حکایت مشق عشق بر ضریح رضوی

به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما ، سال ۱۳۷۸ گروهی از اساتید بنام خاتم‌کار شیرازی به سرپرستی استاد کشتی‌آرا از سوی آستان قدس رضوی برای خاتم‌کاری سقف و بدنه ضریح امام رضا (ع) به مشهد دعوت می‌شوند و حکایتی ناب از مشق عشق بر ضریح رضوی رقم خورد.

محمدمهدی کشتی‌آرا از شهر شیراز هستم و از کودکی تاکنون در هنر خاتم‌سازی فعالیت می‌کنم. چون خاتم سازی شغل پدری بوده از ۶سالگی کم و بیش با این هنر آشنا شدم و بعد از اخذ دیپلم در سال ۶۲ تا حال به صورت حرفه‌ای در شغل خاتم‌سازی فعال هستم. حدود سال ۱۳۷۸ بود که از طرف آستان قدس برای خاتم‌کاری داخل ضریح امام رضا (ع) به ما مراجعه کردند و پس از بررسی‌ها کار پذیرفته شد.

سپس کارگاه با حضور استادکاران خبره شیرازی تجهیز و اسکلت کار در مشهد زیرنظر ما ساخته شد، چراکه به شکل پازل بود و بعد به برای انجام کار نهایی، خاتم‌ها را به شیراز منتقل کردیم.

برخلاف ضریح دیگر ائمه (ع) در عتبات عالیات، تمام ضریح امام هشتم (ع) شامل بدنه، سقف و صندوق روی قبر از خاتم ساخته شده در صورتی که ضریح سایر ائمه اطهار دارای صندوق خاتم است. از قدیم رسم بوده تا صندوق خاتم داخل ضریح روی سنگ قبر قرار می‌گیرد.

در هر ۱ سانتی‌متر مربع خاتم ۲۰۰ قطعه به کار رفته است و اصل کار در کنار کسب تجربیات فنی برای خاتم‌کاری در کار‌های بزرگ نظیر ضریح امام رضا (ع) معنویت بود.

دو سال خاتم‌کاری ضریح امام (ع) طول کشید و تقریباً اواخر سال ۱۳۸۰ با حضور رهبر معظم انقلاب و برخی از سران قوا افتتاح شد.

مرحوم پدرم از اساتید بنام خاتم‌سازی بودند و در پروژه ضریح مطهر امام رئوف (ع)، بر بعد فنی بیشتر نظارت می‌کردند و من کار اجرایی خاتم‌سازی را برعهده داشتم، چون کار گروهی و سنگین بود لذا از تجربیات و مدیریت پدر بهره‌مند شدیم.

ایشان هم حق پدری و هم استادی گردن من داشتند، چون از نوجوانی در نزد ایشان به کار مشغول بودم و بعد از خداوند و اهل بیت (ع) همه چیز را از ایشان دارم.

وقتی صندوق قبور مطهر امام هادی (ع)، امام عسکری (ع) و مادر و عمه امام زمان (عج) در سامرا به دست دشمنان اهل بیت (ع) از بین رفت ، ستاد عتبات عالیات برای ساخت و بازسازی این صندوق‌ها به ما مراجعه کرد و توفیق حاصل شد تا طی چند مرحله توسط من، مرحوم استاد ستایش و استاد غلامی ساخته شد.

آداب زمان کار برای اهل بیت علیهم السلام

تمام زندگی ما از اهل بیت (ع) است و وقتی وارد کار می‌شویم اگر حتی اندکی اخلاص وجود داشته باشد، سیل الطاف خاندان عصمت و طهارت به زندگی ما سرازیر می‌شود.

لطف اهل بیت (ع) در زندگی شامل حال ما شده و شاید اگر نگاه ایشان نبود این کار به ما واگذار نمی‌شد.

در کار ضریح امامان و بقاع متبرکه سعی شد تا آداب خاصی مدنظر باشد به‌طور مثال در تمامی مراحل کار وضو داشته و متوجه ناظر بودن امام بر روی کار باشیم.

