هر چیزی که باید در مورد انتقال و تشخیص بیماری ایدز بدانید

ویروس نقص ایمنی انسانی یا HIV می‌تواند سیستم ایمنی را به تدریج تضعیف کرده به طوری‌که بدن توان مقابله با عفونت‌ها را از دست بدهد. ایدز در واقع پیشرفته‌ترین مرحله عفونت HIV است و زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی به ضعیف‌ترین حالت خود رسیده باشد. در این مقاله از مجله سلامت هومکا سعی شده است که مطالبی جامع و معتبر در خصوص انتقال و چگونگی تشخیص بیماری ایدز ارائه گردد.

HIV چگونه منتقل می‌شود؟

HIV ویروسی است که از راه‌های زیر می‌تواند افراد مختلف را آلوده کند:

• رابطه جنسی واژینال یا مقعدی محافظت نشده با فرد آلوده به HIV (رابطه مقعدی نسبت به رابطه واژینال از نظر انتقال HIV خطرناک‌تر است)
• استفاده اشتراکی از سوزن و سرنگ در معتادان تزریقی

راه‌های کمتر رایج عبارتند از:

• انتقال HIV از مادر آلوده به جنین در دوران بارداری، زایمان یا شیردهی
• قرار گرفتن در معرض HIV به دلیل نیدل استیک شدن یا ورود ناخواسته سرسوزن به پوست. این خطر عمدتا متوجه کارکنان مراقبت‌های بهداشتی و درمانی است.

تشخیص زودهنگام HIV در اوایل بارداری و مصرف داروهای مرتبط خطر انتقال HIV از مادر به نوزاد را به کمتر از 1٪ کاهش می‌دهد.

راه‌های نادر انتقال HIV شامل مورارد زیر است:

• داشتن رابطه جنسی دهانی. از عواملی که خطر انتقال HIV از طریق رابطه دهانی را افزایش می‌دهند می‌توان به زخم‌های دهان، خونریزی لثه، زخم‌های تناسلی و وجود سایر بیماری‌های مقاربتی (STDs) اشاره کرد.
• انتقال خون، فرآورده های خونی و پیوند عضو آلوده به HIV. چنین مواردی امروزه به دلیل انجام آزمایش‌های خون قبل از اقدامات پزشکی بسیار نادر است.

ویروس HIV از راه‌های زیر منتقل نمی‌شود:

• بوسیدن، بغل کردن و ماساژ دادن
• تعاملات اجتماعی مانند دست دادن
• اشتراک غذا، ظروف و لیوان
• ز راه سرفه و عطسه
• نیش پشه و گزش حشرات و حیوانات
• استفاده از اماکن عمومی مانند توالت، استخر یا وسایل ورزشی

چگونه می‌توان خطر ابتلا به HIV را کاهش داد؟

توجه به نکات زیر می‌تواند احتمال ابتلای شما به ایدز را به طور قابل توجهی کاهش دهد:

• انجام آزمایش HIV: انجام آزمایش خون یکی از راه‌های تشخیصی سریع و زودهنگام HIV است. از این راه می‌توان با درمان به موقع از پیشروی ویروس HIV به سمت بیماری ایدز پیشگیری کرد.
• انجام آزمایش بیماری‌های مقاربتی: معمولا زمانی که فرد به یک یا چند ویروس یا باکتری مقاربتی آلوده می‌شود احتمال آلودگی وی با HIV نیز افزایش می‌یابد. از این‌رو لازم است افرادی که در معرض بیماری‌های مقاربتی قرار دارند به صورت دوره‌ای این آزمایشات را در برنامه خود بگنجانند.
• اجتناب از رفتارهای جنسی پر خطر: ویروس HIV عمدتاً از رابطه مقعدی یا واژینال با افراد پرخطر منتقل می‌شود. به زندگی خود تعهد داشته باشید و خارج از رابطه زناشویی ارتباط برقرار نکنید.

آیا فرد HIV مثبت می‌تواند با همسر خود رابطه جنسی داشته باشد؟

با تشخیص زودهنگام آلودگی و مصرف منظم داروهای تجویز شده (درمان ضد رتروویروسی یا ART) میزان ویروس در بدن به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. یکی از اهداف مهم درمان ART کاهش بار ویروسی تا سطح غیرقابل شناسایی در خون است. بار ویروسی غیرقابل تشخیص به این معنی است که سطح HIV در خون به حدی کاهش می‌یابد که در آزمایش HIV قابل تشخیص نیست. افراد مبتلا به HIV که دارای بار ویروسی غیرقابل شناسایی هستند، عملاً خطری برای انتقال HIV به شریک جنسی خود ندارند.

آیا داروهای HIV به جز درمان کاربردهای دیگری هم دارند؟

داروهای HIV علاوه بر درمان برای پیشگیری پس از مواجهه (PEP) و نیز برای جلوگیری از انتقال HIV در دوران بارداری استفاده می‌شوند.

پروفیلاکسی پس از مواجهه (PEP)

پیشگیری پس از مواجهه (PEP) به معنای مصرف داروهای HIV در عرض 72 ساعت پس از مواجهه احتمالی با ویروس HIV برای جلوگیری از گسترش عفونت در بدن است. داروهای PEP فقط در شرایط اضطراری استفاده می‌شود و برای استفاده چندین باره توسط افرادی که به طور مکرر در معرض HIV قرار می‌گیرند، کاربرد ندارد.

