به خاطر یک مشت برنز

بنا بر تایید سازمان زیباسازی شهری، ماجرای غیبت این مجسمه که روی مسیل خیابان شهید مجتبایی (سیمرغ) در سیدخندان نصب شده بود، از این قرار است که چند روز پیش سر این مجسمه از تن جدا می‌شود و بعدا بر اساس نامه‌نگاری‌هایی که صورت می‌گیرد و قرار بر پیگیری ماجرای سرقت می‌شود، باقی‌مانده این مجسمه را شهرداری منطقه از محل نصب جابه‌جا می‌کند. در همین راستا شبنم محمدی‌زاده درباره سرقت اثر خود به ایسنا گفته است: «اخیرا از طریق دوستان مطلع شدم که مجسمه تخریب شده است. از علت و انگیزه این اتفاق اطلاعی ندارم و تحلیل خاصی هم نمی‌توانم ارائه دهم تا توسط سازمان زیباسازی تحقیقات لازم انجام بپذیرد و علت آن روشن شود.»

این هنرمند همچنین درباره مجسمه «نشسته روی پل» توضیح می‌دهد: «این اثر که منتخب فراخوان سازمان زیباسازی در سال ۱۳۸۷ است، به سفارش سازمان زیباسازی شهرداری تهران ساخته شده است.» او درباره ایده ساخت این اثر می‌گوید: «نشستن روی پل به معنای قرار گرفتن در موقعیتی برزخی یا میانی است. این موقعیت می‌تواند بین دو دنیا، دو واقعیت، دو حالت یا دو انتخاب متضاد باشد. شخصی که روی پل نشسته است، به نوعی در حال عبور بین دو واقعیت یا دو حالت است و به مواجهه با انتخاب‌ها و تصمیم‌گیری‌های مهم می‌پردازد. از سوی دیگر، پل نمادی از ارتباط بین جهان مادی و جهان غیبی، زمین و آسمان، زمان حال، گذشته و آینده است. در این صورت، نشستن روی پل می‌تواند به معنای تجربه لحظاتی برزخی باشد که شخص در آن به طور همزمان در دو جهان و دو واقعیت حضور دارد.»

اکنون که سر مجسمه «نشسته روی پل» به سرقت رفته است، هنوز مشخص نیست متولیان امر چه برنامه‌ای برای این اثر داشته باشند. با توجه به اینکه امکان پیدا شدن بخش سرقت‌شده اثر دور از ذهن به نظر می‌‌رسد، همان‌طور که پیش‌تر در سال ۹۸ پس از سرقت مجسمه قیصر امین‌پور، مجتبی موسوی، معاون وقت فرهنگی و هنرهای شهری سازمان زیباسازی شهر تهران، گفته بود که «امیدی به پیدا شدن مجسمه نیست، چراکه مجسمه‌های برنزی دزدیده‌شده به‌سرعت آب می‌شوند.»

سری از سرها

شاید نخستین بار که در سال ۸۷ خبر سرقت تعدادی از مجسمه‌های پایتخت منتشر شد بسیاری از شنیدن آن شوکه شدند، اما با تکرار، این موضوع کم‌کم به اتفاقی عادی مبدل شد و نه‌تنها در تهران ادامه یافت که به شهرستان‌های دیگر نیز سرایت پیدا کرد. در این مدت اطلاع‌رسانی ضد‌و‌نقیض مسوولان به جای روشنگری عموما گرهی بر گره معماها افزوده است. به عنوان مثال در ۲۱ اردیبهشت‌ماه سال ۸۹ خبری به نقل از سازمان زیباسازی شهرداری منتشر شد مبنی بر اینکه از مجموع مجسمه‌های دزدیده‌شده، چهار مجسمه برای بازسازی یا اصلاح جمع‌آوری‌ شده‌اند اما دو روز بعد سخنگوی شهرداری تهران با تکذیب این خبر، آن را «بازی با افکار عمومی» عنوان کرد.

