هرچند در سال‌های اخیر تنش‌های ژئوپلیتیکی بین ترکیه و برخی از کشورهای همسایه و نیز متحدین غربی شدت گرفته و شرایط اقتصادی داخلی این کشور ناپایدار شده، ولی بازار مسکن این کشور همچنان جذابیت خود را حفظ کرده است. از سال 2015 تا آوریل 2023 به میزان 10.4 میلیارد دلار سرمایه از ایران خارج و به بازار مسکن ترکیه وارد شده است.

عراق، روسیه و ایران رکوددار خرید ملک در ترکیه

طبق آمارهای منتشرشده توسط دولت ترکیه، از سال 2015 تا آوریل 2023 در مجموع 38 هزار و 564 واحد مسکن در ترکیه توسط اتباع ایرانی خریداری شده و پس از عراق و روسیه، بیشترین میزان سرمایه‌گذاری در بازار مسکن ترکیه از سوی شهروندان ایرانی صورت گرفته است.

هدف ایرانی ها از سرمایه گذاری در بازار ملک ترکیه

برآوردها و مشاهدات میدانی حاکی از این است که بخش عمده‌ای از سرمایه‌گذاری در بازار مسکن ترکیه به ویژه از سوی شهروندان کشورهایی مانند ایران، با انگیزه کسب شهروندی ترکیه صورت گرفته است؛ امری که به ویژه با قوانین جدید ترکیه برای افزایش جذابیت سرمایه‌گذاری در این کشور افزایش یافته است. حداقل میزان لازم برای سرمایه‌گذاری در املاک ترکیه قبل از 13 ژوئن سال 2022 برای کسب تابعیت 250 هزار دلار بود و بعد از این تاریخ به 400 هزار دلار افزایش داده شد.

بنابراین با توجه به فروض پیش‌گفته، سرمایه‌گذاری انجام شده توسط ایرانیان در ترکیه از 186 میلیون دلار در سال 2015 به رقم 2556 میلیون دلار در سال 2022 و 728 میلیون دلار در آوریل 2023 رسیده است. از طرفی، از 90 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری انجام شده در ترکیه، حدود 11.5 درصد آن یعنی معادل 10.4 میلیارد دلار توسط ایرانیان انجام شده است.

علت جذابیت سرمایه گذاری در بازار مسکن ترکیه

شرایط جغرافیایی،‌ شرایط سیاسی، قوانین سرمایه‌‌گذاری و عواملی از این دست، از دلایلی هستند که ترکیه را به مقصد جذابی برای سرمایه‌گذاری خارجی، به ویژه سرمایه‌‌گذاری در بخش مسکن، تبدیل کرده است. ترکیه به‌‌خاطر قرار‌‌ گرفتن در محل تلاقی دو قاره آسیا و اروپا، دسترسی عالی به بازارهای متنوع دارد؛ از اروپا گرفته تا خاورمیانه و خلیج فارس و از دریاهای مدیترانه و سیاه گرفته تا جمهوری‌های ترک‌زبان آسیای مرکزی.

ترکیه همچنین روابط فرهنگی، تاریخی و اقتصادی دیرینه‌ای با بسیاری از این کشورها دارد. این کشور علا‌‌‌‌‌وه‌‌ بر مقصد جالب سرمایه‌‌گذاران خارجی، مقصد مهاجرت خیلی از ملیت‌ها است. در همسایگی ترکیه، می‌‌توان گفت به‌‌دلیل جنگ (مانند اوکراین و افغانستان و فلسطین و یمن) یا به دلایل شرایط نامساعد درون‌‌کشوری (نظیر کشورهای خاورمیانه) ملیت‌های مختلف رو به خرید املاک در ترکیه آورده‌‌اند.

هرچند در سال‌های اخیر تنش‌های ژئوپلیتیکی بین ترکیه و برخی از کشورهای همسایه و نیز متحدین غربی شدت گرفته و شرایط اقتصادی داخلی این کشور نیز ناپایدار شده، ولی به نظر می‌رسد بازار مسکن این کشور همچنان تا حدودی جذابیت خود را حفظ کرده و به مقصدی امن برای سرمایه‌گذاری به ویژه از سوی کشورهای ناپایدارتر همسایه، تبدیل شده است.

