چه کسی «مرد تنهای شب» را به ایران بازگرداند؟

کمتر کسی است که آهنگ «مرد تنهای شب» با صدای حبیب محبیان را نشنیده باشد. خواننده ای که در سال ۱۳۶۲ به دلیل ممنوعیت خواندن ایران را ترک کرد و در سال ۱۳۸۸ به ایران بازگشت.

حبیب محبیان خواننده، نوازنده، آهنگساز و ترانه‌سرا زاده ۴ مهر ۱۳۲۶ تهران است که ۲۱ خرداد ۱۳۹۵ در رامسر درگذشت. حبیب در دهه ۱۳۵۰ با آلبوم «مرد تنهای شب» به‌ شهرت رسید؛ چراکه نوع موسیقی او که متأثر از موسیقی راک غربی بود و استفاده از گیتار و صدایی متفاوت او را به هنرمندی متفاوت میان ایرانیان تبدیل کرد.

دوران نوجوانی‌اش مصادف با پیدایش گروه بیتلز در دهه ۶۰ میلادی اروپا شد و این باعث علاقه بیشتر وی به موسیقی شد. با پذیرفته شدن در آزمون صداوسیما، زیر نظر مرتضی حنانه به‌فراگیری اصول و تدابیر آهنگسازی روی آورد و بعدها به‌عنوان خواننده در تلویزیون استخدام شد.

زندگی خصوصی

همسر اول حبیب، شادی نام داشت. احمدرضا محبیان ثمره ازدواج حبیب و شادی است که در ایران زندگی می‌کند. شادی در دی ماه ۱۳۵۴ در ناحیه پا دچار آسیب دیدگی شد که به‌دلیل تزریق آمپول پنی‌سیلین که برایش حساسیت‌زا بود، درگذشت. واقعه فوت همسر و به فاصله دو ماه، فوت مادر او، باعث شد که در اولین آلبومش یعنی «مرد تنهای شب» که در سال ۱۳۵۶ انتشار یافت بیشتر آهنگ‌ها را به یاد آنها بخواند. آهنگ‌های «مادر» و «خرس کوکی» را به یاد مادرش، «شهلای من» و «خواب سرخ بوسه‌ها» را به یاد همسرش و «نگاهم» و «مرد تنهای شب» را به یاد هر دوی آنها خواند.

همسر دوم حبیب، ناهید نام دارد که «محمد محبیان» خواننده ثمره ازدواج با اوست.

بازگشت به ایران

حبیب در سال ۱۳۶۲ به‌دلیل ممنوعیت خواندن، ایران را ترک کرد و در سال ۱۳۶۴ در لس‌آنجلس ساکن شد. او در سال ۱۳۸۸ با نوشتن نامه‌ای به‌رئیس‌جمهور، خواستار حضور در کشور شد و با موافقت ضمنی و پذیرفتن رعایت برخی شرایط، به‌همراه خانواده‌اش به ایران بازگشت و در رامسر اقامت کرد. صحبت‌های زیادی درباره حضور او در ایران وجود دارد.

چه کسی خواست تا حبیب به ایران بازگردد؟

گویا، محمود احمدی نژاد به صدای برخی خوانندگان قبل از انقلاب علاقه مند بود و برنامه‌هایی برای بازگشت برخی از این خواننده‌ها را داشت. گفته می‌شود که اسفندیار رحیم مشایی نقش تأثیرگذاری در بازگشت حبیب به ایران داشت. رییس دفتر محمود احمدی نژاد که در سال ۱۳۸۸ مشاور فرهنگی رییس دولت هم محسوب می‌شد، یکی از واسطه‌های بازگشت او به ایران بود. حتی یکی دو سایت خبری هم گزارش‌های کوتاهی از نقش رییس دفتر احمدی نژاد در بازگشت حبیب منتشر کردند. همان روزها مشایی در دیدار خود با حبیب محبیان مطالبی را در خصوص مسائل هنری و فرهنگی مطرح کرد که جزییات و مسائل مطرح شده در این دیدار منتشر نشد. اگرچه این دیدار هم نتوانست مشکل حبیب در ارائه آلبوم و برگزاری کنسرت در ایران را برطرف کند.

پیگیری آلبوم و کنسرت در ایران

حبیب در سال ۱۳۸۹ درخواست خود برای دریافت مجوز انتشار آلبوم را ارائه کرد و اعلام کرد که می‌خواهد در ورزشگاه آزادی تهران کنسرت برگزار کند.

