مهمترین اولویت نویسنده مسئله‌شناسی نوجوان است

سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - یونس عزیزی: نوشتن کتاب برای کودک نوجوان در حوزه آثار دینی از ظرفیت‌های دقیقی برخوردار است. نویسنده این حوزه علاوه بر دانش دینی باید با فضای فکری کودک و نوجوان آشنا باشد تا بتواند متناسب با سن کودک و نوجوان کتاب تالیف کند. تا نقطه مطلوب در راستای تولید کتاب دینی برای کودک و نوجوان فاصیه زیادی داریم اما ناشران و نویسندگان قُمی در این موضوع قدم‌های خوبی برداشته‌اند و در این مسیر پیشتازند.

یکی از نویسنده‌هایی که برای این گروه سنی دست به قلم شده است غلام‌رضا ابهری حیدری است و تا کنون بیش از 10 اثر در این حوزه تالیف کرده است. آخرین اثر او کتابی است به‌نام «روز حسین علیه‌السلام نخستین گفتنی های عاشورا برای تو» که از سوی نشر کتاب جمکران به چاپ رسیده است. به همین بهانه با او به گفت‌وگو نشستیم.

-در کتاب «روز حسین» ما با پرسش‌ها و پاسخ‌هایی پیرامون عاشورا مواجه می‌شویم که مخاطب آن هم نوجوانان هستند. هدفتان از نوشتن کتاب چه بود؟

نوجوان‌هایی که هیئت می‌آیند، سوالات زیادی به ذهنشان می‌رسد. سوال‌های تاریخی مرتبط با زمینه‌های عاشورا، درباره خود واقعه عاشورا و سوال‌های زیادی درباره حوادث پس از عاشورا مطرح می‌کنند. همچنین از مناسک عزاداری مثل سینه‌زنی، زنجیرزنی و گریه کردن برای امام حسین(ع) سوالات زیادی دارند.

خیلی وقت‌ها این سوال‌ها بی‌پاسخ می‌ماند. نوجوانان در مراسم شرکت می‌کنند اما پاسخی برای سوالایشان پیدا نمی‌کنند و به جواب روشنی نمی‌رسد. دوستان سخنران درباره خیلی از مسائل توضیح می‌دهند اما پاسخی برای برخی مسائل که خیلی ساده به نظر می‌رسند، مطرح نمی‌شوند. مثلاً تاسوعا و عاشورا به چه معناست. از این سوال‌های ساده در نظر بگیرید تا سوال‌های پیچیده‌تر. من می‌خواستم در یک مجموعه به این پرسش‌ها پاسخ دهم. ما مجموعه‌های مختلفی درباره عاشورا داریم ولی اینکه کتابی به سوال‌های متناسب با ذهن نوجوان پاسخ دهد، من ندیدم یا نداریم. از این رو این کتاب را نوشتم و مجموعه سوالات که به ذهن نوجوان می‌رسد را پاسخ دادم.

-انتقال مفاهیم عاشورا و پاسخ به شبهات

کتاب ظرفیت‌ها و علاقه‌مندان و اعتبار و استفاده خودش را دارد. نویسنده وقتی کتاب می‌نویسید منابع حرف‌هایش را مکتوب می‌کند. مخاطب هر وقت خسته شد بعداً به کتاب مراجعه می‌کند. ما به یک سفره فرهنگی فکر می‌کنیم که در آن آثار متنوع فرهنگی با ذائقه‌های گوناگون باشد.

را در قالب کتاب به نسل جوان چقدر موثر می‌دانید و با توجه به ذائقه مخاطب امروز چه مواردی باید نویسنده و ناشر رعایت کنند؟

هر قالبی ظرفیت‌ها، جذابیت‌ها و محدودیت‌های خودش را دارد. ما نمی‌توانیم یک قالبی را که فلان محدودیت دارد از آن چشم پوشی کنیم چرا که از قابلیت‌های آن محروم می‌شویم. کتاب ظرفیت‌ها و علاقه‌مندان و اعتبار و استفاده خودش را دارد. نویسنده وقتی کتاب می‌نویسید منابع حرف‌هایش را مکتوب می‌کند. مخاطب هر وقت خسته شد بعداً به کتاب مراجعه می‌کند. ما به یک سفره فرهنگی فکر می‌کنیم که در آن آثار متنوع فرهنگی با ذائقه‌های گوناگون باشد. هر اثر هنری که می‌خواهد تولید شود لاجرم باید از متن آغاز شود. پس کتاب جایگاه خودش را دارد و فکر می‌کنم در گروهی از نوجوانان این قالب مورد استفاده قرار بگیرد.

-چگونه محتوای مناسب برای عرضه به نوجوان را انتخاب می کنید؟

مهم‌ترین مسئله در کار برای نوجوان محتوا نیست. مهم‌ترین کار این است که ببینیم مسئله نوجوان چیست. این مهم است و در اولویت قرار دارد که او چه نیازها و نقاط مبهمی دارد که باید برای او روشن شود. او دنبال چه موضوعی است. وقتی با موضوعی به نام عاشورا مواجه می‌شود، چه سوال‌هایی در ذهن او شکل می‌گیرد.

