شورش آخر هفته ارتش خصوصی واگنر به فرماندهی یوگنی پریگوژین ، بدون محقق شدن هدف اصلی آن یعنی برکناری سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه ناکام ماند؛ وزیری که به نظر دست نیافتنی می‌رسد و بعد از پوتین، مرد شماره یک عملیات نظامی مسکو در اوکراین است.

مقامات روسیه با هدف رد هرگونه شایعه‌ تسلیم شدن ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه برابر درخواست پریگوژین، دیروز(سه‌شنبه) تصاویری از شویگو را سوار بر بالگرد ارتش و در حال بررسی نقشه‌های نظامی و گفت‌وگو با افسران منتشر کردند.

البه برخی مدعی شده‌اند که عدم درج تاریخ روی ویدئوی منتشرشده، شاید ابهام‌برانگیز باشد؛ به گفته ناظران غربی، این احتمال وجود دارد که مسکو با هدف ایجاد این تصور که وزیر دفاع همچنان در خط مقدم جبهه بوده و روی عملکرد ارتش نظارت دارد، تصاویر قدیمی را بازیابی و دوباره منتشر کرده‌ است. اما به هر صورت، زمان انتشار این ویدئو، درست بعد از شورش شکست‌خورده واگنر، پیامی روشن مخابره می‌کند.

پوتین وفاداری را ترجیح می‌دهد

جنی مترز، کارشناس مسائل روسیه در دانشگاه آبریستویت در ولز، گفته است: این ویدئو و زمان انتشارش نشان می‌دهد که پوتین پشت شویگو است و همچنان کاملا اوضاع را تحت کنترل دارد.

لوک مارچ، کارشناس مسائل روسیه در دانشگاه ادینبرگ، می‌گوید «عزل شویگو یکی از خواسته‌های اصلی پریگوژین بود؛ کسی که وزیر دفاع روسیه را دلیل تاخیر و کُندی روند حمله به اوکراین و کشته شدن «ده‌ها هزار» سرباز روسی می‌داند. وزیر دفاع در ویترین ویدئوی روز دوشنبه بود.»

وی توضیح داد: اگر پوتین او را اخراج کرده بود، اینطور به نظر می‌رسید که به شدت تحت فشار است که متعاقبا نشان از ضعف او داشت.

به گفته مترز، چنین حرکتی همچنین کرملین را مجبور می‌کرد تا روایت خود درباره جنگ اوکراین را تغییر داده و عزل شویگو، به معنای مهر تاییدی بر این تصور بود که «یک چیز طبق نقشه پیش نمی‌رود.»

پوتین که بدون دردسر و حتی مداخله نظامی قابل توجه، این چالش امنیتی داخلی را مرتفع کرد، حالا باید سکان کشتی را محکم‌تر از قبل به‌دست بگیرد. در واقع، یکی از دلایل ابقای شویگو، دقیقا این بود که پریگوژین شورشی خواستار برکناری و حذف او بود.

البته گفته می‌شود که شویگو از آغاز عملیات نظامی روسیه در اوکراین، بارها در معرض درخواست عزل بوده و به‌تدریج به هدف اصلی ملی‌گرایان افراطی و منتقد روند پیشروی ارتش روسیه در خاک اوکراین بدل شد؛ ادعایی که با توجه به حجم گسترده تسلیحات ارسالی از غرب به کی‌یف و حمایت‌های مالی و نظامی بی‌سابقه از دولت مستقر اوکراین، چندان کند به نظر نمی‌رسد.

با فرض کُند بودن روند پیشروی روسیه در اوکراین، مارچ بر این باور است که «بقای سیاسی شویگو دال بر این است که کرملین «وفاداری را به مهارت صددرصدی ترجیح می‌دهد.»

