7 سال پس از «هدیه خداوند به اردوغان»، چهره ترکیه چگونه است؟

وقوع کودتا در ترکیه برای مردم این کشور و نظام سیاسی آن در دهه‌های اخیر امر ناشناخته و عجیبی نبوده است؛ چنان که بر اساس آمار در ۵ دهه اخیر حدود ۵ کودتا در این کشور به وقوع پیوسته که آخرین آن در ساعات پایانی شب ۱۵ ژوئیه ۲۰۱۶ بود که تا بامداد روز بعد از آن ادامه داشت.

به گزارش ایسنا، بخشی از ارتش ترکیه در تاریخ ۱۵ ژوئیه ۲۰۱۶ تلاش کرد تا مسئولیت امور در این کشور را بر عهده بگیرد و در همین راستا جت‌های جنگی در آسمان استانبول و آنکارا به پرواز در آمدند و ارتش پل‌های بسفر و سلطان محمد فاتح در استانبول را به وسیله تانک و سرباز‌ها مسدود کرد.

درچند ساعت وقوع کودتا در ترکیه بیانیه‌ای با عنوان نیرو‌های مسلح ترکیه از تلویزیون دولتی این کشور «TRT» پخش شد که در آن تاکید شد ارتش برای حفظ دموکراسی و حقوق بشر در ترکیه، اداره امور را در دست گرفته‌است و حاکمیت قانون در کشور در اولویت قرار دارد.

رسانه‌های ترکیه گفتند اردوغان در مکانی امن تحت محافظت است و به زودی یک نطق تلویزیونی خواهد داشت. دفتر رجب طیب اردوغان نیز از ذکر محل نگهداری او خودداری کرد. گزارش‌ها حاکی از قطع خطوط تلفن و اینترنت در سه کلانشهر استانبول، آنکارا و ازمیر بود، ضمن این که هلیکوپتر‌های کبرا بر فراز ستاد فرماندهی ارتش در آنکارا در حال پرواز بود.

اردوغان از طریق پیامی تصویری در توییتر از طرفداران خود خواست برای مقابله با نظامیان به خیابان‌ها بیایند، بسیاری از کشور‌ها نیز نسبت به کودتای در حال وقوع در این کشور واکنش نشان دادند و خواستار حفظ آرامش و حاکمیت قانون در این کشور شدند.

نخستین واکنش رسمی مقامات جمهوری اسلامی ایران نسبت به کودتای ترکیه را محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه وقت داشت که در توییتی نوشت: "عمیقا نگرانم برای بحران ترکیه، ثبات، دموکراسی و امنیت مردم ترکیه مهمترین چیز است، اتحاد و احتیاط ضروری است. "

همچنین بر اساس اخبار منتشر شده وزیر خارجه ایران در طول ساعات وقوع کودتا در ترکیه سه بار به شکل تلفنی با وزیر خارجه وقت ترکیه" چاووش اوغلو " صحبت کرد و در جریان آخرین تحولات این کشور قرار گرفت و حمایت تهران از دولت حاکم بر این کشور را به اطلاع همتای ترک خود رساند.

این کودتا پس از چند ساعت در صبح ۱۶ ژوئیه با کشته شدن حدود ۲۶۵ نفر و دستگیری تعدادی از کودتاچیان به پایان رسید و در ظاهر آرامش به ترکیه بازگشت.

در همان ساعات اولیه وقوع کودتا برخی منابع داخلی ترکیه که به حزب عدالت و توسعه و شخص اروغان نزدیک بودند، ادعا کردند که این کودتا توسط نیرو‌های وابسته به فتح‌الله گولن انجام گرفته‌است؛ فردی که اردوغان مانند بسیاری از مسئولان دولت اسلام‌گرای این کشور جزو تربیت‌شدگان مدارس اسلامی او است، کسی که اردوغان زمانی او را پدرخوانده حزب عدالت و توسعه می‌دانست و از او خواسته بود که از آمریکا به ترکیه بازگردد. در واکنش به این اتهام، فتح الله گولن در پیامی کودتا را محکوم کرد و گفت که کودتا کار اردوغان بوده است.