این مسئله شناسی در کار نوجوان مهمترین اولویت نویسنده است. این بزرگترین کار نویسنده پیش از نوشتن است. نویسنده تا آنها را کشف نکرده نباید دست به قلم ببرد و شروع کند به نوشتن. بعد از اینکه این سوال‌ها و دغدغه‌ها را یافت باید تحقیق تاریخی انجام دهد و آرای اندیشمندان را ببیند و بعد نگاه کند با کدام بیان آن برای نوجوان توضیح دهد. اینجا دیگر هنر نویسنده باید به کار گرفته شود تا بتواند اثر خوبی خلق کند و این کار بسیار پیچیده است و ظرافت‌های زیادی دارد.

-کتاب «روز حسین» از فرم جذاب هنری و از نقاشی‌های خوبی برخوردار است. چکونه به این فرم رسیدید؟

فرمی که در کتاب است و جذابیت بصری که دارد به نظرم رزق امام حسین(ع) بود. ذهن مدیر هنری ما آقای دین‌پناه به تابلوهای عاشورایی آقای قدیریان کشیده شد و بعد چند نمونه برای من فرستاد که از آنها استفاده کنم. برای من هم جذاب بود. فکر کردم آقای قدیران همراهی نمی‌کنند اما ایشان با سخاوت بزرگی لطف خودشان را از ما دریغ نکردند و اجازه دادند تابلوهای عاشورایی ایشان در طراحی و گرافیک کتاب استفاده شود. به نظرم سهم آقای قدیریان بیش از سهم نویسنده است و این را بدون مبالغه عرض می‌کنم.

-پرسش‌ها را بر اساس چه مبنایی استخراج کردید؟

حداقل بیش از دو دهه خدمت توفیق در هیئت سیدالشهدا را دارم. از سوی دیگر دو دهه است کتاب برای کودک و درباره پرسش کودک و نوجوان می‌نویسم و بیش از ۱۰ جلد کتاب در این زمینه منتشر کرده‌ام لذا این فضا را خوب می‌شناسم. از طرفی دانش دینی که سر سفره اهل بیت کسب کرد‌ه‌ام باعث شد این کتاب را بنویسم و در چهار فصل آن را تنظیم کنم.

-جایگاه کتاب‌های مذهبی و دینی را چگونه ارزیابی می‌کنید و استقبال مخاطب چگونه است؟

امسال توفیق داشتم در نمایشگاه کتاب بیشتر روزها حضور پیدا کنم و با ناشران، مردم، خانواده‌ها، تصویرگران، نویسندگان و فعالان حوزه کتاب صحبت کنم. جایگاه کتاب دینی جایگاه بسیار خوبی است اما کدام کتاب دینی؟ این مهم است.

کتاب دینی که ناظر به نیاز مخاطب امروز باشد، کتابی که از نظر ظاهری جذابیت لازم را داشته باشد و کتاب دینی که توانسته باشد از ویژگی‌های خوبی برخوردار باشد. من معتقدم کتاب دینی خوب می‌تواند مخاطب خوب و فراوان داشته باشد. وقتی درست نیاز سنجی شود و درست نوشته شود و تصویرگری خوب انجام شود، وقتی درست انتشار و توزیع اتفاق بیفتد مخاطب به آغوش باز از آن استقبال خواهد کرد.

-به نظر می رسید

ما مجموعه‌های مختلفی درباره عاشورا داریم ولی اینکه کتابی به سوال‌های متناسب با ذهن نوجوان پاسخ دهد، من ندیدم یا نداریم. لذا این کتاب را نوشتم و مجموعه سوالات که به ذهن نوجوان می‌رسد را پاسخ دادم.

محتوای کتاب برای تبدیل شدن به فرم‌هایی دیگر هنری آمادگی لازم را داشته باشد. مثلا فرم‌های بصری. در این رابطه اقدامی کرده‌اید؟

من به عنوان یک نویسنده باید اثرم را درست بنویسم. اینکه کتاب باید به فرم‌های دیگر تبدیل شود، خیلی علاقه دارم اتفاق بیفتد اما چون در تخصص من نیست نمی‌توانم چندان اقدامی انجام دهم. امیدوارم انتشارات جمکران بتواند این موضوع را پیگیری کند. دوست دارم حداقل کتاب به زبان‌های دیگر ترجمه شود.

سخن پایانی؟

این کتاب به تلاش‌های مرحوم آیت‌الله ری‌شهری و همکارانشان در دارالحدیث و مجموعه ۱۰ جلدی بسیار ارزشمند دانشنامه امام حسین(ع) تکیه دارد. من خواهش می‌کنم از دوستانی که می‌خواهند در حوزه عاشورا کار کنند و اثری خلق کنند و یک دریافت درستی داشته باشند حتماً دانشنامه امام حسین(ع) را مرور کنند.

با کمال فروتنی دست تک‌تک محققانی که در خلق این اثر ارزشمند تلاش کرده‌اند را می‌بوسند و از شما که وظیفه اطلاع‌رسانی آثار عاشورایی را به دوش می‌کشید و به خاطر بزرگداشت عاشورا این آثار را به مخاطب معرفی صمیمانه تشکر می‌کنم.