رحیم مشایی رییس دفتر رئیس‌جمهور، گفته بود: «اینکه یک ایرانی بخواهد فعالیتی در داخل و خارج از کشور داشته باشد، مطابق چارچوب و قوانین آزاد است و مشکلی ندارد.» شاه‌آبادی معاون هنری وزیر ارشاد هم گفته بود: «خواننده‌ای که به ایران بازگشته از وزارت ارشاد مجوزی ندارد و آنچه گفته و شنیده شده شایعه است.» همچنین نوش‌آبادی، سخنگوی ارشاد گفته بود: «ایشان می‌تواند با توجه به‌نگاه و رویکرد دولت، به‌محتوای آثار فرهنگی و هنری، مجدداً به ارائه آلبوم خود برای گرفتن مجوز اقدام کند.» احمدخاتمی، امام جمعه موقت تهران نیز گفته بود: «ایران جای خواننده‌های لس‌آنجلسی نیست.»

بازداشت

حبیب سال ۱۳۹۳ در شهرک تاریخی ماسوله در حال تولید نماهنگ ترانه «خرچنگ‌های مردابی» بود که توسط نیروی انتظامی بازداشت شد و برای به‌همراه نداشتن مجوزهای لازم ضبط فیلم، به‌دادسرا معرفی شد تا روند قضایی معمول پیگیری شود. در پایان، حبیب با وثیقه آزاد شد.

وی پس از آزاد شدن، یک نامه سرگشاده باعنوان «من در سرزمین مادری‌ام بدون دلیل بازداشت شدم و بدون دلیل هم آزاد!» نوشت.

انتشار کتاب مرد تنهای شب

در سال ۱۳۹۳ کتاب «مرد تنهای شب» به‌قلم حبیب انتشار یافت و در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ارائه شد. این کتاب برگزیده‌ای از آثار و ترانه‌هایش در همه سال‌های فعالیت او بود.

درگذشت و حاشیه‌های تدفین

حبیب محبیان، مدت‌ها مبتلا به بیماری قلبی بود و سرانجام در ۶۸ سالگی بر اثر ایست قلبی درگذشت و در گورستان روستای نیاسته رامسر به‌خاک سپرده شد.

پس از درگذشت حبیب در روستای نیاسته رامسر، خانه موسیقی ایران از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درخواست کرد تا مراسم تشییع حبیب از مقابل تالار وحدت به سمت قطعه‌ی هنرمندان بهشت زهرا صورت بگیرد. اما پس از چند ساعت، داریوش قانع رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان رامسر اعلام کرد که تدفین حبیب در شهرستان رامسر و در امامزاده محمد تشییع و در همین محل به خاک سپرده خواهد شد.

در نهایت پیکر حبیب در محوطه گورستان روستای نیاسته به خاک سپرده شد. این خاکسپاری در شرایطی صورت گرفت که حبیب هیچگونه تعلقی به شهر رامسر نداشت و فقط ویلای شخصی‌اش را در روستای نیاسته رامسر اجاره کرده بود.

مجوز گرفتن پس از مرگ

در سال ۱۳۹۶ یک سال و نیم پس از درگذشت حبیب، نماهنگ «دیره» با صدای پسرش، احمدرضا محبیان و سمیر زند و همچنین با تصویر و صدای نه چندان شفاف «حبیب» از دفتر موسیقی وزارت ارشاد مجوز انتشار گرفت.

در زمستان ۱۳۹۶ در پی سانحه نفتکش سانچی، قطعه مرگ قو با صدای حبیب برای اولین بار از صداوسیما به‌یاد جانباختگان سانچی پخش شد.

در گفتگویی که با همسر حبیب شده بود گفته بود که «هیچ وقت حبیب به ارشاد نرفت، چون می‌ترسید کسی با او بلند حرف بزند. حالا من نمی‌دانم ارشاد چطور این مجوز را صادر کرده است. هیچ اجازه‌ای از ما برای اعطای مجوز گرفته نشد. حتی در این اثر صدای حبیب را با آهنگی که «سمیر زند» خوانده ترکیب کرده است. این اهانت است به حبیب. اگر قرار بود مجوز بدهند، باید تا زمانی که خودش بود می‌دادند، وقتی او رفته حتی به من هم نباید مجوز بدهند.»