علائم بیماری دیستروفی عضلانی دوشن و روش درمان این بیماری

بیماری دیستروفی عضلانی دوشن از هر ۵ هزار نوزاد پسر حدودا یک نفر را تحت تاثیر قرار می دهد و نخستین علائم آن در سن ۲-۳ سالگی نمایان می شود. این بیماری در زنان نادر بوده و محدود به گزارشات موردی از افراد مبتلا به سندرم ترنر می باشد. در ادامه پیرامون علائم و درمان بیماری دیستروفی عضلانی دوشن صحبت می کنیم.

علائم و درمان بیماری دیستروفی عضلانی دوشن

دیستروفی عضلانی دوشن یا DMD نوعی اختلال ژنتیکی پیشرونده و شدید ناشی از جهش ژن DMD می باشد که منجر به فقدان وجود پروتئین دیستروفی عملکردی می گردد. دیستروفین پروتئین ساختاری بزرگ می باشد که به عنوان تثبیت کننده مهم فیبرهای عضلانی در طی حرکت عمل می کند.

عدم دیستروفین، سبب آسیب به فیبرهای عضلانی در طول انقباض شده و التهاب را سبب می شود که در نهایت این تغییرات منجر به جایگزینی عضله با بافت فیبروتیک و چربی می گردد. DMD بیماری مغلوب وابسته ایکس می باشد که از هر ۵ هزار نوزاد پسر حدود یک نفر تحت تاثیر قرار می دهد. در ادامه پیرامون علائم و درمان بیماری دیستروفی عضلانی دوشن صحبت می کنیم.

علائم بیماری DMD

علامت اصلی این بیماری، تحلیل و ضعف پیشرونده عضلانی می باشد که با توجه به نوع آن عوارض و علائم مختلفی را در سنین مختلف ایجاد می کند. به طوری که نخستین علائم DMD در سن ۲-۳ سالگی نمایان می شوند. از دست رفتن تدریجی بافت و عملکرد عضلانی منجر به وابستگی به ویلچر در سن ۱۲ سالگی، نیاز به دستگاه ونتیلاتور در بیست سالگی و مرگ زودهنگام، معمولا در دهه سوم و چهارم زندگی می گردد.

این بیماری در زنان خیلی نادر بوده و محدود به گزارشات موردی از افراد مبتلا به سندرم ترنر، یک جابجایی شامل DMD یا افراد دارای جهش DMD دو آللی می باشد. هزاران جهش مختلف در بیماران مبتلا به DMD یافت شده که تقریبا ۶۰-۷۰ درصد جهش ها در این بیماران حذف، ۵-۱۵ درصد تکراری و ۲۰ درصد جهش های نقطه ای، حذف یا درج کوچک می باشند.

بیشتر حذف و تکرارها درون اگزون ها واقع بوده که مناطق حساس و پرخطری هستند. هر چند بیشتر از ۹۹ درصد بیماران مبتلا به DMD دارای حذف، تکرار یا جهش کوچک می باشند ولی بازآرایی ژنومی بزرگترین بین یک کروموزوم ایکس و یک اتوزوم هم گزارش شده است.

چندین مورد جابجایی در هر دو جنس مونث و مذکر نیز گزارش شده که در خانم ها به علت غیر فعال سازی غیر تصادفی کروموزم ایکس بی تاثیر است. جهش های جدید هم در DMD رایج می باشند. در حقیقت دیستروفی عضلانی توسط جهش های جدید سلول های زایشی در یک سوم بیماران به وجود می آید.

به طور کلی دیستروفی عضلانی به دسته از اختلالات عضلانی ارثی غیر التهابی پیشرونده و در عین حال بدون اختلال در سیستم اعصاب مرکزی یا محیطی اطلاق می شود. مشخصه مشترک میان آن ها تضعیف فیبرهای عضلات بدن است. عضلات ارادی اندام ها و عضلات غیر ارادی مانند قلب یا روده ها ممکن است تضعیف و تخریب گردند.

همانطور که اشاره شد بیماری DMD ماهیچه ای و بکر در اثر فقدان پروتئین دیستروفین به وجود می آید. این پروتئین در اطراف سلول های ماهیچه ای برای محافظت ساختمان ماهیچه ایجاد می شود و مانع از خروج عناصر از درون سلول ماهیچه می شود. بدون دیستروفین، سلول ماهیچه ای قابل نفوذ نیست و مواد بافت خارج سلولی به درون سلول ماهیچه وارد می شوند و موجب تخریب و مرگ ماهیچه خواهند شد. در نهایت بافت چربی جای ماهیچه را خواهد گرفت.

به علت حالت تدریجی و غافلگیرکننده بیماری، تعیین دقیق سن آغاز بیماری و ظهور علائم اولیه کار دشواری نیست. والدین به طور معمول از هیچ ناهنجاری مطلع نیستند. یکی از علائمی که والدین را آگاه می سازد تاخیر در راه رفتن کودک است و هنگامی که راه می رود، می لنگد یا ایستادن برایش مشکل می شود و به شیوه خاصی بلند می شود.

