علائم مسمومیت با سرب و نحوه تشخیص و درمان

مسمومیت با سرب در طی زمان موجب آسیب های جبران ناپذیری می شود و تشخیص این مسمومیت در مراحل ابتدایی آن کار دشواری است. حتی افراد ظاهرا سالم نیز دارای میزان قابل توجهی سرب در خون هستند. اگر مایلید تا از علائم مسمومیت با سرب اطلاع داشته باشید با ادامه مطلب همراه ما باشید.

علائم مسمومیت با سرب

مسمومیت با سرب در طی زمان موجب بروز آسیب های جبران ناپذیری می شود که از جمله مهمترین آن ها، عدم تکامل مغز در کودکان است.میزان بالای عنصر سرب با آسیب زدن به بافت کلیه و سیستم اعصاب در کودکان و بزرگسالان همراه بوده تا حدی که این مسمومیت می تواند موجب بروز تشنج و مرگ گردد.

تشخیص مسمومیت با این ماده در مراحل ابتدایی بسیار مشکل بوده و حتی افراد ظاهرا سالم نیز دارای میزان قابل توجهی سرب در خون خود هستند. علائم مسمومیت با سرم تا مراحل پیشرفته پنهان باقی مانده و این امر یکی از علل اهمیت آزمایش تشخیص سرب در خون می باشد.

شایان ذکر است سرب چهارمین عنصری است که در دنیا استفاده می شود و در همه جا وجود دارد. این عنصر همانطور که اشاره شد سبب اختلالات فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و رفتاری در انسان ها و حیوانات می گردد. ماده سرب اثرات سمی اش را به طرق مختلف اعمال می کند. از جمله:

• سرب در ایجاد اختلالات یادگیری، هوش و حافظه، مشکلات رفتاری، بیش فعالی، مشکلات عاطفی، شناختی، مهارت های حرکتی دوران کودکی، پرخاشگری، مهارت های خواندن و ریاضی نقش داشته باشد.
• سرب، غلظت ترکیب ۱ و ۲۵ در هیدروکسی ویتامین دی را در استخوان تغییر داده و موجب تغییر در هموستازی کلسیم و عملکرد سلول های استخوانی می گردد.
• در سلول های عصبی این ماده جانشین کلسیم به عنوان هادی ثانویه نرون ها شده و کانال های کلسیم وابسته به ولتاژ را بلوکه می کند. همچنین جریان کلسیم و آزادسازی نروترنسمیترها رامتوقف می کند. این عمل سبب مهار انتقال سیناپس شده، همچنین اختلال در آزاد سازی نوروترنسمیتر از طریق پیوند سرب با پروتئین کیناز سی امکان پذیر است.

• سرب می تواند توسط جایگزین شدن به جای کلسیم در فرایندهای وابسته به کلسیم از جمله حافظه، یادگیری،رشد و تمایز سلول های عصبی و عملکرد حرکتی، موجب بروز اختلال گردد.
• عنصر سرب سطوح داخل سلولی کلسیم را در مویرگ مغزی، نرون ها، هپاسوتیت ها و سرخرگ ها افزایش داده و موجب انقباض ماهیچه های صاف و بروز فشار خون بالا می شود.
• این ماده باعث کاهش هموگلوبین و ایجاد آنمی شده که در افراد مواجهه یافته با دوز بالا مشاهده می گردد.

آزمایش تشخیص سرب در خون به چه افرادی توصیه می شود؟

آزمایش سنجش سرب برای تعیین غلظت سرب در خون و بررسی مسمومیت با این ماده و ضمنا به جهت پایش تاثیر درمان بر کاهش سرب صورت می گیرد. این آزمایش به افراد زیر توصیه می شود:

• همه کودکان کمتر از شش سال که به آنمی ناشی از فقر آهن مبتلا هستند.
• در مناطقی که آلودگی سرب بیشتر است. انجام این تست برای همه افرادی که در این مناطق زندگی می کنند توصیه شده است.
• افرادی که شغل های مرتبط با سرب دارند.
• کودکان با اختلال یادگیری، رفتارهای تهاجمی، اوتیسم، ADD, ADHD

