محمدرضا فروتن؛ فروید سینمای ایران

محمدرضا فروتن، این روز‌ها فیلم فصل ماهی سفید را به روی پرده دارد. این فیلم، آخرین تجربه فروتن مقابل دوربین یک اثر سینمایی بوده که در سال ۹۸ محقق شده است. فروتن طی ۳ سال اخیر، مشغول بازی در سریال‌های جزیره و عقرب عاشق بوده است و حالا اکران فصل ماهی سفید، فرصتی است برای دوستداران این بازیگر که به تماشای آخرین تجربه سینمایی بازیگر محبوب خود بنشینند.

محمدرضا فروتن، بازیگری در سینما را از سال ۷۳ و با فیلم‌های هدف و آخرین بندر شروع کرد. این تلاش‌ها در سال ۷۴ با فیلم‌های فاتح و ماه و خورشید تداوم یافت. اما این فیلم‌ها، اتفاقی را برای فروتن رقم نزد و تنها به کسب تجاربی برای این بازیگر منجر شد. البته که سال ۷۵ نیز سال مهمی برای این بازیگر محسوب می‌شد چرا که وی در این سال، در سریال سرنخ کیومرث پوراحمد بازی کرد که حسابی دیده شد و یک قدم رو به جلو در کارنامه فروتن به حساب می‌آمد.

گفته می‌شود حضور چنددقیقه‌ای فروتن در یکی از قسمت‌های این سریال به اندازه‌ای تاثیرگذار بوده که قبل از اتمام سریال، تیم تولید مرسدس با او تماس گرفته و از وی برای بازی در فیلمشان دعوت می‌کنند.

اما هرچه فروتن در سال‌های نخست بازیگری، توفیقی در مسیر شهرت به دست نیاورد، این اتفاق در سال ۷۶ برای وی رقم خورد؛ جایی‌که این بازیگر، به جوان اول ۲ فیلم مسعود کیمیایی تبدیل شد: مرسدس و فریاد، دو فیلم جریان متفاوت فیلمسازی کیمیایی بودند که نقش اصلی آن را یک جوان عصیان‌گر ایفا می‌کرد. این ۲ فیلم حسابی دیده شدند و محمدرضا فروتن از همان زمان، به بازیگر معروف و محبوبی نزد بسیاری از سینمادوستان تبدیل شد.

نکته مهم در کارنامه فروتن، حساسیت بالای او در انتخاب فیلم‌نامه است. فروتن در یک بزنگاه سخت، فیلم‌های درستی را برای بازی انتخاب کرد و سبب شد تا سال‌ها به‌عنوان یکی از ستاره‌های اول بازیگری کشور، در صدر بماند. درواقع فروتن با آنالیز شرایطی که سبب شد تا وی به اوج شهرت و محبوبیت برسد، دست به انتخاب آثار بعدی زد و توانست به‌واسطه هوشمندی بالا در انتخاب فیلمنامه‌های مساله‌مند، تلورانس این محبوبیت را برای سال‌ها، نزد مخاطبان و البته کارگردانان و فیلمنامه‌نویسان، در اوج نگه‌دارد.

البته در این میان باید به این نکته مهم نیز توجه داشت که فروتن پیش از آغاز بازیگری، دانشجوی رشته روانشناسی بالینی بوده و با شناخت از این رشته کاربردی، دست به انتخاب فیلمنامه می‌زده است. آشنایی او با علم روانشناسی، امتیاز ویژه‌ای در مسیر انتخاب‌های درست فروتن بود و نقش پررنگی در معروفیت و محبوبیت او داشت.

توفیق در گیشه، جشنواره و در میان سینماگران

بنابراین اصلا جای تعجب نیست که فهرست فیلم‌های این بازیگر طی ۶ سال بعد را دو زن، قرمز، زیر پوست شهر، اعتراض، متولد ماه مهر، شب یلدا، رقص با رویا، ملاقات با طوطی، بر باد رفته و سرباز‌های جمعه تشکیل دهند. فیلم‌های مهم و معتبری که هر یک از آنها، در گیشه دیده شدند و علاوه بر بهره‌مندی از ظرفیت‌های بازی فروتن، سبب ارتقای جایگاه او و محبوبیت وی در میان اهالی سینما و مخاطبان شد.

بازی حسی فروتن در روزگاری که احساس، جایگاه چندان ویژه‌ای در بازی‌های مردانه سینمای ایران نداشت، یکی از حسن‌های بازی این بازیگر بودتقریبا تمام این فیلم‌ها با اقبال بالایی همراه شدند به‌طوری‌که تنها در یک مورد، ۲ فیلم پرفروش اول سال ۷۷ را قرمز و دو زن تشکیل می‌دادند که نام فروتن را به‌عنوان یک بازیگر بفروش مطرح کردند. اما تمام افتخارآفرینی فروتن، در گیشه و کارنامه وی رقم نمی‌خورد. فروتن که برای بازی در مرسدس، نامزد دریافت سیمرغ شد، برای قرمز، این جایزه را به دست آورد تا سونامی حضور جدی این بازیگر در سینمای ایران، خیلی زود از گیشه و پسند کارگردانان و تهیه‌کنندگان، به بزرگ‌ترین جشنواره‌های سینمایی کشور نیز رسوخ کند.