از همان ساعات اولیه، وقوع این کودتای نافرجام در ترکیه با گمانه‌زنی‌های مختلف رسانه‌ای مواجه شد؛ چنان که برخی از رسانه‌ها و تحلیلگران بین الملل ابراز عقیده کردند که این کوتا توسط خود اردوغان طراحی شده تا مخالفانش را سرکوب و ارتش را پاکسازی کند. تعداد دیگری از رسانه‌ها نیز اعلام کردند که تنها برندهٔ این کودتا که به شکل ناشیانه‌ای اجرا شده است، شخصِ اردوغان است چرا که بهانه لازم را به وی داد تا تعداد زیادی از مخالفان خود را که گویی از قبل لیست آن‌ها را تهیه کرده بود، قلع و قمع و بازداشت کند و سناریو یکی از بی‌سابقه‌ترین موج دستگیری‌ها در این کشور را به پیش ببرد.

بر اساس اعلام منابع خبری در ترکیه در روز‌های پس از کودتای ترکیه در مجموع دولت اردوغان بیش از ۴۷ هزار نظامی و کارمند غیرنظامی در بخش‌های مختلف را بازداشت یا از کار برکنار کرده است. در همین راستا ۲۸۳۹ نظامی ارتش از جمله پنجاه ژنرال و افسر ارشد نظامی دستگیر شدند.

وزارت کشور ترکیه نیز ۸۸۷۷ کارمند را بازداشت یا از کار برکنار کرد که از این میان ۷۸۹۹ تن پلیس و نیروی امنیتی، ۶۱۴ تن نیروی ژاندارمری، ۳۰ استاندار یا رئیس ایالت و ۴۷ فرماندار بودند.

وزارت آموزش و پرورش و آموزش عالی نیز شاهد یکی از بزرگترین پاکسازی‌ها در ترکیه بود و در این دو نهاد در مجموع ۳۱ هزار و ۲۲۰ تن بازداشت یا برکنار شدند که در این میان ۱۵۲۰۰ کارمند در موسسه‌های آموزشی و ۱۵۷۷۰ تن در دانشگاه‌ها مشغول به فعالیت بودند.

هم‌چنین سازمان نظارت بر رسانه‌های ترکیه مجوز بیش از ۲۴ کانال رادیویی و تلویزیونی که متهم به تماس با فتح‌الله گولن و نزدیکی با وی را بودند را لغو کرد.

اقدامات سلبی دولت اردوغان در ترکیه بعد از وقوع این کودتای نافرجام، به حدی بالا گرفته شد که زنگ خطر را برای ناظران و نهاد‌های بین‌المللی به صدا در آورد و آن‌ها با صدور بیانیه‌هایی به این حجم از سرکوب منتقدان، محدود کردن رسانه‌ها و بازداشت روزنامه‌نگاران در ترکیه واکنش نشان دادند و از دولت آنکارا خواستند که به این دستگیری که بسیاری از آن‌ها بدون حکم رسمی بود پایان دهد.

همان طور که خود اردوغان در ساعاتی پس از شکست این کودتا اعلام کرد این اتفاق «هدیه‌ای از طرف خداوند» بود این شانس را به او داد تا چهره ترکیه را تغییر دهد و «مقام‌های ارشد را از دشمنان پاکسازی کند».

در حال حاضر حدود ۷ سال از وقوع این کودتا در ترکیه می‌گذرد و اردوغان توانست با اتکا به دستاورد‌های ۲۰ ساله حضورش در قدرت و همچنین در اختیار داشتن رسانه‌ها، حدود یک ماه پیش با پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری این کشور و شکست "کلیچداراوغلو " رقیب سرسخت خود در این رقابت، برای ۵ سال دیگر مسئولیت ریاست جمهوری ترکیه را بر عهده بگیرد مسئولیتی که با بعد از تغییر نظام سیاسی این کشور از حالت پارلمانی به ریاستی دارای اختیارات گسترده‌ای شده است.