ساترا و VOD‌ها هنوز به تفاهم نرسیده‌اند

به گزارش ماهنامه پیوست نمایندگان VOD‌ها در پنلی با موضوع آسیب‌شناسی تنظیم‌گری این حوزه که با حضور نمایندگان ساترا برگزار شد در ابتدا از تعامل و همکاری با این نهاد سخن گفتند، اما سپس مشخص شد همچنان اختلاف‌های عمیقی میان بخش خصوصی و ساترا وجود دارد که چاره آن هنوز مشخص نیست. نشست انجمن علمی ارتباطات دانشگاه تهران که به مناسبت روز جهانی ارتباطات در دانشکده علوم اجتماعی این دانشگاه برگزار شد با هدف آسیب‌شناسی تنظیم‌گری VOD‌ها با حضور نمایندگان ساترا و VOD‌ها و دو تن از اساتید ارتباطات برگزار شد.

مدیرعامل فیلم‌نت: سازمانی مستقل به جای ساترا ایجاد شود

علی سرتیپی، مدیرعامل پلتفرم فیلم‌نت در ابتدای صحبت‌های خود درباره ممیزی محتوا گفت: قطعا با توجه به اینکه در نظام جمهوری اسلامی کار می‌کنیم موضوعی به نام محتوا مهم است و باید رگولاتوری و ممیزی وجود داشته باشد. اینکه ما هر چیزی را بسازیم و بازبینی نشود امکان ندارد. ممیزی می‌تواند هم قبل از تولید و هم پس از تولید صورت بگیرد و ما با هر دو روش موافقیم.

سرتیپی در ادامه، اما با به چالش کشیدن جایگاه قانونی ساترا گفت: جدای از اینکه ساترا قانونی است یا نه مشکل این است ساترا رقیب پلتفرم‌هاست. وقتی پلتفرمی با ۵۰ – ۶۰ نفر کار باکیفیتی می‌سازد که صداوسیما قادر به ساخت آن نیست، این مساله حال صداوسیما را بد می‌کند.

او ادامه داد: البته در چند ماه گذشته ساترا عملکرد خوبی داشته و واقعا اذیت نشده‌ایم، حداقل تعامل ساترا با پلتفرم ما خوب بوده است. اگر پلتفرم‌های دیگر هم می‌خواستند این اتفاق می‌افتاد، اما نگرانیم که با عوض شدن افراد، رویه‌ها عوض شود. اگر خیال‌مان از آینده راحت نباشد دچار تزلزل می‌شویم.

سرتیپی پیشنهاد ایجاد سازمانی به جای ساترا را داد: اعتقاد دارم باید سازمان مستقلی زیر نظر شورای عالی فضای مجازی یا شورای عالی انقلاب فرهنگی تشکیل شود تا بر پلتفرم‌ها نظارت کند.

مدیرعامل فیلم‌نت در مورد تعارض منافع با صداوسیما توضیح داد: نگران ورود صداوسیما به این بازار نیستیم، زیرا این بازار ظرفیت حتی ۱۰ میلیون کاربر را دارد. اکنون اصلی‌ترین مساله‌مان این است که نمی‌دانیم آینده چه می‌شود و جامعه و مسئولان بعد‌ها چطور فکر می‌کنند و تصمیم می‌گیرند.

مدیر تولید نماوا: رقیب ما ماهواره است نه صداوسیما

آیدا مصباحی، مدیر تولید نماوا و تهیه‌کننده نیز در این پنل حضور داشت و گفت: اصولاً رگولاتور برای هیچ‌کس جذاب نیست، ولی ناگزیر است. ما خاطره خوبی از سال‌های پیش ساترا نداریم. ساترا قبلا به عنوان بخشی از صداوسیما خود را رقیب پلتفرم‌ها می‌دانست. قبلا ایراد‌های بدوی و عجیب و غریب از فیلمنامه‌های ما گرفته می‌شد. اما بهتر است به عقب برنگردیم و به جلو نگاه کنیم. در یک سال اخیر تجارب همدلانه‌ای با ساترا داشتیم. البته ساترا هنوز هم خیلی تحت تاثیر جریان‌های توییتر و جریان‌های رسانه‌ای قرار می‌گیرد.

او همچنین گفت: ما رقیب خودمان را شبکه‌های ماهواره‌ای می‌دانیم نه صداوسیما. اگر هدف کلی تنظیم‌گری احترام به شعور مخاطب باشد و فکر نکنند ما باید مردم را مجبور کنیم محتوایی را که دوست داریم ببینند قطعا مسیر هموارتر می‌شود. محتوا‌های ما ممکن است با خط قرمز‌ها بازی کرده باشد، اما قطعا آن‌ها را رد نکرده است.