علائم مسموم شدن با سرب در کودکان و بزرگسالان

از جمله علائم مسمومیت با سرب در کودکان عبارت است از:

• مشکلات یادگیری
• تاخیر در رشد
• کاهش وزن
• کاهش اشتها
• خستگی و ضعف
• استفراغ
• ییوست
• دردهای شکمی
• تشنج
• کاهش شنوایی

در بزرگسالان علائم مسمومیت با سرب عبارت است از:

• درد عضلات و مفاصل
• سردرد
• مشکلات تمرکز و حافظه
• کاهش تعداد اسپرم
• مرده زایی
• اختلالات خلقی
• افزایش فشار خون

انواع مسمومیت با سرب

مسمومیت با سرب شامل دو نوع حاد و مزمن است. در نوع حاد روبرو شدن با سرب زیاد توسط دستگاه گوارش یا تنفس منجر به گرفتگی عضلات، دردهای شکمی، کولیک و یبوست شده همچنین دردهای شکمی شدید همراه با استفراغ، تهوع و مدفوع خونی نیز روی می دهد.

از علائم ابتدایی مسمومیت با سرب می توان به خستگی، حواس پرتی و دردهای گوارشی واگی اشاره نمود. درد مفاصل و عضلات دست و پا نیز ایجاد می شود. سردرد، کاهش سطح هوشیاری، گیجی، کما، التهاب عصب بینایی، صرع، بی خوابی از علائم مسمومیت نرونی می باشند.

در مسمومیت سربی مزمن بیشتر علائم عصبی مرکزی از جمله بی خوابی، گیجی، اختلال تمرکز، و حافظه مشاهده می شود. ضمنا نوروپاتی حرکتی التهابی، آنسفالوپاتی، صرع و کما هم بروز می یابد. اختلالات سیستم تولید مثلی نظیر ناباروری در مردان، سقط جنین خود بخود، آرتریت ناشی از نقرس و اختلالات کلیوی نیز گزارش شده است.

به این ترتیب تعیین میزان سرب در خون با انجام آزمایش ساده خون و در کمترین زمان کمک کننده است. این آزمایش به طور روزانه با بالاترین حساسیت در آزمایشگاه صورت می گیرد.

سرب چطور از بدن دفع می شود؟

سرب ذخیره نشده در بدن عموما توسط کلیه ها به عنوان نمک قابل حل دفع خواهد شد. تنفس هم به عنوان عامل اصلی دفع سرب آلی است. سرب اغلب در گلبول های قرمز یافت شده و به بافت های نرم توزیع می گردد. از این رو کبد، ریه، طحال و کلیه غلظت بالایی از عنصر سرب را دارند.

انواع منابع سرب

سرب در معادن، کارخانجات تولید کننده لوله های سربی، صفحه باتری، صنایع اتومبیل سازی، صنایع رنگ ، سرامیک، کاشی، لاستیک سازی، حشره کش و … مورد استفاده قرار می گیرد. بیشترین مصرف عنصر سرب در قسمت ترابری و الکتریکی گزارش شده است.

صنایع باتری سازی، رنگ سازی، کابل سازی، کبریت سازی، صنایع شیمیایی مانند صنعت نفت و پالایش، پلاستیک سازی، ساختمان سازی و در صنایع مهندسی و الکترونیک به صورت لحیم استفاده می شود که می تواند افراد فعال در این مشاغل را با مسمومیت سربی دچار کند.

جذب سرب در این افراد تحت تاثیر سن، وضعیت آهن و کلسیم بدن، رژیم غذایی و ویژگی فیزیکوشیمیایی ذرات جذب شده و گونه های مختلف سرب خواهد بود.

مسمومیت با سرب چگونه تشخیص داده می شود؟

رایج ترین تظاهر کلنیکی مسمومیت با سرب، کولیت روده است. معمولا حالت توسعه یافته آن با یبوست شدید همراه می شود. درد در اطراف و پایین ناف متمرکز می شود. نشانه دیگر مسمومیت، خاکستری رنگ بودن لثه ها است.

