مشکل آب شرب را با ساخت آب‌شیرین‌کن حل می‌کنیم

خبرگزاری مهر، گروه سیاسی: نزدیک به ۱۰ سال پیش کارشناسان نسبت به کاهش منابع آب شیرین در کشورمان هشدارهای جدی می‌دادند و معتقد بودند که کاهش ۷۱ درصدی آب‌های تجدیدپذیر ایران در نیم قرن گذشته اتفاق افتاده است. درچند وقت اخیر نیز در مناطق جنوبی و جنوب غربی کشور چالش‌های جدی در زمینه تأمین آب شیرین پیش آمده است. از سوی دیگر در شهرهای بزرگ صنعتی چالش جدی پساب‌های صنعتی روز به روز پر رنگ‌تر می‌شود و سطح نگرانی‌ها را بالاتر می‌برد. سوال اینجاست که با وجود تمامی این مشکلات می‌توان چاره‌ای برای برون رفت از این بحران‌ها اندیشید؟

یکی ازکاربردهای فناوری‌های هسته‌ای که نقش مهمی در زندگی مردم دارد، قابل شرب کردن آب مصرفی است. در مواردی که نتوان از نهرها و سفره‌های زیرزمینی آب قابل شرب استخراج کرد، نمک‌زدایی آب دریا و آب‌های زیرزمینی معدنی یا فاضلاب‌های شهری در اولویت بعدی قرار می‌گیرند.

بیشتر موارد نمک‌زدایی در زندگی امروز با استفاده از سوخت‌های فسیلی انجام می‌شوند که منجر به بالارفتن میزان گازهای گلخانه‌ای می‌شوند. معمولاً نمک‌زدایی هسته‌ای یکپارچه در کارخانه با بیش از ۱۵۰ سال قدمت، در کشورهای قزاقستان، هند و ژاپن به وفور انجام می‌شود.

با توجه به اینکه رآکتورهای عمل‌کننده هیچ یک از گازهای گلخانه‌ای را که در گرمایش کره‌زمین نقش دارند، ترشح نمی‌کنند، می‌توان از آن به عنوان راه‌حلی برای شیرین کردن آب‌های شور و قابل شرب کردن آن‌ها استفاده کرد. همچنانکه رئیس سازمان انرژی اتمی گفته است: «هر جا که نیروگاه اتمی بسازیم آب شیرین کن در کنارش خواهیم داشت.»

محمد اسلامی همچنین از سرمایه گذاری برای ۷۰ هزار مترمکعب آب در استان بوشهر خبر داده و وعده داده است که دو ساله آنرا تحویل دهند. علاوه بر این سازمان انرژی اتمی برنامه‌هایی برای شیرین کردن آب استان سیستان و بلوچستان دارد و اسلامی در این زمینه گفته است: «شرکت نیروگاه‌های اتمی ایران مکران و ایران هرمز را فعال کردیم زمینه‌ها و سایت‌ها فراهم و انتخاب شده است و در فرایند دریافت زمین و مطالعات میدانی و انتخاب سیستم و اقدامات فنی مهندسی هستیم که در یک زمان بندی فشرده با الگوی تأمین مالی متفاوتی که برایش تعریف کردیم دچار افت مالی نشوند. آب شیرین کن هم برای هر دو استان مورد اشاره در نظر گرفته شده است.»

در همین راستا و برای اطلاع بیشتر از برنامه‌های سازمان انرژی اتمی به سراغ سید پژمان شیرمردی، معاون سازمان انرژی اتمی و مدیرعامل شرکت توسعه کاربرد پرتوها رفتیم. وی معتقد است «استفاده از انرژی اتمی و فناوری صلح آمیزهسته‌ای برای بهبود کیفیت زندگی مردم همان بخش معرفی نشده و مغفولی است که عموم مردم از آن آگاهی ندارند، در حالی که با استفاده از این فناوری می‌توان بخشی از ابربحران‌ها مانند کمبود آب شیرین و یا پساب‌های صنعتی را حل کرد.» در ادامه مشروح صحبت‌های معاون سازمان انرژی اتمی با خبرنگار مهر را می‌خوانید.