نماینده ساترا: کاملا قانونی هستیم

حامد معینی، معاون تدوین مقررات و امور حقوقی ساترا نیز در دفاع از جایگاه قانونی این معاونت صداوسیما گفت: هم ذینفعان و هم قانون تنظیم‌گری را پذیرفته است. اساس اینکه چرا صداوسیما تنظیم‌گر است این است که عمده فعالان این حوزه با بدنه این سازمان در ارتباط بوده‌اند و در قانون اساسی هم این مسأله پیش‌بینی شده است. تفسیر شورای نگهبان نیز تنظیم‌گری صداوسیما را تایید می‌کند، اما در کنارش این هم پذیرفته شده که یک سری از فعالان کمک کنند تا نیاز مخاطب تامین شود.

معاون حقوقی ساترا در مورد تعارض منافعی که ساترا با پلفترم‌ها دارد توضیح داد: صداوسیما تولید مختص فضای مجازی ندارد و تفکیک کار‌های اجرایی در آن رعایت شده است. فعالیتی که تلوبیون پیگیری می‌کند امتداد پخش برنامه‌های صداوسیما در اینترنت است و تولید مستقلی انجام نمی‌دهد که شائبه رقابت با پلتفرم‌ها را ایجاد کند.

معینی افزود: ساترا یک معاونت تخصصی سازمان صداوسیماست که برای تحقق اهداف و منافع ملی در حوزه تولید محتوا و اقتصاد دیجیتال تنظیم‌گری می‌کند. مثل این می‌ماند بگوییم در اتحادیه مرغدارها، کسی که رئیس اتحادیه می‌شود مرغداری نداشته باشد.

این مقام مسئول ساترا در ادامه گفت: باید بپذیریم حوزه فرهنگ متولیانی دارد. از طرفی فعالان این زیست‌بوم برای مقاصد تجاری وارد می‌شوند و فرهنگ فرع بر مقاصد تجاری برای آنهاست. تعارض اصلی که امروز با آن‌ها مواجهیم اولویت فرهنگ و اقتصاد است. با عبارت خط قرمز موافق نیستم و همه این‌ها الزامات قانونی است.

معینی گفت: ۳۸۸ پلتفرم بسته‌های حمایتی دریافت می‌کنند، ماهانه بالغ بر چند هزار دقیقه محتوای رایگان به آن‌ها می‌دهیم.

مصباحی، مدیر تولید نماوا در پاسخ به ادعای معینی گفت: دیتای غلط ندهیم. بسته حمایتی شوخی است. در همه این پلتفرم‌ها بخش خصوصی یک هزار تومانی حمایت دولتی دریافت نکرده است و حتی ما تا پارسال برای ممیزی شدن‌مان پول می‌دادیم. تنظیم‌گری یعنی بال ما باشید تا هزینه‌هایمان سر به فلک نگذارد. این حرف‌ها دیالوگ‌های تریبون‌پرکن صداوسیمایی است.

معینی به مصباحی پاسخ داد: این‌ها را می‌گویید، اما وقتی در دادگاه به مشکل برمی‌خورید آقای شانه‌ساززاده [مدیرعامل نماوا]زنگ می‌زند و کمک می‌خواهد.

مصباحی گفت: من نگفتم کمک نمی‌گیریم، اما این بسته حمایتی نیست.

معینی در ادامه در پاسخ به خبرنگار پیوست در مورد اینکه چرا بازیگران در بازار‌های دیگر تا این اندازه با نهاد‌های تنظیم‌گر اختلاف ندارند نیز گفت: در بقیه حوزه‌های تنظیم‌گری اول تنظیم‌گر ایجاد شده بعد فعالان و بازیگران وارد شده‌اند. در این حوزه ابتدا یک‌سری بازیگر بودند که با منافع اقتصادی سیاسی فرهنگی وارد این حوزه شده‌اند و تنظیم‌گر بعد از آن به وجود آمده است. انسان ذاتاً قانون‌گریز است و ترجیح می‌دهد هیچ قانونی برای خودش وضع نکند. مسائل و اختلاف‌ها با ساترا هم همیشه به بحث محتوا محدود شده است و به مباحث اقتصادی و امنیت داده و حریم خصوصی پرداخته نشده است.

محمد مهدی مومنی‌ها، مدیرکل توسعه شبکه تنظیم‌گران اجتماعی ساترا در این پنل گفت: در ساترا به غیر دو سه پلتفرم اصلی ۳۸۸ پلتفرم حضور دارند و نگاه ساترا به همه آن‌ها حمایتی است. برنامه‌ای به نام صمیمانه ساختیم که در هر برنامه یک پلتفرم را معرفی می‌کنیم. نگاه ساترا تعامل است. می‌دانیم هزینه‌های زیادی برای ساخت محتوا انجام می‌شود. می‌خواهیم کم‌ترین حذفیات انجام شود و هر چیزی حذف می‌شود قبل از تولید باشد. این برنامه ساترا است. ما فقط سه چهار پلتفرم اصلی را نمی‌بینیم و باید همه را حمایت کنیم.

