روزهای خوب پسابرجامی راکتور اراک

خبرگزاری مهر، گروه سیاست – نفیسه عبدالهی: پس از طی مسیری چند ساعته حدود ساعت ۱۱:۱۰ روز چهارشنبه ۲۵ (مرداد ۱۴۰۲) به رآکتور اراک رسیدیم. گنبد رآکتور اراک به خوبی خودنمایی می‌کرد. ضمن تحویل همه وسایل ارتباطی، وارد مرکز شهدای هسته‌ای خنداب شدیم. در ابتدا آنچه بیش از سایر موضوعات جلب توجه می‌کرد، تصاویر شهدای هسته‌ای بود که قله این تصاویر عکسی از شهید «محسن فخری‌زاده» بود. البته مهم‌ترین سؤالی که همواره با شنیدن راکتور اراک به ذهن متبادر می‌شود، فرجام قلب سیمانی بازمانده از برجام است و اینکه قلب سیمانی راکتور (کالندریا) کجاست و در چه شرایطی نگهداری می‌شود.

پس از بازدید مشخص شد این کالندریا در یکی از بخش‌های مجتمع، تحت نظارت آژانس انرژی اتمی قرار دارد و خبرنگاران امکان بازدید از آن را نداشتند.

در ایام اخیر جمعی از اصحاب رسانه به مناسبت روز خبرنگار، از «مرکزی هسته‌ای شهدای خنداب» در ۷۵ کیلومتری اراک مرکز استان مرکزی و ۵ کیلومتری شهر خنداب بازدید کردند. این دومین بازدید اصحاب رسانه از مراکز هسته‌ای کشور طی یک سال گذشته است.

ابتدا آئین تجلیل از خبرنگاران با حضور محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی به همراه دو تن از معاونان این سازمان، استاندار مرکزی و فرماندار خنداب برگزار شد. اسلامی در بخشی از این مراسم ضمن تجلیل از خبرنگاران حوزه صنعت هسته‌ای، از سختی و شیرینی مضاعف کار در حوزه هسته‌ای سخن گفت؛ اینکه تخریب و ترور و خرابکاری و انفجار دستورکار دشمنان به منظور متوقف کردن روند رو به رشد هسته‌ای است. البته به این نکته نیز اشاره کرد که شب قبل از حضور در مرکز هسته‌ای شهدای خنداب، به وی اطلاع می‌دهند «شی‌ء نورانی» بالای شهر خنداب مشاهده می‌شود و به‌همین دلیل توصیه می‌کنند در این مرکز حضور نیابد اما به گفته خودش «گفتم اینجا خانه من است، پس می‌آیم.»

قابل توجه است تلاش‌ها برای محدود کردن صنعت هسته‌ای ایران ابتدا تهدید و حتی در پای میز مذاکره نیز بود. به طوری که در جریان توافق هسته‌ای موسوم به برجام که دولت قبل، محدودیت‌های قابل‌توجه هسته‌ای را پذیرفته بود یکی از محدودیت‌ها، سقف تولید و نگهداری «آب‌سنگین» در کشور بود، به طوری که کشورمان به درخواست آمریکا مجاز نبود سالانه بیش از ۱۳۰ تن آب سنگین تولید و نگهداری کند و مازاد بر این سقف را باید در خارج از خاک ایران و در یک کشور غریبه نگهداری کند که این چنین نیز شد. با بد عهدی رژیم آمریکا و خروج یک طرفه‌اش از برجام، دولت قبل مکلف شد به درخواست شورای عالی امنیت ملی کشورمان گام‌های متقابل را پیرو عهدشکنی بردارد؛ به‌همین دلیل برخی شروط پذیرفته شده از جمله «محدودیت سقف تولید و نگهداری آب سنگین در خاک کشور» را کنار گذاشت.

مجتمع آب‌سنگین خنداب سالانه ۲۰ تن آب سنگین تولید می‌کند و طبق هدف‌گذاری صورت گفته بناست تا سال ۱۴۰۴ از قِبل فروش محصول راهبردی آب‌سنگین، سالانه ۱۰۰ میلیون دلار ارزآوری صورت گیرد. البته تولید حلال‌های دوتره و ایزوتوپ پایدار اکسیژن ۱۸ ویژه دستگاه‌های پی‌.ای. تی اسکن برای درمان و تشخیص انواع سرطان‌ها، مولوکول‌های زیستی نشان‌دار ویژه تشخیص نقص‌های متابولیک نوزادان و افزایش ارزش‌افزوده بنزن دوتره از دیگر کاربرهای آب‌سنگین است.

مرکز شهدای هسته‌ای خنداب که پیشتر با عنوان «راکتور اراک» شناخته می‌شود متشکل از دو بخش «راکتور تحقیقاتی» و «مجتمع آب سنگین» است. راکتور تحقیقاتی اراک پیشتر ۴۰ مگاوات بود که با بازطراحی صورت گرفته، بناست ۲۰ مگاواتی شود. بعضاً با استناد به همین مسئله (تبدیل راکتور ۴۰ مگاواتی به ۲۰ مگاواتی) آن را دلیلی به عقب‌نشینی ایران می‌نامند اما موضوع کاملاً برعکس است.

هدف از راکتورهای تحقیقاتی برخلاف راکتورهای قدرت که تولید نیروست، انجام کارهای تحقیقاتی و دستاوردهای نوین هسته‌ای است. در راکتور تحقیقاتی میزان «شار» مهم است. بنابراین با بازطراحی راکتوی تحقیقاتی اراک و تبدیل از ۴۰ به ۲۰ مگاوات، میزان «شار» آن افزایش یافته و قدرت‌مانوری در حوزه تحقیقات و دستاوردهای هسته‌ای ایجاد کرده است.

