وبا؛ علائم، علل، تشخیص و درمان بیماری وبا

یکی از بیماری‌های شایع جهان که سالانه تعداد زیادی به آن مبتلا می‌شوند، بیماری وبا نام دارد. وبا (به انگلیسی Cholera) یک بیماری گوارشی است که بیشتر هم در فصل تابستان مشکل‌ساز می‌شود. در این جا بیشتر با این بیماری، نشانه‌های آن و دلایل بروز وبا آشنا می‌شویم.

در این مطلب توضیح می‌دهیم که بیماری وبا چیست؟ چه علائمی دارد؟ علت ابتلا به آن چیست؟ کدام عوامل در ابتلا به این بیماری تاثیر دارند؟ چگونه می‌توان آن را تشخیص داد؟ چه راهی برای درمان آن وجود دارد؟

بیماری وبا چیست؟

بیماری وبا در واقع یک بیماری گوارشی باکتریایی است که در اثر آشامیدن آب و غذای آلوده افراد را درگیر می‌کند. اسهال حاد عفونی و علائم مرتبط از جمله نشانه‌های این بیماری است. افراد با قورت‌دادن غذا یا آب‌آلوده به باکتری این بیماری ممکن است بیمار شوند. عفونت اغلب خفیف یا بدون علائم است، اما گاهی اوقات می‌تواند شدید و تهدیدکننده زندگی باشد.

علائم وبا

به نقل از سایت cdc علائم بسته به میزان باکتری واردشده به بدن، شرایط جسمی و ایمنی افراد، سن بیمار و مواردی ازاین‌دست می‌تواند از خفیف تا شدید متفاوت باشد. معمولاً از هر ده نفر مبتلا به وبا یک نفر علائم شدید را تجربه می‌کند. مهم‌ترین علائم وبا شامل موارد زیر می‌شود:

• اسهال آبکی فراوان که گاهی اوقات به‌عنوان “مدفوع آب برنجی” توصیف می‌شود.
• در بسیاری از بیماران، خصوصاً بزرگسالان حالت تهوع و استفراغ هم دیده‌می‌شود.
• تشنگی
• گرفتگی عضلات پا
• بی‌قراری یا تحریک‌پذیری

ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی باید هنگام معاینه بیمار مبتلا به اسهال آبکی فراوان به دنبال علائم کم‌آبی بدن باشند. این شامل موارد زیر است:

• ضربان قلب سریع
• ازدست‌دادن خاصیت ارتجاعی پوست
• غشاهای مخاطی خشک
• فشارخون پایین

افراد مبتلا به وبای حاد ممکن است دچار کم‌آبی شدید شوند که می‌تواند منجر به نارسایی کلیه شود. در صورت عدم درمان، کم‌آبی شدید می‌تواند منجر به شوک، کما و مرگ در عرض چند ساعت شود.

افراد مبتلا به وبای حاد ممکن است دچار کم‌آبی شدید شوند که می‌تواند منجر به نارسایی کلیه شود.

۱. علائم وبا در کودکان

با وجودی که به‌صورت کلی نشانه‌های این بیماری شامل مواردی است که در بالا گفته‌شد، اما در کودکان برخی نشانه‌ها بیشتر دیده‌می‌شود که می‌توان به اسهال شدید آبکی، کم‌آبی شدید، افت قند و بی‌حالی اشاره کرد. معمولاً وبا در کودکان زیر دو سال شدت بیشتری دارد. یکی از شایع‌ترین علائم در کودکان هیپرگلایسمی است که در آن قند خون کودک به‌شدت افت می‌کند.

۲. نشانه‌های وبا در بزرگسالان

در بزرگسالان تمامی نشانه‌ها و علائم گفته‌شده برای این بیماری ممکن است دیده‌شود و شدت و نوع علائم به شرایط بیمار بستگی دارد. برخلاف کودکان معمولاً استفراغ و تب در بزرگسالان بیشتر دیده‌می‌شود. اسهال شدید و کم‌آبی مهم‌ترین نشانه‌های وبا در بزرگسالان است.

برای بررسی علائم وبا به کدام دکتر مراجعه کنیم؟

در درجه اول برای بررسی علائم و نشانه‌های بیماری وبا باید به یک پزشک عمومی یا یک متخصص گوارش مراجعه کنیم. در صورت نیاز و حاد بودن شرایط بیمار یک متخصص بیماری عفونی و اپیدمیولوژیست هم بیمار را معاینه می‌کند. خصوصاً در مواردی که شیوع بیماری بالاست و بیماری حالت پاندمیک یا اندمیک دارد، دکتر عفونی باید بیماران و علائم آنها را بررسی کند.

