توسعه سیاسی یا اقتصادی؛ مسئله ترکیه این است

بی‌شک برای سران بسیاری از کشور‌های جهان، مهم است که چه کسی، رهبری یکی از پرجمعیت‌ترین کشور‌های خاورمیانه و از اعضای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) را برعهده داشته باشد.

به گزارش هم‌میهن، این در حالی است که نظرسنجی‌ها از رقابت سخت و فشرده میان رجب‌طیب‌اردوغان، رئیس‌جمهوری فعلی ترکیه و کمال قلیچداراوغلو، رهبر حزب «جمهوری‌خواه خلق» خبر می‌دهند. مخالفان دولت اردوغان به رهبری کمال قلیچداراوغلو در این مدت، بار‌ها به طرفداران‌شان وعده داده‌اند که پس از دو دهه ناکامی، شاهد تغییرات اساسی در ساختار سیاسی ترکیه خواهند بود. با این وجود، بسیاری از طرفداران دولت کنونی ترکیه نیز معتقدند که مردم، پشت اردوغان را خالی نمی‌کنند. اما به راستی خواسته مردم ترکیه چیست؟

دموکراسی یا اقتصاد؟

پس از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه در تاریخ ۲۴ اردیبهشت‌ماه، شورای عالی انتخابات این کشور اعلام کرد که هیچ‌یک از سه نامزد حاضر، حد نصاب آرا را به دست نیاورده‌اند و بنابراین، رجب‌طیب‌اردوغان، نامزد ائتلاف جمهور و کمال قلیچداراوغلو، نامزد ائتلاف ملت به دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه راه یافته‌اند.

بر اساس نتایج اعلام‌شده، اردوغان با کسب بیش از ۲۷ میلیون و ۸۸ هزار رای معادل ۵/۴۹ درصد آراء و کمال قلیچداراوغلو با کسب بیش از ۲۴ میلیون و ۵۶۸ هزار رای معادل ۸۹/۴۴ درصد توانستند به دور دوم انتخابات راه یابند و سینان اوغان، نامزد سوم این رقابت نیز با حدود ۲ میلیون و ۸۲۹ هزار رای معادل ۱۷/۵ درصد آرا، از رفتن به دور دوم انتخابات باز ماند. او البته چند روز پیش، حمایت خود را از اردوغان در دور دوم انتخابات اعلام و کفه ترازو را به نفع حکمرانی حزب عدالت و توسعه سنگین‌تر کرد. با این وجود، هنوز مشخص نیست که رئیس‌جمهور منتخب مردم ترکیه کیست. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند که رقابت سخت و فشرده‌ای میان رجب‌طیب‌اردوغان، رئیس‌جمهوری فعلی ترکیه و کمال قلیچداراوغلو، رهبر حزب «جمهوری‌خواه خلق» وجود دارد.

مریم که در استانبول در رشته پزشکی تحصیل می‌کند، از طرفداران کمال قلیچداراوغلو است. او در این باره می‌گوید: «در سال‌های اخیر، اردوغان، آزادی بیان را از بین برده است. او تحمل منتقدان را ندارد. کشور ما به تغییر در حوزه اجتماعی و سیاسی نیاز دارد. ما باید به دموکراسی در مقابل دیکتاتوری رای دهیم. من امیدوارم که قلیچدار اوغلو در این دوره پیروز شود.»

باریش از دیگر شهروندان استانبول است که به پیروزی نامزد «ائتلاف ملت» امید دارد. او می‌گوید: «پیروزی قلیچداراوغلو به نفع ترکیه است. او قول داده که سیاست متفاوتی در برابر پناهجویان در پیش بگیرد. متاسفانه در چند سال اخیر، پناهجویانی که وارد خاک ترکیه شده‌اند، فقط ناامنی و مشکلات مختلف برای ما ایجاد کرده‌اند. علاوه بر این، ترکیه در شرایط کنونی و با وجود مشکلات اقتصادی، امکان نگهداری از پناهجویان را ندارد.»

هرچند، تعداد کسانی که می‌خواهند قلیچداراغلو، رئیس‌جمهور بعدی ترکیه شود، کم نیستند، اما در جبهه مقابل، طرفداران اردوغان هم پرشمارند. مروه از جمله شهروندان ترکیه است که اردوغان را برای ریاست‌جمهوری ترکیه مناسب‌تر می‌داند. او که در یک شرکت تجاری مشغول به کار است، می‌گوید: «بسیاری به سیاست‌های اقتصادی اردوغان ایراد می‌گیرند، درحالی‌که او باعث شکوفایی ترکیه شده است. برنامه اصلی اردوغان، توسعه صادرات و جذب سرمایه خارجی بود. اگر خوب نگاه کنید، متوجه می‌شوید که او در برنامه‌های خود به‌خوبی عمل کرده است. حتی بالارفتن نرخ دلار و یورو نسبت به لیر در سال‌های اخیر هم به روند صادرات ترکیه کمک کرده است. در واقع سیاست ارزی ترکیه موجب شده تا هزینه تولید اجناس در این کشور نسبت به اروپا پایین‌تر باشد و صادرات افزایش یابد. از سوی دیگر، سرمایه‌گذاران خارجی وارد ترکیه شده‌اند و سرمایه زیادی به کشور ما وارد کرده‌اند. به همین دلیل من به اردوغان رای دادم و باز هم به او رای خواهم داد.»

