آغوش باز جهان عرب برای بشار اسد

روز گذشته وزرای خارجه کشور‌های عربی در مقر دایمی اتحادیه عرب در قاهره رای به پایان تعلیق عضویت سوریه در این سازمان بین‌المللی دادند. از هفته‌ها پیش گمانه‌زنی در خصوص بازگشت دولت جمهوری عربی سوریه به اتحادیه عرب مطرح شده بود. فروردین ماه امسال با سفر فیصل مقداد، وزیر خارجه سوریه به عربستان سعودی و بلافاصله سفر فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان سعودی به سوریه و دیدار او با بشار اسد، رییس‌جمهور این کشور، فرآیند عادی‌سازی کشور‌های عربی با سوریه بعد از ۱۲ سال تیرگی روابط تسریع شد. گفته می‌شد که هدف از سفر وزیر خارجه عربستان سعودی به دمشق دعوت از بشار اسد، رییس‌جمهور سوریه برای حضور در نشست سران اتحادیه عرب است که قرار است جمعه هفته آینده (۲۹ اردیبهشت) در ریاض برگزار شود. دوشنبه هفته گذشته، وزرای خارجه عربستان، اردن، مصر، عراق و سوریه در امان، پایتخت اردن گرد هم آمدند تا نقشه راه بازگشت سوریه به جهان عرب را بررسی کنند.

به گزارش اعتماد، شورای وزیران خارجه اتحادیه عرب در پایان نشست خود با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: وزرای خارجه با اتخاذ تصمیم شماره «۸۹۱۴» رسما موافقت کرد که شرکت هیات‌های دولت سوریه در جلسات اتحادیه از امروز هفتم ماه مه از سر گرفته شود. بر پایه این گزارش، وزیران خارجه اتحادیه عرب همچنین بر تعهد خود به حفظ حاکمیت، تمامیت ارضی و ثبات سوریه بر اساس منشور اتحادیه عرب و اصول آن تاکید کردند. حاضران در این نشست همچنین بر اهمیت تداوم و تشدید تلاش‌های اعراب برای کمک به سوریه در راستای خروج آن از بحران و کاهش درد و رنج ملت این کشور تاکید کردند. در ادامه این بیانیه از احمد ابوالغیط، دبیرکل اتحادیه عرب درخواست شد که اجرای مفاد تصمیم شماره ۸۹۱۴ را پیگیری کرده و درباره تحولات آن به شورای وزیران خارجه اتحادیه عرب اطلاع‌رسانی کند.

«احمد ابوالغیط»، دبیرکل اتحادیه عرب تاکید کرد که بازگشت سوریه به این اتحادیه آغاز راه است نه پایان آن. به گزارش فارس، وی در تشریح این سخن خود گفت: «بازگشت سوریه به اتحادیه عرب به این معنی نیست که بحران این کشور حل شده است، بلکه به معنای کمک کشور‌های عربی به حل بحران آن است.» به نوشته روزنامه الشروق مصر، ابوالغیط همچنین در یک کنفرانس خبری که پس از نشست وزرای خارجه عرب درباره سوریه سودان برگزار شد، گفت: «احیای روابط دیپلماتیک با سوریه نیز به تصمیم هر یک از کشور‌ها بستگی دارد.»

اتحادیه عرب ۱۲ سال پیش، پاییز سال ۱۳۹۰ درست چند ماه پس از آغاز بحران سوریه تصمیم گرفت عضویت این کشور را در این سازمان بین‌المللی منطقه‌ای تعلیق کند. برای مدت کوتاهی در سال ۱۳۹۱ کرسی سوریه در اتحادیه عرب به گروهی تحت عنوان «ائتلاف ملی سوریه» واگذار شد، اما یک‌سال بعد نبیل العربی، دبیرکل وقت اتحادیه عرب اعلام کرد که کرسی از این گروه پس گرفته شده و کرسی سوریه فعلا خالی ماند. در طول ۱۲ سالی که کشور‌های عربی تصمیم به حذف سوریه از اتحادیه عرب گرفتند، برآورد می‌شود که در جنگ داخلی این کشور نزدیک به ۵۰۰ هزار نفر جان خود را از دست دادند و نیمی از جمعیت ۲۳ میلیون نفری سوریه در داخل و خارج از این کشور آواره شدند.