عراقی ها از ایرانی ها جلو زدند

با استفاده از تخمین‌های موجود، می‌توان تغییرات و روند سالانه سرمایه‌گذاری انجام شده در ترکیه را نیز به دست آورد. در سال 2015، میزان کل سرمایه‌گذاری تخمینی انجام شده 5.7 میلیارد دلار بوده که بیشترین میزان سرمایه‌گذاری متعلق به عراق به میزان تقریبا 1 میلیارد دلار و کمترین متعلق به یمن معادل 57 میلیون دلار بوده است.

در این سال سرمایه‌گذاری ایران معادل 186 میلیون دلار بوده که سهم ایران 3.2 درصد از سهم سرمایه‌گذاری کل است. میزان خرید ایران، افغانستان و اوکراین در سال 2015 مشابه یکدیگر بوده و با میزان خرید املاک در ترکیه توسط عراق تفاوت چشمگیری داشته است. با گذشت زمان، به دلیل جنگ طالبان در افغانستان یا جنگ روسیه در اوکراین، تقاضای این دو کشور برای املاک در ترکیه افزایش پیدا کرده است؛ اما در این بین افزایش تقاضای ایرانیان برای املاک در ترکیه رشد شدیدی داشته است.

در سال 2016، میزان کل سرمایه‌گذاری 4.6 میلیارد دلار بوده که بیشترین میزان سرمایه‌گذاری متعلق به عراق با 760 میلیون دلار و کمترین متعلق به امارات با 48 میلیون دلار است. در این بین سرمایه‌گذاری ایران معادل 166 میلیون دلار بوده که سهم ایران 3.5 درصد از سهم سرمایه‌گذاری کل بوده است.

در سال 2017، میزان کل سرمایه‌گذاری 5.6 میلیارد دلار بوده که بیشترین میزان سرمایه‌گذاری متعلق به عراق با 950 میلیون دلار و کمترین متعلق به بلژیک با 54 میلیون دلار است. در این بین سرمایه‌گذاری ایران معادل 198 میلیون دلار بوده که سهم ایران 3.5 درصد از سهم سرمایه‌گذاری کل بوده و نسبت به سال 2016 تغییری نکرده است.

ردپای دلار در کوچ ایرانی ها به ترکیه

در سال 2018، به دلیل اینکه نرخ دلار در ایران افزایش چشمگیری داشته و ارزش ریال به شدت افت داشته است، تمایل افراد برای سرمایه‌گذاری خارجی یا مهاجرت افزایش یافته و تعداد خانه‌های خریداری‌شده در این سال 361 درصد رشد داشته است. در این سال 10 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی در بخش مسکن ترکیه انجام شده که بیشترین آن متعلق به عراق با 2 میلیارد دلار و کمترین آن معادل 114 میلیون دلار و متعلق به لبنان است. در این بین ایران 913 میلیون دلار سرمایه‌گذاری داشته که سهمی برابر با 9 درصد کل سرمایه‌گذاری‌های انجام شده را به خود اختصاص دادده است.

در سال 2019، میزان کل سرمایه‌گذاری انجام شده در ترکیه برابر با 11.5 میلیارد دلار بوده است. بیشترین سهم متعلق عراق بوده که 1.8 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری داشته و کمترین آن متعلق به لبنان با 162 میلیون دلار است. سرمایه‌گذاری ایرانیان در مسکن ترکیه در سال 2019 معادل 1.35 میلیارد دلار بوده که 11 درصد سهم کل سرمایه‌گذاری انجام شده را به خود اختصاص داده است.

در سال 2020، میزان کل سرمایه‌گذاری انجام شده معادل 10 میلیارد دلار بوده که بیشترین آن متعلق به ایران معادل 1.8 میلیارد دلار و کمترین آن متعلق به سوئد و برابر 135 میلیون دلار است. در این بین سهم ایران از کل سرمایه‌گذاری انجام شده 17.5 درصد است.

در سال 2021، میزان کل سرمایه‌گذاری انجام شده معادل 14.8 میلیارد دلار بوده که بیشترین آن متعلق به ایران معادل 2.5 میلیارد دلار و کمترین آن متعلق به سودان و برابر با 174 میلیون دلار است. در این بین سهم ایران از کل سرمایه‌گذاری انجام شده 17 درصد است.

