این روزها در رسانه های جهان پدیده ایران هراسی امری رایج و مرسوم بوده و غالبا تصویری غیر واقعی از این کشور در اذهان عمومی ترسیم می شود. در این میان به همت متخصصین نسخ باستانی کنگره آمریکا پروژه ای با هدف دیجیتالی سازی نسخ خطی متون ادبی و هنری ایران در حال اجرا است که می تواند منعکس کننده فرهنگ غنی و درخشان ایران در جهان باشد.

به گزارش سیناپرس، کتابخانه کنگره ایالات متحده آمریکا در پروژه جدید خود مجموعه دیجیتالی از دست‌ نوشته‌های ارزشمند و نادر زبان فارسی را منتشر کرده است که مشتمل بر یک آرشیو ۷۰۰ ساله است. این منبع ارزشمند تاریخی – ادبی به صورت رایگان در اختیار عموم مردم قرار داشته و دریچه‌ ای را به سنت ‌های مذهبی، ملی، زبانی و فرهنگی گوناگون سرزمین ایران فرهنگی باز می ‌کند. باید توجه داشت که ایران فرهنگی از نظر مرزهای سیاسی بسیار وسیع تر از ایران سیاسی امروز بوده و شامل تمامی کشورهایی است که در آن زبان و ادب فارسی رواج داشته است.

هیراد دیناوری، متخصص کتابخانه کنگره آمریکا در بخش آفریقا و خاورمیانه در این رابطه می گوید: وقتی از ایران صحبت به میان می آید، اذهان عمومی به کشور امروزی ایران معطوف می شود اما وقتی به این مجموعه نگاه می کنید شاهد یک مجموعه چند منطقه ای هستید. بسیاری از ملل مختلف در شکل گیری ایران فرهنگی سهیم بودند و همانطور که در این اسناد شاهد هستیم، گستره این حوزه از هند تا آناتولی و آسیای مرکزی نفوذ دارد.

جاناتان کری از پژوهشگران مرکز فرهنگی Atlas Obscura در این رابطه می نویسد: این آرشیو عمیق و جهان وطنی از تعداد قابل توجهی نسخه خطی تشکیل شده است که ۱۵۵ اثر را شامل می شود. اگرچه این پروژه و آثار پوشش داده شده در آن با توجه به عظیم بودن برخی از مجموعه های آنلاین دیگر، ممکن است چندان مهم به نظر نرسد اما کیفیت و تنوع موجود در این مجموعه، آن را به‌ عنوان منبعی بسیار ارزشمند نشان می‌ دهد، که نماینده مجموعه‌ های بسیار بزرگ‌ تری از حوزه های هنر، علوم، دین و فلسفه است که قدمت آن به قرن سیزدهم میلادی (قرون هفت و هشت هجری) بازمی‌ گردد و مناطقی از هند تا آسیای مرکزی و قفقاز را در بر می ‌گیرد. این آثار همگی به سرزمین‌های بومی فارسی زبان ایران، افغانستان و تاجیکستان تعلق دارد.

به گزارش سیناپرس، کری در ادامه توضیحاتش می نویسد: آثاری مانند اشعار حماسی ایران یعنی شاهنامه که به ایلیاد و ادیسه آثار بسیار مشهور هومر، نویسنده یونان باستان تشبیه شده است و همچنین روایت های مکتوب از زندگی شاه جهان، امپراتور هندی قرن هفدهم میلادی و سازنده تاج محل، در این مجموعه وجود دارند.

این پژوهشگر اسناد تاریخی در ادامه توضیحاتش اشاره می کند که این آرشیو شامل گزیده هایی بسیار مهم از اشعار شاعران پارسی گوی مانند سعدی، حافظ، مولانا و جامی به همراه آثار نظامی گنجوی است. ممکن است برخی از خوانندگان از شکوه تصویری بسیاری از متون اسلامی، با صحنه‌ های تصویر سازی شده رنگارنگ و گروه ‌بندی‌ های پیکره‌ه ای انسانی که در این آثار دیده می شوند، شگفت ‌زده شوند.

هنر اسلامی معمولاً دارای سبکی خاص از منظر ترسیم سوژه ها و شمایل انسانی در نظر گرفته می شود، این موضوع بدان معنا نیست که این سبک خاص مستحق توجه کمتری است. بسیاری از هنرهای قرون وسطایی و اوایل دوره مدرن اسلامی از الگو ها، طرح ‌ها و خوشنویسی ‌های پیچیده استفاده می ‌کنند و در عین حال از تشبیه انسان ‌ها و حیوانات پرهیز می‌ کنند. این آثار عمیقاً به سبک و روش خاص خود حرکت کرده و هنرمندان خالق آن ها، سوژه هایشان را با جزئیات دقیق و پرشور ترسیم کرده اند. این آثار مملو از ایده های ریاضی و زیبایی شناختی در مورد شکل، تناسب، رنگ و خط است که برای قرن ها الهام بخش هنرمندان سراسر جهان بوده است.

بررسی این صفحات دیجیتالی شده، تجربه ای ارزشمند برای علاقه مندان زبان و ادبیات فارسی و هنر ایرانی اسلامی – اسلامی است. برای نمونه صفحه ‌ای از قرآن با تذهیب فوق‌ العاده در این مجموعه دیده می شود که در حدود سال ۱۷۰۸ میلادی نوشته شده و به زبان عربی با ترجمه فارسی است. به گزارش سیناپرس،در این مجموعه همچنین متون مذهبی از ادیان دیگری وجود دارد که برای هر پژوهشگری یک منبع ارزشمند به شمار می روند. آثاری مانند مزامیر به زبان عبری با ترجمه فارسی، متون و نقشه های علمی ، مجموعه نسخه های خطی نادر به زبان فارسی و ده ها اثر ارزشمند در این مجموعه دیجیتالی شده دیده می شوند که زمینه های تاریخی زیادی را پوشش داده است.

به گزارش سیناپرس، برای دسترسی به این مجموعه دیجیتال و مشاهده متون تاریخی ارزشمند موجود در آن می توانید اینجا را کلیک کنید.

گزارش: دکتر احسان محمدحسینی – باستان شناس و مدرس دانشگاه