درمان مسمومیت با سرب

درمان اصلی در مورد مسمومیت با سرب استفاده از عوامل شلاته کننده دی مرکاپرول و EDTA برای کاهش سرب جذب شده است. پنی سیلامین نیز به عنوان شلاته کننده دهانی مورد استفاده قرار می گیرد. هر چند تاثیر آن همانند EDTA نیست. در بیمار با اختلالات کلیوی از آنجا که سرب عمدتا به جای ادرار در صفرا دفع می شود، دی مرکاپرول توصیه شده است.

اگر EDTA همراه با دی مرکاپرول استفاده نشود، EDTA می تواند سرب را از استخوان به بافت نرم فرستاده و سمیت حاد را تشدید کند. همچنین اگر سطح خونی سرب در کودکان از ۴۵ بیشتر شود عامل شلاته کننده دهانی مورد تایید FDA است.

اهمیت مسمومیت با سرب در کودکان و خانم های باردار

قابل ذکر است جفت و سد خونی مغزی جنین در برابر نفوذ سرب حفاظت کاملی ندارد از این رو سرب از این سیستم ها به سادگی وارد بدن جنین و کودکان می شود. از سویی سلول های آندوتلیال که مویرگ های مغز در حال رشد را ایجاد می کنند، نسبت به اثرات سرب از سلول های بالغ حساس تر می باشند.

به نظر می رسد جذب گوارشی سرب در کودکان از بزرگسالان بیشتر باشد. از سویی زنان بیشتر از مردان تحت تاثیر این عنصر واقع می شوند.

پیشگیری از بروز مسمومیت با سرب

از آنجا که مسمومیت با سرب قابل پیشگیری است، نسبت به کنترل و حذف سرب و کاربرد حداقلی آن بایستی اقدامات مقتضی انجام شود. از جمله:

• عدم مصرف مواد غذایی و آشامیدنی در محیط های مرتبط با سرب

• کارگرانی که مدت زیادی در معرض سرب بوده و سرب زیادی جذب بدن آن ها شده بایستی تا زمان کاهش میزان خطرناک این عنصر در بدن خود از تماس مجدد با سرب پرهیز کنند.
• از آنجا که مسمومیت سربی در کودکان بیشتر توسط گرد و غبار، آب و تکه های رنگ است، دقت لازم به این موارد برای پیشگیری ضروری است.
• استفاده از وسایل ایمنی و بهداشتی به ویژه در صنعت و کشاورزی
• ارتقا سطح آگاهی مردم درباره اثرات سمی این عنصر

قابل ذکر است بیشتر کشورهای دنیا، برنامه ریزی های دقیق و اقدامات لازم برای کاهش عنصر سرب را انجام می دهند. به طور مثال بیشتر کشورها سرب را از بنزین حذف نموده اند. برخی کشورها در زمینه کنترل سرب نیز پیشرو بود اند. به طور مثال در کانادا استفاده از سرب در لوله های آب تا سال ۱۹۵۷ و لحیم کاری تا ۱۹۸۶ مجاز بوده است.

در استرالیا نیز کنترل جدی سرب در محیط کار از سال ۱۹۹۴ آغاز شده است. در امریکا حذف این عنصر از بنزین از سال ۱۹۷۶ شروع و کاهش درصد سرب در رنگ از سال ۱۹۵۰ آغاز شده است. همچنین از سال ۱۹۷۸ بکارگیری سرب در رنگ سازی ممنوع اعلام شد. در چین نیز حذف سرب از سال ۲۰۰۰ شروع شده است.

در کشور ما نیز تلاش هایی برای حذف سرب از بنزین و صنعت رنگ سازی صورت گرفته است. در خاتمه مطلب اگر مایلید تا با علائم مسمومیت با مونوکسید کربن و نشانه های مسمومیت با الکل آشنا شوید، روی لینک ها کلیک کنید.

منبع : آرگا