مرحوم پدرم مقید بود تا کارگران پروژه ضریح امام رضا (ع) حتماً وعده صبحانه، نهار و شام را میل کنند و روال این است که از قبل دستمزد کارگران را مشخص می‌کنند، اما پدر موقع پرداخت دستمزد از کارگران مبلغ درخواستی را می‌پرسیدند و اگر کسی بیشتر طلب می‌کرد به او می‌پرداختند تا در کار اهل بیت (ع) رضایت کامل داشته باشند.

زمانی که کار خاتم ضریح تمام و نصب شد برای حضور رهبر معظم انقلاب و مسئولان ارشد کشوری، تمامی روضه منوره و اطراف بسته شد و من در گوشه‌ای مشغول تماشا بودم.

مردم چندین ماه به دلیل ساخت و ساز نتوانسته بودند نزدیک ضریح بشوند و در همین حال یکی از خادمان، قبل از اینکه مسئولان حضور داشته زودتر از موعد مقرر درب ضریح را باز کرد.

مردم با اشتیاق برای دیدن ضریح امام رضا (ع) هجوم آوردند و صحنه معنوی خاصی رقم خورد.

معمولاً در این شکل کار‌ها بنا به حکمتی فشار زیاد بوده و مثل اینکه قرار است سختی بکشیم تا بعد از آن گشایشی به وجود آید. مگر می‌شود صاحب کار امام رضا (ع) باشد و رحمت شما حال ما نشود؟ یقیناً در زندگی یاری‌گر ما بودند.

امروزه هنر را فقط چند هنر خاص نظیر هنرپیشگی، موسیقی می‌دانند و صنایع‌دستی تقریباً نادیده گرفته شده و روبه فراموشی است.

سایر هنر‌ها تعطیل است و توسط ادارات متولی توجه لازم صورت نمی‌گیرد. اکثر هنرمندان اسم و رسم‌دار شهر شیراز خانه‌نشین شدند و آثار فاخر آن‌ها در کنج اتاقی در حال خاک خوردن است.

در هنر خاتم‌سازی، صفر تا صد مراحل در شهر شیراز انجام می‌شد، اما در حال حاضر دستگاه‌ها جمع شده و کارگری دیگر تربیت نمی‌شود بنابراین روبه فراموشی است. برای ماندگاری هنر باید خروجی وجود داشته باشد و اکنون موانع صادرات و عدم فروش مانع کار کردن شده است.

برای احیای خاتم‌سازی به این نتیجه رسیدیم که باید خروجی صادرات داشته باشد و با همکاری یک فروشگاه در کشور ثالث محصولات به فروش رود.

در سال‌های گذشته نمایشگاه‌هایی با کمک اتاق بازرگانی شیراز در کشور‌های مختلف برای معرفی آثار برپا شد که نتایج خوبی داشت، اما به دلیل برخی از سیاست‎ها، صادرات محقق نشد.

امروز می‌توان با صادرات محصولات، هنر خاتم‌کاری را احیا کرد، اما کار سختی است.

تاریخچه دقیقی نیست، اما به نظر می‌رسد هنر خاتم‌سازی قبل از اسلام وجود داشته و در تخت جمشید نیز مثلث‌های برنجی یا مسی در قسمت در‌ها یافت شده است. بعد از پیدایش اسلام و مسلمان شدن ایرانیان، هنر خاتم‌سازی به مرور تکامل یافته است.

در یکی از کتب نقل شده که هزار سال پیش، زمان عضد الدوله دیلمی، حاکم فارس یکی از صندوق خاتم ائمه (ع) بازسازی شده است.

از معاون نخست‌وزیر عراق شنیدم که اکثر کار‌های خاتم در عتبات کار شیراز بوده و دارای قدمت است.

کار‌های اسلیمی، معرق و خط‌بری چندین سال پیش توسط هنرمندان با خاتم تلفیق شدند و مورد استفاده قرار گرفتند.

منبع : ایکنا