سازمان انرژی اتمی، در چند وقت اخیر پروژه‌های آب‌شیرین کن را در مناطقی از کشور آغاز کرده است. چقدر فناوری صلح آمیز هسته‌ای می‌تواند در مدیریت ابر بحران کم‌آبی در کشورمان تأثیرگذار باشد؟

یکی از کاربردهای مهم فناوری صلح آمیز هسته‌ای در بحث آب است. این فناوری می‌تواند هم در صرفه‌جویی آب و هم در تولید آب شیرین تأثیرگذار باشد. تصفیه پساب‌های صنعتی، کاهش آلودگی هوا و نگهداری مواد غذایی برای مدت‌زمان طولانی برخی از مهم‌ترین چالش‌هایی است که کشورهای مختلف با آن دست به گریبان هستند. حالا دانشمندان روش‌های مؤثر و ایمنی برای حل این چالش‌ها پیدا کرده‌اند.

این تکنولوژی در بخش صرفه جویی آب چه نقشی را ایفا می‌کند؟

با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از آب مصرفی کشور در بخش کشاورزی است، با استفاده از فناوری هسته‌ای می‌توان محصولاتی را تولید کرد که میزان مصرف آب را در محصولات کشاورزی یک سوم کمتر می‌کند. سوپرجاذب‌ها می‌توانند در کاهش مصرف آب محصولات کشاورزی بسیار تأثیرگذار باشند. بنابراین در بحث مدیریت منابع آب و صرفه‌جویی در مصرف آب می‌توانیم موادی را تولید کنیم که در فرآیند تولید این مواد از فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای یا پرتوها استفاده می‌شود.

در بخش تولید آب شیرین چگونه می‌توانیم از فناوری صلح آمیز هسته‌ای استفاده کنیم؟

امروزه روش‌های مختلفی در دنیا برای تولید آب شیرین وجود دارد. یکی از مهمترین روش‌های تولید آب شیرین در دنیا استفاده از نیروگاه‌های هسته‌ای است. نیروگاه‌های هسته‌ای بزرگ ظرفیت تولید بالای آب شیرین را دارند. نیروگاه اتمی بوشهر واحدی را دارد که می‌تواند روزانه تا ۷۰ هزار متر مکعب آب شیرین تولید کند. در سند راهبردی سازمان انرژی اتمی و همچنین باتوجه به دستور مقام معظم رهبری تولید حدود ۲۰ هزار مگاوات برق هسته‌ای پیش بینی شده است. تولید ۲۰ هزار مگاوات برق هسته‌ای فرصت مناسبی است که در کنار آن تولید آب شیرین را هم دنبال کنیم.

چطور؟

در فرآیند خنک سازی سیکل‌های رآکتور هسته‌ای می‌توانیم تأسیسات شیرین سازی آب را نصب کنیم. یعنی به عنوان یک واحد جانبی رآکتور هسته‌ای آن را در نظر بگیریم. برنامه داریم که بتوانیم واحدهای ارزشمند و راهبردی را در این نیروگاه‌ها اجرایی کنیم تا بتوانیم بخشی از آب مصرفی کشور را حداقل در مناطقی که نیروگاه‌های هسته‌ای دارند تأمین کنیم. به نحوی با یک تیر دو نشان می‌زنیم. یعنی هم تولید برق می‌کنیم که امروز نیاز اساسی کشور است، هم تولید آب شیرین می‌کنیم که بازهم نیاز اساسی کشور و مردم ماست. اگر بخواهیم به عنوان یک روش کاربردی با بهره‌وری بالا برای تولید آب شیرین صحبت کنیم، استفاده از رآکتور هسته‌ای است. روش‌های دیگری هم در صنعت هسته‌ای برای تولید آب شیرین وجود دارد که آن روش‌ها بیشتر هزینه‌بر هستند. برخی روش‌ها تولید کمتری دارند که به صرفه نیستند.

