کرامتی که اسلام برای انسان قائل است با قرائت حقوق بشری غرب فرق می کند

حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر «حسین جوان آراسته» در گفت وگو با خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، با اشاره به مساله حقوق بشر، کرامت انسانی و رابطه بین این دو از منظر اسلامی، اظهار کرد: در این عرصه اشاره به این نکته لازم است که مساله کرامت انسان هم در اسناد بین المللی حقوق بشر و هم در آموزه های دینی ما مورد عنایت خاص قرار گرفته و به طور مثال در مقدمه اعلامیه جهانی حقوق بشر، اصل و بنیان تمام حق‌های بنیادین بشر بر کرامت انسان قرار داده شده است.

عضو هیات علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه افزود: سوال اصلی و محوری آن است که اگر کرامت به عنوان مبنای حقوق بشر در اعلامیه مورد تاکید قرار گرفته است آیا به معنا و مبنای خود کرامت عنایت لازم شده است ؟ در مورد اعلامیه جهانی حقوق بشر و سایر اسناد بین المللی حقوق بشری پاسخ منفی است.

,ی ادامه داد: سوال اینجاست که اگر کرامت مبنای حقوق است پس مبنای خود کرامت چیست؟ وقتی از منظر دینی و مشخصا قرآن کریم قضیه را بررسی کنیم به ویژه در آیه 70 سوره اسراء که خداوند فرموده است: «وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ... وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلًا» این آیه بیانگر کرامت اعطایی خداوند است و البته مفسران ما در تبیینی که برای این آیه انجام داده‌اند مبنای کرامت را ذکر کرده اند.

این پژوهشگر تصریح کرد: برای مثال اگر به تفسیر المیزان علامه طباطبایی و برخی تفاسیر دیگر رجوع کنیم می بینیم که مساله «عقل و فطرت» به عنوان مبنای کرامت انسان مورد عنایت قرار گرفته است. بنابراین انسان به واسطه موهبت عقل و فطرتی که خداوند به او عطا کرده است یک ارزش درونی و باطنی دارد و در نتیجه خداوند او را تکریم کرده است.

حجت الاسلام و المسلمین دکتر جوان آراسته افزود: اگر نظام بین‌المللی حقوق بشر را بررسی کنیم، این رابطه و پیوند پذیرفته نشده است که چون انسان عاقل است و فطرت الهی دارد، بنابراین کرامت دارد و چون کرامت دارد همگان و دولتها موظف اند یک سلسله از حقوق را برای او به رسمیت شناسند. نکته دیگری که در نگرش دینی و نگرش صرفا سکولار به کرامت انسان وجود دارد، تفاوت در ملازمه میان انسان و کرامت یا انسانیت و کرامت است، رویکرد غیر دینی و سکولار میان انسان و کرامت ملازمه برقرار می کند یعنی به صرف اینکه به فردی «انسان» اطلاق شود، دارای کرامت است .

عضو هیات علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه گفت: در مقابل اما رویکرد دینی بین انسان و کرامت ملازمه برقرار نکرده است، ملازمه رویکرد دینی بین انسانیت و کرامت است نَه انسان و کرامت؛ یعنی کسی کرامت دارد که انسانیت داشته باشد و نَه قالب و تن و کالبد انسانی؛ این امر نشان می دهد که به صرف انسان بودن کرامت حاصل نمی شود و اینکه نام انسان بر این جسم مادی نهاده شدن کرامت را تولید نمی کند؛ چراکه انسان هایی داشته ایم که از حیوان های درنده، درنده تر بودند.

وی ادامه داد: در شاکله دین زمانی می توانید بین انسانیت و کرامت رابطه برقرار کنید که حقوق بشر و کرامت را در سایه عقل انسان و حتی نه فقط صرف عقل بلکه هویت انسانی که فطرت جزئی از آن است به شمار آورید. بنابراین با توجه به آنچه که اشاره شد به طور خلاصه در پاسخ به این پرسش که میان موضوع حقوق بشر و کرامت انسانی در شاکله دین اسلام و آموزه های دینی چه ارتباطی وجود دارد این پاسخ را می توان داد که ارتباط میان این دو در سایه توجه به مبنای کرامت دینی میسر است و این مبنا عقل و فطرت به صورت توامان است؛ خداوند چون عقل و فطرت را به انسان عطا کرده است او را کرامت بخشیده و اگر انسان از عقل و فطرت الهی خود فاصله گرفت و تهی شد به دلیل اینکه انسانیت خود را از دست می دهد، آن خصیصه کرامت را به معنایی که اشاره کریم دارا نیست.

وی در ادامه و در پاسخ به این پرسش که کرامت انسانی در اسلام به چه نوع رفتاری اطلاق می شود و آیا این رفتار برای همه یکسان است، افزود: اشاره به این نکته لازم است که بهره مندی از کرامت انسانی در حوزه رفتاری زمانی معقول و مقبول است که رفتار آدمیان منافاتی با شأن انسانی نداشته باشد؛ به عنوان مثال خودفروشی یا همجنس بازی ازمنظر دینی و به بردگی کشیدن و تبعیض نژادی ازمنظر اسناد بین المللی با کرامت انسانی در تضاد آشکار است؛ با توجه به این مساله چگونه می‌توان تصور کرد کسانی که چنین اعمال و رفتار مخالف با کرامت انسانی را دارند، خودشان دارای کرامت انسانی باشند؟ مرتکبان این اعمال غیراخلاقی، هرچند به ظاهر انسان اند، ولی کرامت ندارند.

حجت الاسلام و المسلمین دکتر جوان آراسته تصریح کرد: آدمیان وقتی آفریده می شوند، هویت انسانی بالقوه و در نتیجه کرامت بالقوه دارند، این رفتار و اعمال آنان است که در به فعلیت رسیدن یا نرسیدن این هویت، تاثیر قطعی و حتمی دارد. کسانی که خلق و خوی شیطانی و حیوانی دارند و درندگانی در لباس انسان‌اند در حقیقت از مقام انسانیت سقوط کرده اند و بر همین اساس سخن از کرامت هیولاهایی چون یزید، شمر، چنگیز، هیتلر، صدام و ... بیشتر شبیه جوک است.

پایان پیام/248