آنچه از برجام به شما نمی‌گویند!

انتشار یک فایل‌صوتی محرمانه از « رابرت مالی »، نماینده سابق آمریکا در امور ایران موید آن گزاره‌ای است که منتقدین برجام سال‌ها قبل به آن اشاره کرده بودند و آن چیزی نیست جز استفاده ابزاری ایالات‌متحده از این توافق برای اعمال محدودیت‌های گسترده در حوزه‌های مختلف و اهرم فشار قرار دادن برجام برای ترغیب ایران به مذاکره.

« رابرت مالی » چه گفت؟

سایت روزنامه تهران‌تایمز، با انتشار فایل‌صوتی محرمانه رابرت مالی افشا کرد که ایالات متحده به دنبال احیای برجام و سپس استفاده از این توافق به عنوان نقطه شروع برای اعمال فشار بیشتر بر ایران است.

او در این فایل صوتی گفته بود: «ما حتی اگر به این توافق بازگردیم، خود این بازگشت اولین هدف ماست. ما به‌دنبال یک توافق بلندمدت‌تر، قوی و گسترده‌تر هستیم. ما به‌محض بازگشت به توافق در نظر داریم با بهره‌گیری از ابزارهای گوناگون ایران را تحت‌فشار قرار دهیم. ما توانایی‌مان برای تحت‌فشار قرار دادن و تحریم ایران را حفظ می‌کنیم.»

برجام از ابتدا توافق یک‌طرفه‌ای بود که کارکردش فشار بر ایران، امتیازگیری بیشتر و تبدیل کشورمان به بازیگری سر به زیر در نظام بین‌الملل با استفاده از اهرم این توافق بود. از همان ابتدای انعقاد برجام، دولت اوباما به انحاء مختلف به نقض این توافق پرداخت و مشخص بود که حتی با تداوم کار یک دولت دموکرات در آمریکا هم دستاویزی برای کسب امتیازات بیشتر و زیاده‌خواهی‌های این کشور خواهد شد.

در سال ۲۰۱۸ که دولت ترامپ از برجام خارج شد، هیلاری کلینتون به‌صراحت اعلام کرد که خروج آمریکا از برجام اشتباه مهلکی است زیرا فرصت را برای پرداختن به دیگر تهدیدهای ایران و مذاکرات موشکی و منطقه‌ای از بین خواهد برد.

یا جان کری، وزیر خارجه دولت اوباما که بعد از خروج کشورش از توافق هسته‌ای گفت: «با خروج از این توافق، آمریکا بهترین گزینه ممکن را از دست می‌دهد. این گزینه این است که ما مدتی در این توافق می‌ماندیم و بعد از ماندن در آن به عنوان اهرم فشار جهت جلب همکاری اروپا، روسیه و چین برای همکاری با خودمان در زمینه موشکی، فعالیت‌های ایران در یمن، حمایتش از حزب‌الله و غیره استفاده می‌کردیم. من فکر می‌کنم ما می‌توانستیم اهرم فشار و نتایج بهتری داشته باشیم، اما خروج از برجام و عصبانی کردن همه، فکر نمی‌کنم در راستای منافع کشور ما باشد.»

هرچند جمهوری‌خواهان آمریکا هم به‌دنبال چنین مذاکرات و متعاقباً محدودیت‌هایی بودند اما تاکتیکی متفاوت با دموکرات‌ها داشتند که نمود آن در مسئله خروج از برجام مشاهده شد. آنان معتقد به خروج از برجام، اعمال سنگین‌ترین تحریم‌ها و متلاشی‌کردن اقتصاد ایران بودند تا کشورمان وادار به نشستن پای میزمذاکره و پذیرش شروط آمریکا گردد؛ همان‌طور که دولت ترامپ به این کار مبادرت ورزید که البته این سیاست ثمری برای آنان نداشت.

آنچه از برجام نمی‌گویند

اگرچه اصلاح‌طلبان و طیفی از اصول‌گرایان که فریفته برجام و دلبسته منطق منطق برجامی هستند سعی دارند این توافق را راهگشای معضلات کشور معرفی کنند اما واقعیت آن است که برجام نقطه‌ای برای حل اختلافات طرفین و آغاز همکاری‌ها در موضوعی مشخص نبود، بلکه اهرم و دستاویزی برای تحت‌فشار قرار دادن ایران و دریافت امتیازان گسترده‌تر محسوب می‌شد. هر دولتی در آمریکا بر سر کار می‌آمد به‌دنبال مذاکرات فرابرجامی می‌رفت چون منطق برجام بر این اساس شکل گرفته بود اما جریان‌های سیاسی عمداً یا سهواً به واکاوی این امر نمی‌پردازند.

علاوه بر این، امتیازاتی که ایران در این توافق نصیبش شد هم از ارزش چندانی برخوردار نبود. فروش چند بشکه بیشتر نفت و فعالیت محدود بانکی که گره‌ چندانی از اقتصاد ایران باز نمی‌کرد و همچنان هم نمی‌کند، ارزش واگذاری این حجم از امتیازات را نداشت.

در برهه کنونی و حتی به‌فرض بازگشت آمریکا به برجام در نزدیک‌ترین زمان ممکن، همان‌گونه رابرت‌مالی به صراحت اشاره کرده، این توافق پلی به‌سوی خواسته‌های فراهسته‌ای آمریکا و مسائل موشکی، منطقه‌ای و ادعاهای واهی حقوق بشری خواهد شد و به‌واقع سناریوی سال‌های گذشته دوباره تکرار خواهد شد؛ استفاده از برجام برای پل‌زدن به مطالبات زیاده‌خواهانه آمریکا و تبدیل ایران به کشوری که تمامی مولفه‌های امنیت‌ساز خود را به‌پای فروش چندبشکه نفت واگذار کند و تمامی تهدیدات را متحمل شود.