در سال 2022، قبل از ژوئن، میزان کل سرمایه‌گذاری انجام شده معادل 9 میلیارد دلار است که بیشترین سرمایه‌گذاری متعلق به روسیه معادل 1.5 میلیارد دلار و کمترین آن متعلق به عربستان سعودی معادل 59 میلیون دلار است. بعد از ژوئن تا دسامبر 2022، میزان کل سرمایه‌گذاری انجام شده معادل 13 میلیارد دلار است که بیشترین سرمایه‌گذاری متعلق به روسیه برابر با 4.2 میلیارد دلار و کمترین آن متعلق به پاکستان برابر با 117 میلیون دلار است. در این سال سهم ایران از کل سرمایه‌گذاری انجام شده به ترتیب در این سال قبل و بعد از ژوئن 13 درصد و 10 درصد بوده است.

برای ایران تعداد املاک خریداری شده تا 13 ژوئن 2022 معادل 4884 واحد بوده که با در نظر گرفتن پرداخت 250 هزار دلار به ازای هر واحد، سرمایه‌گذاری ایران درترکیه معادل 1.2 میلیارد دلار است. برای بعد از ماه ژوئن، تعداد واحد‌های خریداری‌شده معادل 3339 واحد است که با در نظر گرفتن پرداخت 400 هزار دلار به ازای هر واحد، به عددی معادل 1.3 میلیارد دلار برای سرمایه‌گذاری ایران در ترکیه می‌رسیم

زلزله جلوی ایرانی ها و روس ها را نگرفت

در ششم فوریه 2023، زلزله‌ای به بزرگی 7.8 ریشتر در مرکز و جنوب ترکیه به وقوع پیوست. پیش‌بینی می‌شد به دلیل وقوع زلزله، سرمایه‌گذاری در بخش مسکن ترکیه کاهش یابد، اما همچنان ایران پس از روسیه در صدر سرمایه‌گذاران مسکن ترکیه قرار دارد. تا آوریل سال 2023 بیشترین سرمایه‌گذاری متعلق به روسیه برابر با 1.9 میلیارد دلار و کمترین میزان سرمایه‌گذاری متعلق به اسرائیل برابر با 436 میلیون دلار است. اسرائیل از سال 2015 تا سال 2023، برای اولین بار در سال 2023 در ترکیه در بخش مسکن سرمایه‌گذاری کرده است.

در مجموع از سال 2015 تا سال 2023 بیشترین تعداد خانه‌های خریداری شده توسط بخش خارجی در ترکیه به ترتیب توسط عراق 49 هزار و 137 واحد، روسیه 39 هزار و 282 واحد، ایران 38 هزار و 564 واحد، عربستان 14 هزار و 858 واحد، کویت 14 هزار و 651 واحد و افغانستان 13 هزار و 883 واحد است.

در سال 2015، بیشترین تعداد واحد خریداری شده توسط عراق 4228 واحد بوده که بعد از آن عربستان، کویت، روسیه، انگلیس، آلمان، آذربایجان قرارداشته‌اند و رتبه ایران هشتم بوده است. رتبه ایران در سال 2016 و 2017 هم هشتم بوده اما در سال 2018 به دلیل جهش قیمت دلار (کاهش ارزش ریال در ایران) رتبه ایران به مقام دوم صعود کرده و در سال 2019 هم ایران در رتبه دوم بوده و در تمام سال‌ها بین 2015 تا 2019، اولین رتبه در خرید مسکن متعلق به عراق بوده است.

در سال‌های 2020 و 2021 ایران در جایگاه اول سرمایه‌گذاری مسکن در ترکیه قرار می‌گیرد و عراق جایگاه دوم را حفظ می‌کند. در سال 2022 اما روسیه با اختلاف دو برابری از ایران در جایگاه نخست قرار می‌گیرد و عراق در جایگاه سوم قرار می‌گیرد. در سال 2023 نیز، تا ماه آوریل، روسیه با اختلاف سه برابری از ایران در جایگاه نخست و عراق در جایگاه سوم سرمایه‌گذاری در بخش مسکن ترکیه است.

منبع: اقتصادنیوز