به این نحو که اول چهار دست و پا قرار گرفته بعد پاها را کاملا از هم باز نموده و دستها را به زانو گرفته و به تدریج می تواند بلند شود. از علائم دیگر می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• راه رفتن روی نوک پنجه ها به علت انقباضات شدید ماهیچه های پشت پا
• ضعف زانوها
• زمین خوردن پی در پی
• مشکل در بالا رفتن یا پایین آمدن از پله ها
• بزرگ شدن غیر طبیعی ماهیچه های ساق پا
• تضعیف دستگاه گوارش و اختلال در دفع
• در حالت شدید بیماری مشکلات تنفسی و تحلیل ماهیچه های قلب

تشخیص، غربالگری و جلوگیری از بیماری DMD

در پسران ۲-۴ ساله که دچار تاخیر حرکتی، ضعف عضلانی، ساق پای هیپروتروفیک و علامت Gowers می باشند، احتمال بروز DMD وجود دارد. سطح کراتین کیناز پلاسما باید در این افراد اندازه گیری شده زیرا سطح CK معمولا در بیماران مبتلا به DMD از ابتدای تولد به صورت قابل توجهی بالا می رود و سطوح بیشتر از ۲۰ هزار U/L مشاهده می شود.

همچنین سطح AST و ALT در بیمار مبتلا به این عارضه به علت آسیب مداوم عضلانی و بیان بالای این آنزیم ها در عضلات اسکلتی بالا می رود. با این وجود سطح AST و ALT به طور معمول به عنوان بخشی از یک کار تشخیصی استاندارد بیمار مشکوک به DMD ارزیابی نمی شود. زیرا سطح CK یک علامت خاص تر آسیب عضلانی است.

ضمنا نمی توان تنها بر اساس سطح بالای CK پلاسما آن را تشخیص داد. در این راستا تایید ژنتیکی و شناسایی جهش DMD برای تایید تشخیص اهمیت زیادی دارد. هر چند تعیین توالی اگزوم یا توالی یابی ژن همواره برای تمام بیماران مشکوک به بیماری های ارثی در آینده معمول است ولی در حال حاضر اجرای تشخیص ژنتیکی توسط یک رویکرد مقرون به صرفه تر با آزمایش MLPA یا CGH ARRAY ارزیابی می گردد.

بیوپسی عضلانی برای بیشتر بیماران نیاز نبوده و تنها موقعی انجام می شود که هیچ جهشی توسط MLPA، CGH ARRAYیا توالی سانجر تشخیص داده نشود. قابل ذکر است اندازه گیری سطح کراتین کیناز سرمی CK می تواند جهت غربالگری DMD هم استفاده شود.

در نوزادانی که سطح CK بالا باشد برای تشخیص باید از آزمایش جهش DMD استفاده شود. غربالگری برای افزایش CK می تواند دیگر بیماری های عضلانی را شناسایی نماید. همچنین تشخیص زودهنگام DMD باید منجر به ارجاع فوری برای مشاوره ژنتیکی گردد و وضعیت ناقل مادر مشخص شود.

گزینه های باروری، نظیر تشخیص ژنتیکی پیش از لانه گزینی یا آزمایش ژنتیکی پیش از تولد توسط پرزهای کوریونی یا نمونه برداری مایع آمینوتیک به خانم ها توصیه می شود که خطر عود DMD را در این خانواده ها محدود می نماید. ضمنا خانم ناقل باید درباره توصیه های مرتبط به خطر بالاتر ابتلا به کاردیومیوپاتی اطلاع یابد.

درمان بیماری DMD

در حال حاضر برای بیماری دیستروفی عضلانی دوشن درمان خاصی وجود ندارد و فقط به کمک روش های حمایتی می توان مشکلات حرکتی و تنفسی بیمار را بهبود بخشید. در موارد خاص نیز ژن درمانی توسط برخی از حالات این بیماری صورت می گیرد اما تعداد معدودی می توانند از این روش استفاده و هنوز این روش در مراحل آزمایش است.

استانداردهای مراقبتی از جمله مراقبت های تنفسی، مدیریت تغذیه توسط لوله تغذیه، درمان کاردیومیوپاتی و مدیریت ارتوپدی و روانشناختی می باشد. کورتیکواستروئیدها هم توسط بیشتر بیماران برای بهبود عملکرد و قدرت عضلانی و به تاخیر انداختن از دست رفتن حرکتی استفاده می شود. با این وجود این عوامل تنها می توانند پیشرفت بیماری را بکاهند.

شایان ذکر است در طی دو دهه اخیر، چندین رویکرد درمانی بر مراحل مختلف پاتوفیزیولوژی DMD تمرکز یافته اند. این رویکردها را می توان به طور کلی به رویکردهایی که بازسازی تولید دیستروفین را مدنظر قرار می دهند و رویکردهایی که تلاش در کاهش پیامدهای ثانویه کمبود دیستروفین دارند، تقسیم نمود.

برخی از این رویکردها در کارآزمایی بالینی مورد ارزیابی قرار گرفته و در محیط های بالینی در دسترس نمی باشند. ولی بعضی از رویکردها در ایالات متحده امریکا، اروپا و ژاپن تاییدیه قانونی دریافت نموده اند. با این وجود امید است حداقل برخی از رویکردهایی که در حال حاضر تحت بررسی می باشند، در آزمایشات بالینی سودمند بوده و درمان های تایید شده برای DMD در آینده ای نزدیک افزایش یابد.

در صورت تمایل برای آشنایی با نحوه تشخیص دیستروفی عضلانی در کودکان و درمان گرفتگی عضلات دست روی لینک کلیک کنید.

منبع : آرگا