مخالفان بازگشت سوریه به اتحادیه عرب

بر اساس گزارش رسانه‌ها در جلسه روز گذشته ۱۳ عضو از ۲۲ عضو اتحادیه عرب شرکت کرده بودند که همه این ۱۳ کشور از تصمیم برای بازگشت سوریه به این سازمان حمایت کرده‌اند. هر چند اتحادیه عرب غالبا تلاش می‌کند که تصمیم‌های خود را بر اساس اجماع میان همه اعضا بگیرد، اما بر اساس ساز و کار داخلی این سازمان اکثریت اعضای حاضر در جلسه برای تصویب یک تصمیم کافی است. برخی رسانه‌ها اعلام کرده‌اند که تعدادی از کشور‌های عربی با بازگشت سوریه به اتحادیه عرب موافق نیستند. وال استریت ژورنال، ماه گذشته در گزارشی به نقل از دیپلمات‌های عربی مدعی شده بود که پنج کشور قطر، مراکش، یمن، کویت و مصر با بازگشت سوریه به اتحادیه عرب موافق نیستند. محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست‌وزیر و وزیر خارجه قطر اواخر فروردین ماه ضمن مخالفت با بازگشت سوریه به اتحادیه عرب گفته بود: «دلایل تعلیق عضویت دمشق در این اتحادیه همچنان موجود است.»

قطر از جمله کشور‌های عربی محسوب می‌شود که همچنان از گروه‌های اپوزیسیون مسلح در سوریه حمایت می‌کند. روز گذشته قطر یکی از مهم‌ترین کشور‌های عربی بود که در جلسه وزرای خارجه اتحادیه عرب غایب بود. ایالات متحده امریکا هم که با اغلب کشور‌های ثروتمند جنوب خلیج فارس رابطه نزدیکی دارد، از مخالفان عادی‌سازی روابط کشور‌های عربی با سوریه است. ودانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت خارجه امریکا، هفته گذشته گفته بود: «امریکا روابط خود را با حکومت بشار اسد عادی‌سازی نخواهد کرد و از عادی‌سازی روابط سایر کشور‌ها با سوریه نیز حمایت نمی‌کند و این امر را به صراحت شرکای خود اعلام کرده‌ایم.»

با این حال به نظر می‌رسد که بر خلاف گزارشی که پیش از این در وال استریت ژورنال منتشر شده بود، مصر مخالفتی با بازگشت سوریه به اتحادیه عرب نداشته باشد، چراکه وزیر خارجه این کشور از فرآیند بازگشت سوریه به اتحادیه عرب و تلاش برای حل بحران سوریه از طریق گفتگو‌های عربی-عربی حمایت کرده است.

تلاش عربی برای راه‌حل سیاسی در سوریه

به گزارش آسوشیتدپرس، سامح شکری، وزیر خارجه مصر پیش از آغاز جلسه وزرای خارجه اتحادیه عرب گفته بود که تنها یک «راهکار سیاسی تحت رهبری کشور‌های عربی، بدون دخالت خارجی» می‌تواند به بحران کنونی در سوریه پایان دهد، اتحاد و ثبات را به این کشور بازگرداند و اجازه دهد آوارگان داخلی و خارجی به خانه‌های‌شان بازگردند. وزیر خارجه مصر تاکید کرد: «مراحل مختلف بحران سوریه ثابت کرد که هیچ راه‌حل نظامی وجود ندارد و هیچ پیروز یا شکست خورده مشخصی در این جنگ وجود ندارد.»

تصمیم اتحادیه عرب به بازگشت سوریه به این سازمان، شامل تعهد به تلاش برای استمرار گفتگو‌های عربی-عربی برای رسیدن به یک راهکار سیاسی مبتنی بر قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت سازمان ملل متحد برای صلح در سوریه می‌شود. بر اساس تصمیمی که در جلسه دیروز گرفته شد یک کمیته از کشور‌های عربی همسایه سوریه، یعنی لبنان، اردن و عراق به اضافه عربستان سعودی تشکیل خواهد شد تا برای پیشبرد فرآیند گفتگو‌ها برای راه‌حل سیاسی در سوریه تلاش کند.

