این زیبایی بی‌رحمانه چه بلایی سرمان می‌آورد

گیاه سنبل آبی (Eichhornia crassipes) بومی آمازون بوده و یکی از بدترین گونه‌های علف هرز جهان است که در سراسر دنیا پراکنده شده است، این گیاه در سال ۱۳۹۱ برای اولین بار در آب‌بندان عینک رشت مشاهده و پس از آن از برخی منابع آب‌های طبیعی شمال کشور همچون تالاب انزلی گزارش شد.

این مهمان ناخوانده اینک همچون ماری خوش خط و خال بر جمجمه تالاب بین‌المللی انزلی خزیده و نفس‌های آن را به شماره انداخته به گونه‌ای که در برخی از جاها دیگر اثری از آب و تالاب نیست و فقط پوشش سبز و گل‌های سنبل آبی با برگ‌هایی به طول ۲۰ سانتی متر و پهنای ۱۵ سانتی متر دیده می شود؛ سنبل زیبایی فریبنده‌ای دارد و در طول یک هفته به واسطه نور خورشید و آب موجود دو برابر رشد می‌کند.

این گیاه مهاجم و غیر بومی علی‌رغم این زیبایی فریبنده مشکلات زیست محیطی فراوانی را به وجود می‌آورد که از آن جمله به دلیل رشد بسیار سریع، سطح وسیعی از رودخانه‌ها و باتلاق‌ها را می‌پوشاند که در این شرایط عبور و مرور شناورها غیر ممکن شده و فعالیت‌های توریستی و تفرجی مختل می‌شود. پوشش این گیاه سبب توقف فتوسنتز و کاهش اکسیژن آب شده و زندگی آبزیانی مثل ماهی‌ها به خطر می‌افتد، رشد آن اثر منفی روی گیاهان و جانوران بومی گذاشته، کاهش تنوع زیستی منطقه را سبب می‌شود.

سنبل آبی علی رغم زیبایی بی رحمانه اش در پهنه تالاب بین المللی انزلی، مدت هاست جا خوش کرده و اگر نجنبیم به جای تالاب باید به دیدن سرابی سبز عادت کنیم.

در همین رابطه علیرضا میرزاجانی، پژوهشگر پژوهشکده آبزی پروری آب‌های داخلی در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید: مسافرانی که به گیلان می‌آیند نباید مسحور زیبایی ظاهری این گیاه شوند و فریب گل‌های زیبای آن را بخورند زیرا مشاهده شده برخی اوقات اقدام به چیدن گل‌ها و انتقال بوته‌های آن می‌کنند غافل از اینکه با این کار موجب انتشار هر چه بیشتر این مهاجم خطرناک می‌شوند.

وی افزود: هرچند این گیاه همه جای تالاب را فرا گرفته ولی برای اینکه انتشار بیشتری پیدا نکند بهتر است که رعایت کرده و آن را جابجا نکنیم هر چند سنبل آبی گل‌های زیبایی دارد ولی گل‌های آن عمر زیادی ندارد و پس از چند ساعت از بین می‌رود ضمن اینکه دانه‌های این گیاه قدرت ماندگاری بالایی دارد و می‌تواند تا ۳۰ سال هم به شکل کمون باقی بماند و در شرایط مناسب مجددا رشد کند.

این پژوهشگر با اشاره به اینکه هم اکنون این گیاه در سطح تالاب انزلی و سایر مناطق آبی استان گیلان جولان می‌دهد، تصریح کرد: بسیاری از بخش‌های تالاب انزلی انباشته از رسوب شده و محل مناسبی برای رشد حداکثری این گیاه فراهم شده که جمع آوری آن در این مناطق غیر ممکن است زیرا به دلیل رسوبات، امکان تردد در آن وجود ندارد و نمی‌توان ابزار کاربردی جمع آوری سنبل را در آن جابجا کرد.

میرزاجانی تاکید کرد: این مهاجم تاثیرات منفی روی اکوسیستم مناطق آبی گذاشته و نظام هیدرولوژیک منطقه را نیز تحت تاثیر خود قرار داده است.

وی با اشاره به تاثیر منفی سنبل آبی در مکش و تبخیر آب مناطقی که در آن رشد کرده، تاکید کرد: این مسئله به ویژه در کشوری همچون ایران که دارای اقلیم خشک بوده و نیاز مبرم به آب در تمام مناطق وجود دارد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در حال حاضر نیز مناطق تالابی ما با کمبود آب مواجه هستند و حضور این گیاه می‌تواند بسیار منفی عمل کند.

پژوهشگر پژوهشکده آبزی پروری آب‌های داخلی ادامه داد: با توجه به اینکه سنبل آبی در مدت کوتاه، سطح خیلی وسیعی را اشغال می‌کند و زیر سطح پوشیده از این گیاه مهاجم هیچ نوری وارد نشده و موجودات پلانکتونی نمی‌توانند رشد کنند و ضمن کاهش تولید اکسیژن آب، ذخایر ماهیان نیز به حداقل خواهند رسید.

میرزاجانی گفت: ‌در واقع وقتی پلانکتون تولید نشود چرخه غذایی محیط آبی مختل خواهد شد. توسعه این گیاه سبب از بین رفتن گیاهان آبزی غوطه ور که محل‌های تکثیر ماهی‌ها هستند می‌شود که از این جهت نیز در نابودی منابع شیلاتی و ماهیان تاثیرگذار خواهد بود.

عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور با اشاره به اینکه وقتی این گیاه به فصل خزان می‌رسد، از بین رفته و در رسوبات ته تالاب نشست می‌کنند، افزود: این مساله باعث می‌شود که مواد آلی کف تالاب و محیط آبی زیاد شده و زمانی که این مواد آلی بخواهد تجزیه شوند مقدار زیادی اکسیژن مصرف کرده یا اینکه با تجزیه بی هوازی مقدار زیادی گازهای سمی تولید می کنند. این پدیده باعث مرگ و میر انبوه ماهیان خواهد شد که در سالیان اخیر مکررا در تالاب انزلی رخ داده است.

میرزاجانی تصریح کرد: باید توجه داشت زمانی که سطح تالاب با سنبل آبی پوشیده می‌شود تردد قایق‌ها با مشکل مواجه شده و همین مساله فعالیت‌های تفریحی و توریستی را برای گردشگران مختل و منبع درآمد جوامع محلی که وابسته به این نوع از خدمات بوده را دچار مشکل می‌کند.