فروتن، بازیگری با مشخصات خاص است. صدای دورگه و خش‌دار جذابی دارد و در خرج کردن احساس، هیچ خساست و محدودیتی به خرج نمی‌دهد. بازی حسی او در روزگاری که احساس، جایگاه چندان ویژه‌ای در بازی‌های مردانه سینمای ایران نداشت، یکی از حسن‌های بازی فروتن بود.

همین قابلیت سبب شد تا فروتن علیرغم توانمندی بالا در ارائه نقش‌های برون‌گرا، به آنالیز جدیدی از بازی‌های زیرپوستی و درونی برسد که تا آن زمان، مشابه چندانی در سینمای ما نداشت. این قابلیت‌ها سبب شد تا کارگردانان شاخصی خواهان همکاری با فروتن باشند تا جایی که امروز، کارنامه این بازیگر با نام‌هایی، چون مسعود کیمیایی، کیومرث پوراحمد، رخشان بنی‌اعتماد، ابراهیم حاتمی‌کیا، فریدون جیرانی، تهمینه میلانی، علیرضا داوودنژاد، کمال تبریزی، محمدرضا هنرمند، محمود کلاری، سیروس الوند، حسن فتحی، پرویز شهبازی و... تزئین شده است.

سال ۸۳، اما سال ویژه‌ای برای فروتن بود. این بازیگر در این سال، فیلم مجرد‌ها را بازی کرد که نخستین تجربه کمدی وی محسوب می‌شد و سبب تعجب بسیاری شد که چطور جوان اول سینما حاضر به بازی در یک فیلم کمدی شده و از سوی دیگر، بازی در فیلم باغ‌های کندلوس را پذیرفت. این ۲ فیلم از آن جهت در آن سال عجیب به نظر می‌رسید که مخاطبان، عادت کرده بودند که فروتن را در فیلم‌های اجتماعی مهم که گیشه‌ای تقریبا تضمین‌شده داشتند، ببینند. مجردها، علاقمندی فروتن به حضور در کار‌های کمدی را ثابت کرد که بعد‌ها نیز تداوم یافت و توفیقاتی را در گیشه به دست آورد.

رویه‌ای که فروتن در سینمای ایران جا انداخت

باغ‌های کندلوس نیز از آن جهت عجیب به نظر می‌رسید که کسی تصور نمی‌کرد بازیگر شاخص سینما، حضور در فیلم فرهنگی که گیشه چندانی نداشت را بپذیرد. بعد‌ها عنوان شد که فروتن برای حضور در این فیلم، دستمزد چندانی نگرفته و، چون می‌دانسته که با فیلم فرهنگی مواجه است که گیشه چندانی ندارد، پیشنهاد پائینی را برای بازی در این فیلم مطرح کرده است. این جریان، فارغ از اینکه نگاه متفاوت آقای سوپراستار را نشان می‌داد بلکه خیلی زود به رویه‌ای در میان دیگر بازیگران تراز اول نیز تبدیل شد که برای حضور در فیلم‌های فرهنگی، دستمزد کمتری را مطالبه می‌کردند.

از آن سال تا به امروز، محمدرضا فروتن، همواره بازیگر مهمی در قاموس سینمای ایران بوده است. بازیگری که در تمام این سال‌ها، کیفی‌نگری را در انتخاب فیلمنامه‌ها طرد نکرده و همواره ترجیح داده تا در آثار قابل‌قبولی از سینمای ایران حضور یابد که ازجمله این فیلم‌ها می‌توان به وقتی همه خواب بودند، به آهستگی، اتوبوس شب، زن دوم، محاکمه در خیابان، پستچی ۳ بار در نمی‌زند، عیار ۱۴، دعوت، چهل سالگی، قصه‌ها و متروپل اشاره کرد.

البته زیرکی فروتن تنها محدود به انتخاب فیلمنامه‌های درست نبوده است. وی برخلاف بسیاری از بازیگران چهره که خود را محدود به سینما کردند، هیچ معذوریتی برای حضور در مدیوم‌های دیگر نکرد و به همین دلیل اصلا تعجب نمی‌کنیم که وی در اوج معروفیت، در سریال‌های روز‌های به یاد ماندنی، از یاد رفته و سرزمین مادری به ایفای نقش پرداخته است. فروتن همچنین تاکنون در چند تولید شبکه نمایش خانگی ازجمله رالی ایرانی، مانکن، جزیره و عقرب عاشق پرداخته است.

فروتن، اما در تمام این سال‌ها، فعالیت‌های دیگری نیز داشته است که ازجمله آن‌ها می‌توان به حضور در تئاتر، گویندگی و دوبله و البته خوانندگی اشاره کرد. فروتن همچنین در این سال‌ها موفق شد تا مدرک دکترای خود در رشته روانشناسی را دریافت کند که البته تاثیر شگرفی بر شناخت بیشتر نقش و ارائه بازی‌های زیرپوستی داشته است.

محمدرضا فروتن، همچنان پس از ۳ دهه، بازیگر نقش‌های نخست فیلم و سریال‌هایی است که در آن ایفای نقش می‌کند و این، اتفاق مهمی است که پس از این همه سال برای این بازیگر تکرار می‌شود. بازیگر بدون حاشیه‌ای که همچنان مخاطب دارد و فیلم‌های او با اقبال خوبی از جانب مخاطبان همراه می‌شود. این، الگوریتمی است که فروتن طی ۳ دهه فعالیت حرفه‌ای به آن پایبند بوده و همچنان نیز به شکل شاخصی در اتمسفر حرفه‌ای سینمای ایران حضور دارد.