اگر دچار علائم مشکوک مربوط به وبا شدید، حتما با فوق تخصص عفونی یا دکتر گوارش مشورت کنید. شما می‌توانید از طریق سایت دکترتو با بهترین پزشکان در ارتباط باشید. در دکترتو علاوه‌بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره تلفنی با متخصص عفونی و مشاوره تلفنی با دکتر گوارش وجود دارد.

علل بیماری وبا

مهم‌ترین علل بیماری وبا، منابع آب و غذای‌آلوده است. منابع‌آلوده منبع اصلی عفونت وبا هستند. حتی در مواردی باکتری وبا ممکن است در همه افرادی که در معرض آن قرار دارند باعث بیماری نشود؛ اما همچنان باکتری‌ها در مدفوع دفع می‌شوند که می‌تواند مواد غذایی و آب را آلوده‌کند. در نتیجه مصرف آب و غذای آلوده به باکتری ممکن است علت ابتلای افراد باشد. تماس با افراد بیمار، خصوصاً تماس با ترشحات آنها نیز می‌تواند عامل ابتلا به بیماری وبا باشد. مصرف میوه و سبزی شسته‌نشده یا غذاهای دریایی خام از دیگر علل بیماری وبا هستند.

عوامل خطر بیماری وبا

همه افراد مستعد ابتلا به این بیماری هستند، به‌استثنای نوزادانی که از مادران شیردهی که قبلاً مبتلا به این بیماری بوده‌اند، مصونیت پیدا می‌کنند. بااین‌حال، برخی عوامل می‌توانند شما را در برابر بیماری آسیب‌پذیرتر کنند یا احتمال بروز علائم شدید را افزایش دهند که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شرایط بد بهداشتی که در آن تامین آب آشامیدنی سالم دشوار است؛ مانند اردوگاه‌های پناهندگان یا مناطقی که درگیر قحطی یا جنگ هستند.
• اسید معده کاهش‌یافته در افراد. چرا که این بیماری نمی‌تواند در محیط اسیدی زنده بماند و اسید معده معمولی اغلب به‌عنوان دفاعی در برابر عفونت عمل می‌کند. اما افراد با سطوح پایین اسید معده – مانند کودکان، افراد مسن و افرادی که از آنتی‌اسیدها، مسدودکننده‌های H-۲ یا مهارکننده‌های پمپ پروتون استفاده می‌کنند – فاقد این محافظت هستند، بنابراین در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به وبا‌ هستند.
• افراد مبتلا به دیابت
• ارتباط مستقیم با افراد بیمار در یک خانه
• مراقبان بهداشتی در بخش‌های نگهداری بیماران
• گروه خونی O به دلایلی که کاملاً مشخص نیست.
• عادت‌های غذایی مناطق مختلف مانند مصرف غذاهای خام و نیم‌پز
• نقص ایمنی و ابتلا به بیماری‌هایی مانند سرطان یا ایدز
• افرادی که درگیر بیماری‌های دستگاه گوارش هستند.

عامل بیماری وبا کدام باکتری است؟

باکتری به نام ویبریو کلرا باعث عفونت وبا‌ می‌شود. این باکتری یک باکتری گرم منفی است که در تست‌های تشخیصی اختصاصی می‌توان آن را در آب و غذای‌آلوده یا در مدفوع و اسهال افراد درگیر شناسایی کرد. این باکتری با ورود به روده کوچک افراد یک سم تولید می‌کند که می‌تواند بدن را مجبور به تولید مقادیر زیادی آب کند. در نتیجه این امر اسهال شدید رخ می‌دهد و موجب ازدست‌دادن مایعات و املاح (الکترولیت‌ها) می‌شود.

تشخیص بیماری وبا‌

معمولاً برای تشخیص بیماری علائم بیمار چک می‌شود. اسهال شدید و آبکی با بویی شبیه ماهی گندیده معمولاً اصلی‌ترین نشانه درگیری افراد با بیماری وباست. بااین‌حال تست‌های تشخیصی آزمایشگاهی نیز می‌تواند به تشخیص بیماری کمک کند.

برای تشخیص قطعی بیماری نمونه مدفوع بیمار روی محیط کشت اختصاصی آزمایشگاهی کشت داده‌شده و با انجام تست‌های حساسیت آنتی‌بیوتیکی، بیماری تشخیص داده‌می‌شود. محیط کشت TCBS محیط انتخابی ایده‌آل برای شناسایی و جداسازی باکتری‌های عامل عفونت است. بررسی میکروسکوپی نمونه‌ها نیز در تشخیص کمک‌کننده خواهد بود.

