تئاتر و همکاری با سهراب سلیمی و آهنگسازی «مهمانسرای دو دنیا» توضیح داد: درگذشته اینگونه همفکری‌ها در دانشکده‌ها و دیگر محیط‌ها انجام می‌شد اما امروزه چنین فضایی وجود ندارد، اگر هم وجود دارد، کلیشه‌ای است. وقتی یک گروه از نظر مادی و معنوی تأمین شوند، می‌توانند در کنار هم برای آفرینش یک اثر تلاش کنند.

وی یادآور شد: وقتی علاقه سلیمی را به این نمایشنامه دیدم به خواندن آن ترغیب شدم. این نمایشنامه تأثیر زیادی برمن گذاشت و آرزو کردم در متون ایرانی هم عرفان به این سادگی و بدون شعار مورد توجه قرار بگیرد. آشنایی این نویسنده غربی با عرفان شرقی برایم بسیار جذاب بود.

سلیمی نیز در آن نشست درباره تجربه مشترک با حسین علیزاده، تأکید کرد: این نمایشنامه متنی جهان‌شمول دارد. قصه‌ای انسانی که نشان می‌دهد در هر کجای دنیا، دغدغه انسان عشق است و شاید همین جادوی عشق بود که پیوند من و حسین علیزاده را دراین نمایش سبب شد.

مهدی نصیری منتقد تئاتر در زمان اجرای عمومی «مهمانسرای دو دنیا» در بخشی از نقد خود در خصوص نمایش «مهمانسرای دو دنیا» چنین نوشت: «سهراب سلیمی که پیشتر در حوزه کارگردانی آثار امانوئل اشمیت موفق نشان داده بود، این بار هم نمایش خوبی را با ساختار و شکل اجرایی موفقی روی صحنه برده است. سلیمی با کمک طراحی صحنه زیبا و کاربردی منوچهر شجاع، فضای صحنه‌اش را بر رویدادگاه نامشخص و پس زمینه‌های مبهم فضا منطبق کرده است.

حرکت کلی صحنه و آرایش آن با استفاده از پرده‌های مات سفید رنگ (شیشه‌ها) به سمت بالا بر ابهت و عظمت فضا افزوده و خالی بودن آن از هرگونه ابزار دکور دارای نشانه و علامت ابهام و رازآمیزی صحنه را افزایش داده است.

این صحنه وسیع و خالی که با پرده‌های طولی بزرگ آرایش یافته، دنیای گریزناپذیر و معلق را ترسیم کرده که بیش از هر چیز ناتوانی و کوچکی آدم‌ها را در برابر عظمت و غلبه محیطی آن به رخ می‌کشند.

مات بودن پرده‌ها و قرار گرفتن آنها در کنار و روی هم هر چه بیشتر این ابهام را تکثیر کرده و بازی هر از گاه سایه‌ها در پشت آن، این ابهام و رازآمیزی را چندین برابر می‌کند. تنها راه گریز از همه عظمت و بی‌چیزی معلق فضا، آسانسوری در مرکز انتهای صحنه است که شخصیت‌ها از آن وارد یا خارج می‌شوند.

نورپردازی اجرا نیز در همین راستا با ترکیب رنگ‌های سرد و محدود کردن آن در بخش‌هایی از صحنه کار کرد مضمونی محتوا و شرایط موقعیت را در وجه دیداری نمایش به خوبی در معرض ارتباط با تماشاگر قرار می‌دهد. صحنه زیبای خروج ژولین از آسانسور که با جایگزین شدن آرام و تدریجی رنگ و شدت نور از سرد آبی به طلایی شدید همراه است، نمونه بسیار خوبی از کارکرد اجرایی نور در القای مفهوم است.

نمایش سهراب سلیمی مثل یک راز آغاز می‌شود و پس از بیان عاشقانه ایمان، مثل یک راز هم به پایان می‌رسد. در فرصت اندک تحلیل نمایش در این مطلب، مجالی برای بررسی همه جوانب و مؤلفه‌های اجرا فراهم نیست اما منصفانه نیست که در کنار محاسن و ویژگی‌های «مهمانسرای دو دنیا» به بازی خوب علی سرابی در نقش ژولین که با رعایت جزئیات بازی و همه جوانب درونی و بیرونی نقش همراه بود، به عنوان یکی از دلایل اصلی جذابیت و زیبایی لحن اجرا اشاره نشود.»

بر اساس نظر مخاطبان و منتقدان تئاتر «مهمانسرای دو دنیا» از آثار موفق تئاتری سال ۸۷ بود که علیرغم موفقیت در آن سال، یکی از آثار موفق تئاتر ایران در ۴ دهه گذشته محسوب می‌شود.

این موفقیت حاصل کارگردانی قابل توجه سهراب سلیمی، حضور بازیگران توانا، طراحی صحنه و نور و همچنین حضور حسین علیزاده به عنوان آهنگساز اثر بود.

عکس از نیما علیزاده (آرشیو مجموعه تئاتر شهر) است.