مجسمه ستارخان اثری از شهریار ضرابی واقع در خیابان ستارخان، مجسمه باقرخان از شهریار ضرابی واقع در خیابان شهرآرا، مجسمه صنیع خاتم از حمید شانس واقع در پارک ملت، مجسمه زندگی از فاطمه امدادیان و مجسمه‌ای از محمد مددی واقع در خانه هنرمندان ایران، مجسمه استاد شهریار از علی قهاری در پارک دانشجو، دو مجسمه از دکتر شریعتی در پارک شریعتی از حمید شانس، مجسمه مادر و فرزند از هژیر ابراهیمی در شهرک غرب، مجسمه ابن‌سینا از عذرا عبدالنبی در پارک بهجت‌آباد، مجسمه گوساله در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران، و مجسمه برنزی از روح‌الله شمسی‌زاده در پارک استقلال تهران از جمله آثار ‌به‌سرقت‌رفته در این سال‌ها هستند.

البته در دو دهه اخیر سرقت مجسمه‌ها تنها به پایتخت محدود نبوده است. سال ۹۶ خبری منتشر شد مبنی بر اینکه شهردار شیراز به مناسبت محرم تندیسی به نام میدان نذری افتتاح کرد؛ اما سه روز بعد از افتتاح، دیگ مسی میدان به سرقت رفت. سال ۸۶ هم مجسمه‌ «شیخ بهایی» اثر مرتضی نعمت‌اللهی در خیابان چهارباغ اصفهان توسط افرادی سودجو با هدف ذوب و فروش برنز مورد استفاده در مجسمه سرقت شد که با اقدام به‌موقع نیروی انتظامی این مجسمه به جای اصلی خود بازگشت. سال ۹۸ هم بخشی از تندیس «تقدیس» اثر پرویز تناولی، مجسمه‌ساز و نقاش کشور، واقع در جنب ساختمان شهرداری مرکزی اصفهان به سرقت رفت که پس از یک سال سارقان آن هم پیدا شدند. البته سرقت مجسمه‌های تناولی به همین جا ختم نشده بود؛ چراکه بعدها توسط خود تناولی اعلام شد که چهار مجسمه از هفت مجسمه کودکان در حال بازی از این هنرمند در پارک دانشجو نیز به سرقت رفته است.

اواخر تابستان سال ۹۸ بود که با سرقت سردیس قیصر امین‌پور در بلوار سعادت‌آباد، پرونده سرقت‌ مجسمه‌ها در تهران بار دیگر باز شد. پیش ‌از این نیز مجسمه‌ای از حسین‌ علی‌عسگری سازنده این تندیس، به سرقت رفته بود که این مجسمه‌ساز در آن زمان درباره سرقت اثر خود به ایسنا گفته بود: «این اثر را در سال ۸۰ در محله صادقیه نصب کرده بودیم که در سال‌های ۸۶ یا ۸۷ گم شد. این اثر نیز با برنز ساخته شده و نزدیک ۴۰۰ کیلو وزن داشت. درواقع آن‌قدر بزرگ بود که قابل بردن نبود. نمی‌توانم دزدیده شدن چنین کاری را درک کنم.» با‌این‌حال ۱۴ مهرماه همان سال فرمانده وقت یگان حفاظت شهرداری تهران خبر کشف سردیس قیصر امین‌پور را اعلام کرد. البته در همان زمان سازنده اثر و اداره حجم سازمان زیباسازی شهری از پیدا شدن این اثر اظهار بی‌خبری کردند.

• چه کسی ۵۰ اثر تاریخی ایران را تخریب کرد؟
• زلزله خفیف شاهین شهر اصفهان را لرزاند
• زاینده رود؛ طرح ناکام انتقال آب در دوره قاجار
• زلزله فرخی اصفهان را لرزاند
• از سرگیری پروازهای پایتخت پس از برف