درمان بیماری وبا

به نقل از سایت mayoclinic در درجه اول در درمان این بیماری باید کم‌آبی را جبران کرد. درمان هیدراتاسیون خوراکی یا داخل وریدی درمان اولیه برای وباست. در ادامه همراه با درمان کم‌آبی، ازآنجایی‌که عفونت باکتریایی است درمان آنتی‌بیوتیک برای افرادی که شدت بیماری در آنها بالاست انجام می‌شود. Furazolidone دارویی است که به‌صورت رایج برای درمان وبا در کودکان استفاده می‌شود. سایر آنتی‌بیوتیک‌ها شامل آمپی‌سیلین، اریترومایسین و فلوروکینولون‌ها می‌شود.

ازآنجایی‌که عفونت باکتریایی است درمان آنتی‌بیوتیک برای افرادی که شدت بیماری در آنها بالاست انجام می‌شود.

واکسن وبا‌

یکی از بهترین گزینه‌ها برای پیشگیری از ابتلا به وبا، واکسن است. واکسن موجود برای این بیماری Vaxchora نام دارد و افرادی که قصد سفر به مناطقی که شیوع وبا در آن بالاست، دارند می‌توانند این واکسن را بزنند. این واکسن برای افراد ۲ تا ۶۴ سال که قصد سفر به جاهایی که این بیماری در حال شیوع است یا به طور مرتب شیوع می‌یابد، پیشنهاد می‌شود. این واکسن به‌صورت یک دوز مایع است که حداقل ۱۰ روز قبل از سفر از طریق دهان مصرف می‌شود.

چندین کشور مختلف واکسن‌های خوراکی را ارائه می‌دهند. برای اطلاعات بیشتر در مورد این واکسن‌ها می‌توان از طریق مشاوره تلفنی با دکتر عفونی یا تماس با اداره بهداشت عمومی محلی اطلاعات لازم را به دست آورد. بااین‌حال حتی با وجود واکسن، رعایت اقدامات احتیاطی بالا برای جلوگیری از وبا بسیار مهم است.

برای درمان بیماری وبا باید به کدام تیم پزشکی مراجعه کرد؟

مراجعه به یک دکتر عفونی یا اپیدمیولوژیست می‌تواند به درمان هر چه سریع‌تر بیماران کمک کند. بااین‌وجود احتمالاً ازآن‌جایی که وبا یک بیماری گوارشی است، وجود یک متخصص گوارش هم نیاز است. باتوجه‌به علائم بیماری و عوارض آن ممکن است به سایر تخصص‌ها مانند متخصص کلیه و مجاری یا متخصص داخلی هم نیاز باشد.

برای درمان این بیماری باید با دکتر عفونی یا متخصص گوارش و کبد مشورت کنید. شما می‌توانید از طریق سایت دکترتو با بهترین پزشکان در ارتباط باشید. در دکترتو علاوه‌بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره تلفنی با دکتر عفونی و مشاوره تلفنی با دکتر گوارش وجود دارد.

راه‌های انتقال بیماری وبا‌

بیماری وبا می‌تواند از راه‌های مختلفی انتقال پیدا کند که مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر می‌شود:

• آب سطحی یا چاه. چاه‌های عمومی آلوده منابع مکرر شیوع وبا در مقیاس بزرگ هستند. افرادی که در شرایط شلوغ و بدون سرویس بهداشتی کافی زندگی می‌کنند، به‌ویژه در معرض خطر هستند.
• غذای دریایی. خوردن غذاهای دریایی خام یا نیم‌پز، به‌ویژه صدف که از مکان‌های خاصی می‌آیند می‌تواند شما را در معرض باکتری‌های وبا قرار دهد. بیشتر موارد اخیر وبا در ایالات متحده در غذاهای دریایی خلیج مکزیک ردیابی شده‌است.
• میوه‌ها و سبزی‌های خام. میوه‌ها و سبزیجات خام و پوست‌کنده منبع مکرر عفونت وبا در مناطقی هستند که وبا وجود دارد. در کشورهای درحال‌توسعه، کودهای کمپوست نشده یا آب آبیاری حاوی فاضلاب خام می‌توانند محصولات مزرعه را آلوده کنند.
• دانه‌ها. در مناطقی که وبا شیوع زیادی دارد، غلاتی مانند برنج و ارزن که پس از پختن آلوده‌شده و برای چند ساعت در دمای اتاق نگهداری می‌شوند، می‌توانند باکتری وبا را رشد دهند.

عوارض بیماری وبا‌

این بیماری می‌تواند به‌سرعت کشنده شود. در شدیدترین موارد، ازدست‌دادن سریع مقادیر زیادی مایعات و الکترولیت‌ها می‌تواند در عرض چند ساعت منجر به مرگ شود. در موقعیت‌های کمتر شدید، افرادی که تحت درمان قرار نمی‌گیرند ممکن است از کم‌آبی بدن و شوک، چند ساعت تا چند روز پس از اولین بروز علائم وبا بمیرند.

