اسارت 250 تن از نیروهای دشمن در «نصر7»

خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب_ الناز رحمت نژاد: تابستان سال ۱۳۶۶ با درگیری محدود ایران و آمریکا در خلیج فارس همراه بود. از طرفی زمان انجام عملیات در غرب کشور فرماندهان را بر آن داشت که حرکتی را به سوی غرب آغاز کنند. طی این مدت عملیات‌های نصر ۴، ۵ و ۷ در جبهه شمالی به اجرا درآمد که با آزادسازی بلندیهای مهی از خاک عراق همراه بود.

عملیات نصر ۷ چهاردهم مرداد ۱۳۶۶ در منطقه عمومی استان سلیمانیه کردستان عراق با هدف انسداد معبر ضد انقلاب در غرب کشور و تصرف ارتفاع مهم دوپازا با رمز ‹‹یا فاطمه الزهرا (س) ›› انجام شد.

عملیات می‌بایست در حدفاصل ارتفاعات دوپازا و تپه شاه مراد و در دو مرحله انجام می‌شد. در مرحله اول، تصرف ارتفاعات دوپازا و یال های آن، تپه شاه مراد و یال ارتفاعات بلفت – واقع در خاک ایران مورد تأکید قرار گرفت. در مرحله دوم نیز تصرف ارتفاعات بلفت واقع در خاک عراق در دستور کار بود. هم چنین، نیروها می‌بایست از سه محور شمال تپه شاه مراد، قله اصلی دوپازا به سمت جنوب و سمت راست قله دوپازا تایال بلفت خودی در شمال دوپازا وارد عمل می‌شدند.

در این عملیات ۴ فروند چرخبال، ده‌ها قبضه خمپاره انداز، ۱۰ دستگاه تانک و نفربر. ۵۰ دستگاه خودرو و مقداری زیادی سلاح سبک و نیمه سنگین دشمن منهدم شد. ۱ تیپ و ۷ گردان عراق از بین رفت و کشته و زخمی‌ها و اسرای عراق به ۱۲۸۵ نفر رسید.

همزمان با سالروز عملیات نصر ۷ فرصتی دست داد تا به بازخوانی و مرور این عملیات بپردازیم که مشروح آن در ادامه این گزارش می‌آید؛

شرح عملیات

ساعت ۲۴ روز ۱۳/‏۵/‏۱۳۶۶ یگان‌های عملیاتی از خط پدافندی خودی حرکت کرده و بر اساس طرح مانور می‌بایست رأس ساعت ۲ بامداد درگیری را آغاز نمایند. در ساعت مقرر، به علت پرتاب منور و نیز تیراندازی دشمن درون شیارها هیچ یک از یگان‌ها برای شروع درگیری آماده نبودند. این وضعیت ادامه داشت تا این که در ساعت ۳۰: ۲ عملیات با رمز مبارک «یا زهرا (س)» در محور ۳ آغاز شد. پنج دقیقه بعد نیروهای دو محور دیگر نیز با دشمن درگیر شدند.

در حالی که نیروهای دشمن پس از اندک مقاومتی عقب نشینی می‌کردند، قوای خودی با موفقیت در سراسر خط به پیش می‌رفتند. در این میان، نیروهای محور ۳، ساعت ۵۰: ۲ هنوز نتوانسته بودند ارتفاع سمت راست قله اصلی را که نقطه الحاق آنها با نیروهای محور ۲ بود، تصرف کنند. نیروهای محور ۱ نیز قسمت عمده‌ای از اهداف خود را تصرف کرده و در حال پاکسازی بودند.

در ساعت ۴۰: ۳ با تصرف ارتفاعات سمت راست قله دوپازا، الحاق محورهای ۲ و ۳ انجام شد. این در حالی است که دشمن روی سه ارتفاع دیگر محور ۳ همچنان در حال مقاومت بود. حدود ساعت ۶ یکی از ارتفاعات مذکور (چهارمین ارتفاع در منتهی الیه شمال دوپازا) توسط نیروهای محور ۳ تسخیر شد. در همین زمان، قوای محور ۱ نیز مابقی اهداف خود را تأمین کرده و سپس روی یال دوپازا مستقر شدند.