نکته دیگری که درباره راکتور خنداب وجود دارد اینکه صفر تا صد این راکتور توسط متخصصان ایرانی ساخته شده و کلیه مراحل نگهداری و تعمیر و تجهیز آن نیز توسط دانشمندان ایرانی است. شبیه‌ساز (سیمیلاتور) اتاق کنترل راکتور تحقیقاتی یکی از مجموعه‌های ساخت داخل بود که توسط یکی دانشمند ایرانی ساخته شده بود و برخی جوانان رتبه نخست بهترین دانشگاه‌های کشور در حال سپری کردن مقدمات مأموریت کاری خود در آنجا بودند.

سیستم خنک کننده راکتور تحقیقاتی اراک «آب سنگین» است. بنابراین آب سنگین در چند وجه مورد استفاده قرار می‌گیرد. ابتدا به منظور استفاده در راکتور تحقیقاتی تولید و مورد استفاده قرار گرفته و سپس از دیگر کاربرهای آب‌سنگین در بخش‌های مختلف استفاده شده و می‌شود.

هم‌اکنون ایران قادر است سالانه ۲۰ تن آب سنگین با خلوص بیش از ۹۹ درصدی تولید کند که بهترین آب سنگین دنیاست. به دلیل وجود مشتریان زیاد در کشورهای مختلف برای خرید آب سنگین ایران، تقریباً محصول آب سنگین، قبل از تولید، فروخته می‌شود و نیازی به انباشت و نگهداری در کشور دیگری هم نیست. تولید آب سنگین ضمن تأمین نیازهای داخلی کشور، به مرحله سوددهی و ارزآوری نیز رسیده است.

نکته دیگری که مورد توجه اصحاب رسانه قرار گرفت، میزان مصرف آب در مرکز هسته‌ای شهدای خنداب بود. بعضاً این شایعه مطرح می‌شد که کم‌آبی موجود در بخش خنداب به دلیل استفاده زیاد این مرکز از آب‌های زیرزمینی است اما در جریان بازدید مشخص شد میزان مصرف آب در مرکز هسته‌ای شهدای خنداب به مراتب کمتر از ادعاهای مطرح شده است چه آنکه آب استفاده شده در راکتور، در یک چرخه قرار دارد و آب خروجی نیز نه تنها باعث آلودگی نمی‌شود بلکه به دلیل افزایش خلوص آن، با کیفیت بیشتری مورد استفاده فضای سبز مجموعه قرار می‌گیرد. شادابی و طراوات فضای سبز این مرکز در دل دشت‌های حاصلخیز خنداب، موید این ادعاست.

اجرای سیاست «درهای باز، نوآوری باز» در صنعت هسته‌ای ایران

«محمد اسلامی» معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در جریان بازدید خبرنگاران از مرکز هسته‌ای شهدای خنداب، اظهار کرد: برخی کشورها به‌دنبال نشان دادن چهره‌ای مخوف از برنامه هسته‌ای ایران در جهان هستند که این مسئله ظرفیت بالای صنعت صلح‌آمیز هسته‌ای کشورمان را از حالت فنی خارج کرده و با سیاسی کردن این صنعت، شرایط را برای دفاع از آن سخت می‌کنند.

وی افزود: با وجود هیاهوی به راه افتاده از فعالیت هسته‌ای ایران، شاهد اجرای سیاست «درهای باز، نوآوری باز» در سازمان انرژی اتمی ایران هستیم و این مهم نصب‌العین این سازمان قرار گرفته است.

وی افزود: خروجی رقم خورده از فعالیت‌های سازمان انرژی ایران با همه تهدیدها، تخریب‌ها، خرابکاری‌ها و دیگر موارد، جلوه‌ای از باور و اعتقاد تک‌تک تلاشگران و دانشمندان ما در این صنعت است؛ در فضا و شرایطی سیاسی که برای فعالیت هسته‌ای ایران رقم زده‌اند، همکاران بنده با اعتماد به نفس و قدرت، وظایف خویش را دنبال می‌کنند.

رئیس سازمان انرژی اتمی ایران بیان کرد: دشمنان ایران دنبال ایجاد رعب و ناامیدی بوده و هستند و با مطرح کردن مسائلی نظیر فرار مغزها و خالی شدن کشور از وجود متخصصان، به آن رنگ می‌دهند.

اسلامی با اشاره به اینکه به لحاظ کمی و کیفی به دنبال رونق اقتصاد هسته‌ای هستیم، گفت: در بورس‌های بزرگ دنیا، صنعت هسته‌ای یکی از صنایعی است که بالاترین تراز را دارد که تاکنون ما از این امر مهم غفلت کردیم البته در نظر داریم در مسیر ویژه‌ای به اقتصاد هسته‌ای توجه خاص داشته باشیم.

وی تصریح کرد: با کاری پرسرعت و بر اساس قانون اقدام راهبردی مجلس شورای اسلامی توانسته‌ایم در عرصه غنی‌سازی، در ۱.۵ سال گذشته به اندازه ۱۱ سال ظرفیت‌سازی کنیم و باید تاکید کنم که همچنین توانسته‌ایم تمامی سرفصل‌های صنعت را که برای ما مهم بوده است را فعال کنیم.