اگرچه شوک و کم‌آبی شدید بدترین عوارض وبا هستند، مشکلات دیگری نیز ممکن است رخ دهد، مانند:

• قند خون پایین (هیپوگلیسمی): کودکان در معرض بیشترین خطر ابتلا به این عارضه هستند که می‌تواند باعث تشنج، بیهوشی و حتی مرگ شود.

• سطوح پایین پتاسیم: افراد مبتلا به این بیماری مقادیر زیادی از مواد معدنی از جمله پتاسیم را در مدفوع خود از دست می‌دهند. سطوح بسیار پایین پتاسیم با عملکرد قلب و اعصاب تداخل می‌کند و تهدیدکننده زندگی است.

• نارسایی کلیه: وقتی کلیه‌ها توانایی فیلترکردن خود را از دست می‌دهند، مقادیر اضافی مایعات، برخی از الکترولیت‌ها و مواد زائد در بدن تجمع می‌یابند – یک وضعیت بالقوه تهدیدکننده زندگی. در افراد مبتلا به وبا، نارسایی کلیه اغلب با شوک همراه است.

افراد مبتلا به این بیماری مقادیر زیادی از مواد معدنی از جمله پتاسیم را در مدفوع خود از دست می‌دهند. سطوح بسیار پایین پتاسیم با عملکرد قلب و اعصاب تداخل می‌کند و تهدیدکننده زندگی است.

راه پیشگیری از وبا

با وجودی که این بیماری شیوع زیادی دارد؛ اما هنوز هم می‌توان از طریق رعایت برخی موارد از ابتلا تا حد زیادی جلوگیری کرد. این اقدامات احتیاطی شامل موارد زیر می‌شود:

• دست‌های خود را به طور مکرر با آب و صابون بشویید، به‌خصوص بعد از استفاده از توالت و قبل از دست‌زدن به غذا. حین شستشو، دست‌های خیس و صابونی را حداقل ۱۵ ثانیه به هم بمالید. اگر آب و صابون در دسترس نیست، از ضدعفونی‌کننده دست مبتنی بر الکل استفاده کنید.
• فقط آب سالم بنوشید، از جمله آب بطری یا آبی که خودتان جوشانده یا ضدعفونی کرده‌اید. حتی برای مسواک‌زدن از آب بطری استفاده کنید.
• نوشیدنی‌های گرم معمولاً بی‌خطر هستند.
• غذاهای کاملاً پخته و داغ بخورید و در صورت امکان در سفر یا مناطقی که میزان شیوع زیاد است از مصرف غذاهای فروشندگان خیابانی خودداری کنید.
• از مصرف غذاهایی دریایی خام یا خوب پخته نشده خودداری کنید.
• میوه و سبزیجات را به‌خوبی با آب و شوینده مخصوص سبزیجات شسته و سپس مصرف کنید.

عکس بیماری وبا

برای مشاهده نمونه‌ای از این بیماری می‌توان به‌عکس باکتری عامل عفونت اشاره کرد. باکتری به شکل ویرگو در زیر میکروسکوپ. عکس نمونه‌های کشت داده‌شده روی محیط کشت اختصاصی نیز می‌تواند به‌عنوان عکس بیماری وبا در نظر گرفته شود.

سوالات متداول شما

در ادامه تعدادی از سوالات پرتکرار شما در مورد بیماری وبا را مطرح کرده‌ایم.

نتیجه‌گیری و راهنمای مراجعه به پزشک

همانطور که گفته‌شد بیماری وبا یکی از بیماری‌های خطرناک در گذشته و امروز است که باوجود واکسن و پیشرفت علم هنوز هم می‌تواند کشنده باشد. رعایت بهداشت و پرهیز از خوردن آب و غذای‌آلوده مهمترین راه‌های پیشگیری از آن است. در پنل دکترتو می‌توانید مشاوره تلفنی با دکتر عفونی گرفته و سوالات خود را بپرسید. همچنین برای دریافت نوبت آنلاین و حضوری اقدام کنید.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد بیماری وبا بهتر است با متخصص عفونی یا دکتر گوارش مشورت کنید. شما می‌توانید از طریق سایت دکترتو با بهترین پزشکان در ارتباط باشید. در دکترتو علاوه‌بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره تلفنی با دکتر عفونی و مشاوره تلفنی با دکتر گوارش وجود دارد.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!

منبع: cdc، who، webmd، britannica، unicef