پیشگیری از انتقال HIV در دوران بارداری

برای سلامتی زنان باردار مبتلا به HIV و جلوگیری از انتقال HIV به جنین از داروهای HIV استفاده می‌شود. پس از تولد نیز نوزادانی که از زنان مبتلا به HIV متولد می‌شوند، داروهای HIV را دریافت می‌کنند تا از گسترش هر گونه عفونت HIV که ممکن است در طول زایمان از مادر به کودک منتقل شده باشد، محافظت شود.

اهمیت آزمایش HIV برای پیشگیری از ابتلا به ایدز

افرادی که به موقع به HIV مثبت بودن خود پی می‌برند سریع‌تر تحت درمان HIV قرار می‌گیرند و به واسطه چنین درمانی سالیان طولانی بدون ابتلا به عفونت زندگی می‌کنند. اما در مقابل، افرادی که در انجام آزمایش HIV سهل انگاری می‌کنند در معرض ابتلا به بیماری ایدز قرار می‌گیرند. اگر ابتلا به ویروس HIV دیر تشخیص داده شود این ویروس قادر است به مرور زمان سیستم ایمنی را تخریب کند به طوری‌که پس از گذر چندین سال فرد آلوده به طور کامل سیستم ایمنی خود را از دست داده و به انواع بیماری‌های عفونی مبتلا ‌شود. مطالعات نشان می‌دهد که هر چه افراد زودتر درمان HIV را شروع کنند، زودتر به زندگی نرمال خود برمی‌گردند. درمان HIV میزان بار ویروس در خون را به حدی کاهش می‌دهد که در آزمایش HIV غیرقابل تشخیص خواهد بود و از انتقال ویروس به دیگران نیز جلوگیری می‌کند.

انواع آزمایشات برای تشخیص HIV

اگرچه آزمایش‌های HIV بسیار دقیق هستند اما هیچ آزمایشی نمی‌تواند ویروس را بلافاصله پس از آلوده شدن تشخیص دهد. اینکه آزمایش چقدر زود می تواند HIV را شناسایی کند بستگی به نوع آزمایش مورد استفاده دارد. سه نوع آزمایش مهم HIV به ترتیب شامل آزمایش آنتی بادی، آزمایش آنتی ژن/آنتی‌بادی و آزمایش اسید نوکلئیک (NAT) است.

• آزمایش آنتی بادی به دنبال آنتی بادی‌های HIV در خون یا آب دهان است. برای کسب نتیجه قابل اطمینان، آزمایش آنتی‌بادی باید در فاصله زمانی 23 تا 90 روز پس از مواجهه با ویروس انجام گردد. آزمایش‌های سریع و کیت‌های خانگی HIV بر پایه آنتی‌بادی ساخته شده‌اند.
• آزمایش آنتی‌ژن/آنتی‌بادی دو ترکیب آنتی‌بادی و آنتی‌ژن HIV را در خون تشخیص می‌دهد. هنگامی که فرد در معرض ویروس HIV قرار می‌گیرد، آنتی‌بادی توسط سیستم ایمنی تولید می‌شود. آنتی‌ژن نیز اجزایی از ویروس است که باعث فعال شدن سیستم ایمنی بدن می‌شود. در فرد HIV مثبت، آنتی ژنی p24 قبل از ایجاد آنتی‌بادی تولید می‌شود. به طور تقریبی 18 تا 45 روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس، آزمایش خون آنتی‌ژن/آنتی‌بادی می‌تواند HIV را تشخیص دهد.
• آزمایش اسید نوکلئیک (NAT) به دنبال ویروس واقعی در خون است. این آزمایش برای افرادی تجویز می‌شود که اخیراً در معرض HIV بوده‌اند اما آزمایش آنتی‌بادی یا آنتی‌ژن/آنتی‌بادی آنان منفی بوده است. آزمایش NAT قادر است 10 تا 33 روز پس از قرار گرفتن در معرض HIV، ویروس را تشخیص دهد.

پیشگیری از ابتلا به HIV

* ویروس HIV از طریق فعالیت‌های خاصی مانند رابطه جنسی یا تزریق مواد مخدر منتقل می‌شود. این ویروس در مایعات بدن فرد آلوده همچون خون، مایع منی، ترشحات مقعدی، ترشحات واژن و شیر مادر وجود دارد.

* برای کاهش خطر ابتلا به HIV در روابط جنسی باید از کاندوم استفاده کرد. از مواد مخدر دوری کنید و در صورتی که دچار اعتیاد به مواد مخدر هستید، در تزریق از سرنگ استریل استفاده کنید و هرگز وسایل خود را با دیگران به اشتراک نگذارید.

* اگر مبتلا به HIV نیستید اما تصور می‌کنید که به تازگی در معرض این ویروس قرار گرفته‌اید بلافاصله به پزشک مراجعه نمائید تا با تجویز داروهای پیشگیرانه (پروفیلاکسی- PrEP) از ابتلای شما به ویروس جلوگیری گردد.

آزمایش ایدز در خانه با هومکا

یکی از راه‌های آسان تشخیص ایدز در خانه، استفاده از خدمات آزمایش در منزل هومکا است. خدمات هومکا با رعایت نکات بهداشتی و تحت پوشش بیمه پایه و تکمیلی انجام خواهد شد و انجام خدمات در کمال محرمانگی صورت خواهد پذیرفت. بنابراین در صورتی برای انجام آزمایش ایدز، در محیط آزمایشگاه احساس راحتی نمی‌کنید. می توانید از خدمات آزمایش در منزل هومکا استفاده نمایید.