واکنش سوریه به تصمیم اتحادیه عرب

وزارت امور خارجه و مهاجران با صدور بیانیه‌ای در واکنش به تصمیم اتحادیه عرب برای احیای عضویت سوریه، از این تصمیم استقبال کرد. به گزارش خبرگزاری رسمی سوریه (سانا) در این بیانیه آمده است: «سوریه روند‌ها و تعاملات مثبتی را که در حال حاضر در منطقه عربی در حال وقوع است، دنبال کرده و معتقد است که روند کنونی به سود همه کشور‌های عربی و در چارچوب دستیابی به ثبات، امنیت و رفاه برای مردم این کشورهاست.» وزارت امور خارجه و مهاجران افزود: «سوریه با اهتمام قطعنامه صادره در نشست فوق‌العاده در سطح وزیران خارجه کشور‌های عربی که در مورخه هفتم ماه مه ۲۰۲۳ درباره ازسرگیری مشارکت هیات‌های سوریه در نشست‌های اتحادیه عرب و سازمان‌ها و نهاد‌های وابسته به آن از امروز را دنبال می‌کند و بر اهمیت گفتگو و اقدام مشترک برای مبارزه با چالش‌هایی که جهان عرب با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، تاکید دارد.»

وزارت خارجه و مهاجران ادامه داد: «همان‌طور که سوریه، عضو موسس اتحادیه کشور‌های عربی، موضع مستمر خود را در مورد نیاز به تقویت اقدامات و همکاری مشترک عربی تجدید کرده، تاکید می‌کند که مرحله آتی مستلزم رویکرد موثر و سازنده عربی در سطوح دوجانبه و جمعی بر اساس گفتگو، احترام متقابل و منافع مشترک ملت عرب است.»

قطعنامه اتحادیه عرب در خصوص اوضاع سودان

وزرای خارجه اتحادیه عرب به پیش‌نویس قطعنامه‌ای برای بررسی دلایل بحران سودان و احترام کامل به حاکمیت و وحدت آن دست یافتند. به گزارش ایسنا و به نقل از سایت النشره، همچنین این پیش‌نویس بر تلاش برای توقف کامل و پایدار آتش‌بس در سودان و نیز رد هرگونه دخالت خارجی و تشکیل گروه ارتباطی جهت کار برای حل بحران تاکید دارد.

سخنگوی دبیرکل اتحادیه عرب اعلام کرد که ابوالغیط امروز پیامی از طرف گروه‌های غیرنظامی امضاکننده توافقنامه فوق‌العاده دریافت کرد که در آن رویکرد خود را درباره نقش مورد انتظار از اتحادیه برای متوقف کردن جنگ فعلی در این کشور اعلام کرد. همچنین گروه‌های غیرنظامی در سودان در ادامه پیام خود، اتحادیه عرب را به مداخله در بحران سودان برای توقف درگیری‌ها در این کشور تشویق کردند.

به گفته سخنگوی ابوالغیط، این گروه‌های سودانی ضمن رد مداخله‌های خارجی در کشورشان و تاکید بر اینکه این دخالت‌ها نقش موثری در تشدید جنگ و گسترش دامنه آن داشته، از دبیرکل خواستند فورا با فرماندهان نیرو‌های مسلح (ارتش) و نیرو‌های واکنش سریع سودان رایزنی کرده و آن‌ها را به توقف درگیری به عنوان اولویت اصلی تشویق کند.

همچنین این منبع افزود: گروه‌های غیرنظامی سودان از ابوالغیط خواستند از انتقال به روند سیاسی که به توافق تمامی طرف‌ها درباره تدابیر قانونی جدیدی ختم شود که بر اساس آن‌ها حاکمیت غیرنظامی ایجاد شد، حمایت کند تا برنامه اصلاحی در مدت انتقالی کوتاهی اجرا شده و به برگزاری انتخابات عمومی و دریافت امدادرسانی‌های کشور‌های عربی جهت مقابله با فاجعه انسانی در درون و بیرون شهر خارطوم منجر شود.