در ساعت ۸ نیروهای محور ۲ ضمن درگیری شدید با دشمن، ارتفاع پشت قله اصلی را به تصرف در آوردند. نیروهای محور ۳ نیز توانستند اهداف باقی مانده در جناح راست دوپازا و روی یال بلفت خودی را تأمین کنند. به این ترتیب، مرحله اول عملیات با موفقیت به پایان می‌رسد و یگان‌ها با استقرار روی ارتفاعات به تحکیم مواضع خود می‌پردازند.

در ساعت ۱۰ صبح، نیروهای دشمن پس از اجرای آتش سنگین توپخانه، با حمایت تانک‌ها و هلی کوپترهای خود پاتک کرده و با نیروهای خودی در محورهای ۱ و ۳ درگیر می‌شود و نهایتاً در ساعت ۱۱ ضمن تحمل تلفات عقب نشینی می‌کنند

از ساعت ۱۶ مقدمات مرحله دوم آغاز می‌گردد. در این ساعت، ابتدا روی مواضع دشمن اجرای آتش می‌شود، سپس در ساعت ۱۸ نیروهای پیاده به صورت آتش و حرکت از دو محور جاده و یال بلفت به سمت دشمن حمله ور می‌شوند. نیروهای عراقی که تا این زمان زیر آتش پرحجم خودی متحمل تلفات زیادی شده بودند، پس از مقاومت اندکی تسلیم شدند. به این ترتیب، در اولین ساعات درگیری قله اول بلفت سقوط می‌کند. ساعتی بعد، پس از اجرای آتش سنگین روی قله اصلی بلفت، نیروهای پیاده پیشروی کرده و ضمن درگیری با دشمن به تدریج منطقه را آزاد می‌کنند. دشمن که می‌دانست با از دست دادن ارتفاع بلفت می‌بایست خط پدافندی اش را در فاصله دورتری تشکیل دهد، سعی می‌کرد با اعزام نیروهای احتیاط، پیشروی نیروی مقابل را متوقف کند.

پس از ساعت‌ها درگیری، نیروهای خودی موفق شدند تا صبح روز بعد آخرین قله بلفت را فتح کرده و آن را پاکسازی کنند. به این ترتیب، مرحله دوم عملیات نیز با موفقیت به پایان می‌رسد.

با توجه به اهمیت این منطقه، دشمن طی ده شبانه روز با پاتک‌های سنگی خود کوشید تا مناطق متصرف را باز پس گیرد، لیکن تنها موفق شد در نهمین پاتک، که در نزدیک های صبح روز ۲۳/۵/۶۶ انجام شد، قله اصلی بلفت را تصرف کرده و تا نیمه این ارتفاع پیش رود.

با اقدام به موقع و سریع فرماندهی عملیات جهت تمرکز آتش روی قله اصلی، دشمن در ساعت ۴۰: ۷ با تحمل تلفاتی از این قله عقب نشست. در ساعت ۱۰: ۱۰ مجدداً دشمن با سازماندهی و تقویت سریع نیروهای خودی و با حمایت آتش توپخانه و پشتیبانی چندین هلی کوپتر به قله اصلی بلفت یورش برده و برای دومین بار در این روز قله مذکور را تصرف کرد. از ساعت ۱۱ الی ۳۰: ۱۱ آتش متمرکز خود را روی این قله ریخته و سپس نیروهای پیاده جهت بازپس گیری مجدد قله وارد عمل شدند و در نتیجه، بار دیگر قله اصلی بلفت از تصرف دشمن خارج شد.

نیروهای عراقی همچنان به تلاش خود برای دستیابی به این قله ادامه دادند، به طوری که در ساعات بعد قله مذکور در چندین بار مورد هجوم آنها قرار گرفت. بر همین اساس و به منظور جلوگیری از وارد آمدن تلفات به قوای خودی و نیز دستیابی به خط پدافندی مطمئن فرمان عقب نشینی از قله مذکور صادر می‌شود.

در این عملیات تمام هدف‌های مورد نظر تصرف شد و دشمن پس از ۹ روز تلاش و حمله به مواضع تصرف شده، نتوانست موفقیتی به دست آورد. ۲۵۰ تن از نیروهای دشمن به اسارت درآمدند و بر اساس اطلاعات به دست آمده از آنها، کلیه یگان‌های دشمن که در منطقه حضور داشتند، ۵۰ تا ۶۰ درصد متحمل تلفات شده بودند. در سه روز نخست عملیات (۱۴ تا ۱۶ مرداد ۱۳۶۶) از نیروهای خودی، ۷۳۳ تن مجروح و ۱۷۵ تن به شهادت رسیدند.