چه کسی جایگزین می‌شود؟

شویگو که از دیرباز یکی از افراد مورد اعتماد مرد مقتدر روسیه بوده، در گذشته بارها و بارها برای شکار و ماهیگیری با پوتین به سیبری سفر کرده و استیفن هال، مدرس سیاست روسیه و پساشوروی در دانشگاه بات انگلیسی گفته است که او «به گروه وفادارانی تعلق دارد که پوتین همچنان به آنها اعتماد دارد و البته این گروه در حال آب رفتن است!»

شویگو در سال ۲۰۱۲ به عنوان وزیر دفاع منصوب شد و جای آناتولی سردیوکف را گرفت؛ کسی که اصلاحات گسترده و به اصطلاح خانه‌تکانی‌های او در ارتش، برخی از ژنرال‌های ارشد را مهجور کرد. شویگو از همان بدو ورود، این استعداد را از خود بروز داد که قادر است همه‌ مسائل را به آسانی حل و فصل کند.

مترز مدعی است: او همزمان با به دست گرفتن زمام امور در وزارت دفاع، « اصلاحات سردیوکف را به طور چراغ خاموش تعدیل کرد تا ژنرال‌‎ها را آرام کند. از آن زمان به بعد، او خیلی خوب با آقای رئیس جمهور کنار آمد و فوت و فن متقاعد کردنش را پیدا کرد.

وی افزود: شویگو در نگاه پوتین، مزیت دیگری هم دارد و آن هم این است که یک رگ او «تووایی» است؛ اقلیتی نژادی ساکن سیبری که از لحاظ تاریخی در دسته مغولان هستند و بنابراین یکی از معدود غیر روس‌تبارانی است که موفق شده به منصب بالای دولتی برسد. باتوجه به پیشینه و دودمان شویگو، او بخت بسیار اندکی برای ریاست جمهوری داشته و تهدیدی جدی برای قدرت پوتین محسوب نمی‌شود.

هال اما مدعی است که یکی دیگر از دلایل ماندگاری طولانی شویگو در این پست، فقدان گزینه‌های مناسب است.

در روزهای اخیر، مفسران روس گمانه‌زنی کرده‌اند که پوتین می‌تواند آلکسی دیومین، فرماندار منطقه تولا در جنوب مسکو را جایگزین شویگو کند؛ کسی که در ارتش و تیم امنیتی ریاست جمهوری، مناصب بالایی داشته است. با این حال، دیومین از نگاه پوتین چند نقص دارد: جاه‌طلب است؛ با ۵۰ سال سن، نسبتا جوان محسوب می‌شود و از نزدیکان پریگوژین به شمار می‌رود.

اول گراسیموف بعد شویگو

درحالی که پوتین در شرایط فعلی دلیل خوبی برای ابقای وزیر دفاع دارد، شورشیان واگنر سرنوشت او را در بلندمدت نوشته‌اند!

مارچ مدعی است: اینکه شورش واگنر چهره شویگو را خدشه‌دار کرد، انکارناپذیر است و غیبت او به اصطلاح روی موج‌های رادیویی(عدم حضور در رسانه) در جریان تحولات آخر هفته در روسیه، توانایی او برای دفاع از ملت را تا حد زیادی زیر سوال می‌برد؛ وظیفه‌ای که تعریف دقیق شغل و سمت او محسوب می‌شود.

به نوشته فرانس۲۴، غیبت وزیر دفاع در اوج جدی‌ترین بحران روسیه از زمان شوروی تاکنون، اتفاقی نبود که بتواند منتقدان بی‌شمار او را آرام کند.

مارچ می‌گوید: حمایت از شویگو روحیه ژنرال‌های ارتش را تضعیف می‌کند زیرا ممکن است این پیام را مخابره کند که پوتین، انتقادات پریگوژین و برخی از نظامیان را نمی‌شنود. پوتین به‌جای برکناری شویگو می‌تواند از شر مرد دست راستش یعنی والری گراسیموف، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح روسیه خلاص شود؛ هرچند اخراج یک سرباز مجرب، و ابقای وزیری که از لحاظ تجربی به پای گراسیموف نمی‌رسد، یک ریسک محسوب می‌شود.