برای تنظیم‌گری آماده نیستیم

در پنل دیگری که در این نشست برگزار شد دو تن از اساتید ارتباطات دانشگاه‌های تهران و علامه حضور پیدا کردند. مهدی منتظر قائم، عضو هیات علمی دانشگاه تهران در پنل آینده VOD در ایران گفت: وقتی در مورد VOD صحبت می‌کنیم در مورد نوعی از تلویزیون حرف می‌زنیم. ما حتی در مورد دو رسانه و صنعت حرف نمی‌زنیم بلکه نوعی عام از مفهومی به نام تلویزیون و عضو جدیدی در این خانواده صحبت می‌کنیم. این رویکرد باید درست فهم شود، در این صورت در سیاستگذاری راحت‌تر پیش می‌رویم.

او گفت: بین خیلی از این اسامی توافقی میان دانشمندان وجود ندارد. باید دقت کرد فریب صنعت را در حوزه مطالعات ارتباطی نخوریم. افراد حاضر در صنعت می‌توانند ادعا کنند این پدیده‌ها نوظهور است، اما از زاویه علوم ارتباطی نباید دچار این خطا شویم. نباید دنبال ترمینولوژی بازار بیفتیم.

این استاد دانشگاه تهران گفت: در گذشته تطور‌های ارتباطی اتفاق افتاده است. تغییرات قبل از عصر دیجیتال چند ویژگی داشته است. یکی اینکه از انحصار به سمت تکثر حرکت کرده است. از مالکیت دولتی به عمومی و از عمومی به سمت مالکیت خصوصی نیز حرکت شده است. سوال این است آیا موج‌های قبلی این عرصه در ایران طی شده است یا خیر. اگر این مسیر طی می‌شد چالش‌های فعلی در حوزه تکنولوژی‌های دیجیتال راحت‌تر طی می‌شد.

او ادامه داد: بازار محصولات صوتی و تصویری در خیلی از کشور‌ها پیشینه داشته است، اما در ایران اینطور نبوده است در نتیجه صنعت انحصار در تلویزیون ما چه قبل از انقلاب و چه بعد انقلاب وجود داشته است. محتوای صوتی و تصویری به صورت محدود توسط تولیدکننده انحصاری تولید و عرضه شده است. در نتیجه جامعه ما با فقدان فرهنگ مشارکتی و دو سویه صوتی و تصویری مواجه بوده است. هر چه آمادگی بیشتری برای اینکه در شرایط تکثر و تنوع امکان رقابت‌پذیری خودمان را بهتر حقط کنیم چالش‌ها و بحران‌ها کمتر می‌شود. موقعی که سازمان صداوسیما احساس خطر نکند به جای انحصاری کردن و تخریب رقیب به فکر همکاری می‌کند.

منتظرقائم و جهرمی در پنل آینده VOD در ایران

سید جمال‌الدین اکبرزاده جهرمی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی نیز در این رابطه گفت: پلتفرم‌های ما الگوی‌شان پلتفرم‌های غربی است. هم به لحاظ الگوگیری و هم معماری و سیستم توسعه. در یک بازه طولانی‌مدتی رسانه‌های جمعی سلطه داشتند و حیطه فعالیت‌شان حیطه دولت ملت بود. ضمن اینکه این رسانه‌ها از هم جدا بودند. سیاستگذاری و مقررات‌گذاری این نهاد‌ها مشخص بود، اما از جایی به بعد تغییرات شروع شد. این برای همه دنیا چالش ایجاد کرده، اما در ایران مضاعف است، زیرا منطق سیاستگذاری در ایران مبتنی بر دخالت حداکثری دولت است. یعنی اگر در کشور‌های دیگر حدود و شئون دخالت در حوزه فرهنگ مشخص است در ایران دولت باید حتما فرهنگ را مهندسی کند. منطق حاکم بر رسانه‌های جدید از سویی تاب این مهندسی را ندارد و ارزش‌های فرهنگی جامعه هم در حال تغییر است.

جهرمی بیان کرد: مسائل جدید برای سیاستگذار ظهور پیدا کرده و ترتیبات نهادی آن نیز مشخص نیست. الان بحث داغ این است چرا تلویزیون هزینه‌های عمومی را در تلوبیون صرف رقابت با بخش خصوصی می‌کند؟ آیا این کار درست است؟ این مسأله جواب مشخصی ندارد. باید به این بپردازیم آرایش نهادی مناسب برای حل این مسائل چیست؟ باید بین نهاد‌های مقررات‌گذار و سیاستگذار تفکیک قائل شد. نهاد‌های متولی هر کدام وظایف متفاوتی دارد و یک نهاد نمی‌تواند هم سیاستگذار باشد هم رگولاتور. در ایران صداوسیما به عنوان رگولاتور، یک بازیگر اصلی در این بازار است.

این استاد دانشگاه علامه افزود: تجربه دنیا در حوزه تنظیم‌گری این است که تنظیم‌گر اقتصادی و رسانه‌ای مجزا باشند.