هدف عملیات

مهم‌ترین هدف‌های تاکتیکی این عملیات عبارت بودند از خارج کردن منطقه عمومی سردشت از دید و تیر دشمن و در نتیجه قطع آتش مؤثر دشمن روی منطقه، ایجاد خط پدافندی مناسب در طول مرز به دست آوردن جای مناسب برای انجام عملیات‌های بعدی.

موقعیت منطقه

ارتفاع دوپازا (۲۷۹۱ متر) به عنوان بلندترین ارتفاع منطقه در امتداد سلسله ارتفاعات دوپازا در ۱۳ کیلومتری غرب سردشت در خط نوار مرزی قرار دارد. دوپازا از شمال به دو ارتفاع «اسپیدان» و «بلفت»، از جنوب به ارتفاعات «لک‌لک»، شهید زین‌الدین، «کله‌قندی» و «فرفری» محدود می‌شود و از شرق به کوه‌های «رستم آلبان» و «کانی رش» و در غرب به «دشت قلعه دیزه» و «شهر قلعه دیزه» عراق منتهی می‌شود.

وضعیت دشمن

منطقه عملیاتی در قلمرو سپاه یکم ارتش عراق قرار داشت. در آن منطقه، «لشکر ۲۴» و «گردان ۴۹ زرهی» با ۳۰ تانک و شش گردان توپخانه مستقر بودند. علاوه بر این، چهار گردان به عنوان احتیاط منطقه وظیفه داشتند از یگان‌های در خط پشتیبانی کنند.

به دلیل اهمیت ارتفاعات دوپازا و نقش آن در تسلط بر منطقه، دور تا دور ارتفاعات، کانالی به عرض ۵۰ سانتی‌متر و به ارتفاع دو متر حفر شده بود. افزون بر این، استفاده از استحکامات شامل سیم خاردار، مین و برخی مواضع دیگر، خط پدافندی دشمن را بیشتر تقویت کرده بود. به ویژه پس از عملیات نصر ۵ که حساسیت بیشتر دشمن را در پی داشت، لشکر ۲۴ تلاش می‌کرد از تحرکات خودی در این محور و هدف‌های آن آگاهی یابد، از این رو نسبت به تک خودی حساسیت داشت و به همین دلیل خط دشمن با دو گروهان و جابه‌جایی تیپ ۱۸ و تیپ ۱۱۴ و برخی اقدامات دیگر، تقویت شد.

طرح مانور

طرح‌ریزی عملیات همراه با اقدامات اولیه به رغم دشواری‌های آن، به ویژه تسلط و اشراف دشمن بر تحرکات نیروهای خودی، نتیجه گرفت. عملیات در دو مرحله طرح‌ریزی شد، به این شکل که در مرحله اول، تصرف ارتفاعات مهم دوپازا و یال‌های آن، تپه شاهمرادی و تصرف یال ارتفاعات بلفت (خودی) مورد تاکید قرار گرفت. همچنین تصرف ارتفاع بلفت (عراق) برای مرحله دوم در نظر گرفته شد. با توجه به اهمیت عملیات در مرحله اول، لشکر ۳۱ عاشورا، لشکر ۲۷ محمدرسول‌الله (ص) و تیپ ۱۸ الغدیر تأمین اهداف عملیات را در این مرحله به عهده داشتند و برای مرحله دوم تیپ ۲۹ نبی‌اکرم (ص) در نظر گرفته شد.

سازمان رزم

نیروی زمینی سپاه انجام عملیات نصر ۷ را به عهده داشت. برای این منظور به قرارگاه قدس مأموریت داده شد که به آماده‌سازی و انجام عملیات اقدام کند. از این رو، لشکرهای ۳۱ عاشورا و ۲۷ حضرت رسول (ص) و نیز تیپ‌های ۲۹ نبی‌اکرم (ص) و ۱۸ الغدیر به قرارگاه قدس واگذار شدند.

یگان‌های عمل کننده در این عملیات عبارت بود از لشکر ۲۷ حضرت رسول (ص) با پنج گردان، لشکر ۳۱ عاشورا با سه گردان، تیپ ۱۸ الغدیر با سه گردان و تیپ ۲۹ نبی‌اکرم (ص) با سه گردان. مهندسی، توپخانه دفاع ضدهوایی، هوانیروز، بهداری و برخی دیگر از واحدهای پشتیبانی کننده نیز در سازمان عملیاتی لحاظ شده بودند.