روشی که استفاده می‌شود عوارض جانبی و سلامتی ندارد؟

خیر. در روشی که استفاده می‌کنیم از گرمای سیستم خنک کننده بهره‌گیری می‌شود. یعنی هیچ ارتباط فیزیکی میان آب درون رآکتور که خنک‌کننده رآکتور هست و سیکل بیرونی برای شیرین‌سازی است، وجود ندارد. یعنی از گرمای حاصل از بیرون تأسیسات برای فرآیند شیرین‌سازی استفاده می‌شود. فرآیند آن چیزی شبیه به نیروگاه‌های سیکل ترکیبی است. بنابراین کاملاً ایمن و قابل استفاده است. در تمامی دنیا به عنوان امری متداول یافته شناخته شده است.

این پروژه‌های در کدام شهرها اجرا شده است؟

در بوشهر چون نیروگاه هسته‌ای وجود دارد آغاز شده است. با توجه به دستور رئیس سازمان انرژی اتمی مبنی بر راه‌اندازی و تأسیس نیروگاه هسته‌ای در حاشیه خلیج فارس به ویژه سواحل مکران و همچنین منطقه‌ای از شمال کشور برنامه‌های انتخاب سایت آغاز شده است. در آینده نزدیک این اقدامات آغاز شده و بخشی از مشکلات کشور که تأمین آب شرب است رفع می‌شود. اینجاست که مردم طعم انرژی هسته‌ای را به صورت واقعی می‌چشند و به عبارتی انرژی هسته‌ای بر سفره‌های مردم می‌نشیند.

در رابطه با پساب‌های صنعتی و تصفیه آنها با استفاده از انرژی هسته‌ای چه اقداماتی صورت گرفته است؟

در رابطه با مدیریت آب‌ها که صحبت شد، علاوه بر تولید سوپرجاذب‌ها و کاهش مصرف آب در بخش‌های مختلف کشاورزی، با استفاده از پرتوها می‌توانیم میزان بار میکروبی و مواد شیمیایی پساب‌ها را کاهش دهیم. پساب‌ها یا پساب‌های شهری هستند و یا پساب‌های بیمارستانی و یا صنعتی هستند. درون این پساب‌ها دو موضوع بسیار مهم است. یکی وجود بار میکروبی و دیگری وجود مولکول‌های آلی و یا مواد شیمایی. مسائل و مشکلات دیگری مانند فلزات سنگین و … هم وجود دارد. به طور کلی این دو موضوع اهمیت بسیاری دارند. با پرتودهی اشعه وقتی به فاضلاب و یا پساب برخورد می‌کند. میکروب‌ها را کاهش می‌دهد. پرتو وقتی به ماده شیمیایی و یا آلی برخورد می‌کند، می‌شکند و باعث رسوب آنها می‌شود. در یک میزان دز مشخص و در کنار روش‌های دیگر، می‌توانیم آبی را آماده کنیم که قابلیت استفاده در صنعت و کشاورزی را داشته باشد. یعنی یک پسابی که معضل بوده به عنوان یک ظرفیت نگاه می‌کنیم. یک تهدید را به یک فرصت تبدیل می‌کنیم.

برای کاهش بار میکروبی و مواد شیمیایی پساب‌ها از دستگاهی به نام شتابدهنده‌های الکترونی استفاده می‌کنیم. این شتابدهنده‌های الکترونی در انرژی پایین قادر هستند میزان BOD و COD آب را کاهش دهند. روش‌های دیگری هم مانند روش استفاده از پلاسمای سرد وجود دارد که آن هم در سازمان انرژی اتمی در حال بررسی است. طرحی هم در یکی از نقاط کشور در دست بررسی است.