سایر طرفداران دولت فعلی ترکیه نیز مانند مروه از سیاست‌های اقتصادی اردوغان دفاع می‌کنند، اما اوضاع اقتصادی این کشور در چند سال اخیر باعث نارضایتی بخش قابل‌توجهی از جامعه ترکیه شده است. براساس گزارش رسانه‌ها، پایین آمدن بهره بانکی، کم شدن ارزش لیر، افزایش بهای غلات و انرژی در چند سال گذشته، باعث بالارفتن نرخ تورم در ترکیه شده که بر هزینه‌های زندگی به‌ویژه در بخش مسکن نیز تاثیر زیادی گذاشته است. حتی براساس گزارشی که اداره آمار ترکیه در سال گذشته منتشر کرد؛ نرخ تورم سالانه در ترکیه در ماه اکتبر سال ۲۰۲۲ به بیش از ۸۵ درصد رسید که در طول ۲۵ سال اخیر بی‌سابقه بود. با این اوصاف، هنوز برخی از شهروندان ترکیه معتقدند که اردوغان انتخاب بهتری نسبت به قلیچداراوغلو است. کمال که در یک دفتر وکالت کار می‌کند، از جمله این افراد است. او می‌گوید: «خیلی‌ها دوست دارند که در ترکیه تغییرات اجتماعی و سیاسی ایجاد شود، اما هیچ‌کس مطمئن نیست که کمال قلیچداراوغلو بتواند این تغییرات را ایجاد کند. او هیچ سابقه اجرایی ندارد. در مقابل، اردوغان ۲۰ سال سابقه اجرایی دارد و حداقل در بخش اقتصاد توانسته در این مدت، کار‌های زیادی انجام دهد. زندگی من هم مانند بقیه تحت تاثیر تورم سرسام‌آور است. اما چه تضمینی وجود دارد که قلیچداراوغلو شرایط را بهتر کند؟»

چه کسی برنده انتخابات ترکیه است؟

رجب‌طیب‌اردوغان، نام شناخته‌شده‌ای در داخل و خارج از مرز‌های ترکیه است. او از سال ۲۰۰۳ به‌عنوان نخست‌وزیر ترکیه انتخاب شد و تغییرات زیادی در سیاست‌های اقتصاد کلان این کشور ایجاد کرد. برنامه اصلی اردوغان از ابتدا بر گسترش بخش خصوصی، توسعه صادرات، ایجاد سازوکار و تشویق برای جذب سرمایه خارجی به ترکیه متمرکز بود و بدین‌منظور، بسیاری از مقررات سخت دولتی را لغو کرد. براساس آنچه دولت ترکیه اعلام کرده؛ در فاصله سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۲، این کشور شاهد رشد ۶۴درصدی تولید ناخالص داخلی و افزایش ۴۳ درصدی تولید ناخالص سرانه داخلی بوده است.

این امر موجب افزایش محبوبیت اردوغان در ترکیه شد. بدین‌ترتیب او توانست در انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه در سال ۲۰۱۴ با رای مستقیم مردم، به عنوان نخستین رئیس‌جمهور این کشور انتخاب شود. ترکیه تا پیش از سال ۲۰۱۷، یک دموکراسی پارلمانی بود، اما رجب‌طیب‌اردوغان در یک رفراندوم در آن سال، برای گسترش اختیارات ریاست‌جمهوری اقدام کرد و رئیس‌جمهوری را در رأس دولت قرار داد و پست نخست‌وزیری را حذف کرد. او همچنان امیدوار است که دوران حکمرانی خود را برای ۵ سال دیگر تمدید کند.

اما رقیب اصلی اردوغان در انتخابات آتی، کمال قلیچداراوغلو، سیاستمدار ۷۴ساله و رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق است؛ حزبی که آتاتورک آن را بنیان نهاد و در دهه‌های اخیر، به حزب اصلی چپ میانه و سکولار در ترکیه بدل شده است. این حزب در مقابل جریان راست میانه و اسلام‌گرای اردوغان یعنی حزب عدالت و توسعه قرار دارد. او همچنین در سالیان گذشته، مشغول تشکیل یک ائتلاف گسترده از مخالفان اردوغان بوده است. این سیاستمدار، ابتدا با مارال آکشنر، رهبر حزب خوب، ائتلاف ملت را تشکیل داد. این ائتلاف در سال ۲۰۱۹ توانست شهرداری پنج شهر از شش شهر بزرگ ترکیه را به دست بگیرد. اما حالا ائتلاف ملت یکی از بزرگ‌ترین گروه‌های مخالف اردوغان در بیست سال گذشته را تشکیل داده است. این گروه از رؤسای ۶ حزب ترکیه شامل کمال قلیچدار اوغلو، رئیس حزب جمهوری‌خواه خلق، مرال آکشنر، رئیس حزب خوب، علی باباجان، رئیس حزب دموکراسی و پیشرفت، احمد داوداوغلو، رئیس حزب آینده، گولتیکین اویصال، رئیس حزب دموکراسی و تمل کارامولا اوغلو، رئیس حزب سعادت تشکیل شده است.

قلیچداراوغلو به عنوان نامزد ائتلاف ملت در چندین سخنرانی خود به طرفدارانش وعده داده که در صورت پیروزی در انتخابات، سیاست سختگیرانه‌ای درباره مهاجران و پناهجویان در پیش خواهد گرفت. او همچنین مدعی شده که اگر رئیس‌جمهور شود، با یک راه طولانی آسفالته و ریلی، بندر مرسین در غرب ترکیه را از طریق ایران به ترکمنستان، ازبکستان و قزاقستان و از آنجا به چین وصل می‌کند. از این‌رو، انتخابات امروز، به‌زعم بسیاری از کارشناسان مسائل داخلی ترکیه، یک همه‌پرسی درباره ساختار سیاست داخلی و خارجی این کشور است. تغییری که حتی می‌تواند روابط ترکیه با کشور‌های همسایه و همچنین جهان غرب را کاملاً تحت‌الشعاع قرار دهد. حال باید منتظر بود و دید نتیجه این انتخابات چه می‌شود!