روزنامه‌نگاری حرفه‌ای کودک و نوجوان در کشور ما جا نیفتاده است

سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، علی‌الله سلیمی از نویسندگان و روزنامه‌نگارانی است که تجربه کار در مطبوعات کودک و نوجوان را در تقویت قلم و سوژه‌یابی داستانی خود مؤثر می‌داند و در این‌باره برایمان خاطره‌هایی نیز تعریف کرد. با این نویسنده در این شماره از پرونده «مطبوعات کودک و نوجوان» گفت‌وگویی کرده و تجربه کاری‌اش را دریافت کرده‌ایم. این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:

- از تجربه کاری‌تان در حوزه مطبوعات کودک و نوجوان برایمان بگویید.
نخستین فعالیت‌های من در حوزه مطبوعات کودک و نوجوان به دهه ۷۰ بر می‌گردد که برای اولین‌بار داستان کوتاهی از من در یکی از شماره‌های مجله «نهال انقلاب» منتشر شد. این همکاری به شکل پراکنده ادامه داشت تا این که در دهه ۸۰، شکل منظمی به خود گرفت و یادم می‌آید اوج کاری من در حوزه مطبوعات کودک و نوجوان به دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ بر می‌‎گردد که با مجله «کیهان‌بچه‌ها» همکاری پیوسته و فعال و نسبتا منظمی داشتم. علاوه بر چاپ داستان‌های کوتاه و دنباله‌‌دار من در «کیهان بچه‌ها»، گاهی گزارش و مصاحبه هم برای این نشریه تهیه می‌کردم و در مناسبت‌ها، یادداشت‌هایی هم برای مخاطبان کودک و نوجوان می‌نوشتم. البته همزمان با سایر نشریات کودک و نوجوان هم به شکل پراکنده و مقطعی همکاری داشتم؛ مانند نشریات «سلام‌بچه‌ها» در قم یا دیگر نشریاتی که برای گروه‌های سنی کودک و نوجوان منتشر می‌شد.

- نظر شما درباره حرفه روزنامه‌نگاری کودک و نوجوان چیست؟
متأسفانه حرفه روزنامه‌نگاری حرفه‌ای کودک و نوجوان در کشور ما هنوز جا نیفتاده و رسمیت نیافته است. اغلب افرادی که در این حوزه کار می‌کنند یا کارمندان رسمی آن نشریه هستند یا به طور ذوقی و افتخاری و به شکل موردی با این نشریات همکاری دارند. البته شکل همکاری با این نشریات هم در طول این سال‌ها تغییر کرده است. در گذشته نه چندان دور، اغلب افرادی که در این نشریات کار ثابت داشتند، خودشان از نویسندگان، شاعران، مترجمان و حتی محققان و پژوهشگران شناخته‌شده ادبیات کودک و نوجوان بودند. حضور این افراد اعتبار مضاعفی می‌داد به نشریه‌ای که در آن کار می‌کردند؛ اما بعدها به مرور افرادی با عنوان و مهارت کارمندی، جایگزین این افراد شدند و تبعا کیفیت کار پایین آمد. در مجموع، در حال حاضر تعداد افرادی که به طور حرفه‌ای به شغل روزنامه‌نگاری کودک و نوجوان اشتغال دارند به شدت کم است.

- راهکار شما برای جذب کودکان و نوجوانان به مطالعه اخبار مرتبط به سنین خودشان چه در حوزه کتاب و چه حوزه‌های دیگر چیست؟
یکی از راه‌های جذب مخاطبان کودک و نوجوان به مطالعه اخبار مرتبط با این گروه سنی، توسعه و تنوع‌بخشیدن به نشریات کودک و نوجوان است تا هر مخاطبی در این گروه سنی متناسب با سواد و سلیقه خود، نشریه‌ای را انتخاب و اخبار موردنظر خود را دریافت و مطالعه کند. در سال‌های اخیر، متأسفانه تعداد نشریات کودک و نوجوان کاهش چشمگیری یافته و در حال حاضر، نشریه‌ای که به طور منظم برای این گروه سنی منتشر شود و نیازهای مطالعاتی تقریبا همه سلیقه‌ها را هم لحاظ کرده باشد به شدت کم است که امیدوارم مسئولان مربوطه برای گشایش در این حوزه اقدامات لازم را انجام دهند.

- تجربه کاری در حوزه مطبوعات کودک و نوجوان چه تأثیری بر قلم نویسنده و شاعر دارد؟
طبیعتا شناخت از روحیات مخاطبان کودک و نوجوان را افزایش می‌دهد و این سرمایه عظیمی برای یک نویسنده و شاعر است که از نزدیک با نیازها و سلیقه‌های روز مخاطبان آشنا می‌شود. نکته مهم در این خصوص، مدام در حال تغییر بودن نیاز و سلیقه مخاطبان کودک و نوجوان است که به واسطه کار در حوزه مطبوعات کودک و نوجوان، می‌شود با این روند در حال تغییر همسو بود و همگام با کودکان و نوجوانان پیش رفت.

- آیا تجربه شخصی‌ای در این زمینه دارید که نوشتن برای بچه‌ها در مطبوعات، قلم ادبی و داستانی‌تان را تقویت یا حتی در زمینه سوژه‌یابی نگاه‌تان را گسترده کرده باشد؟
بله؛ در چند مورد برای تهیه گزارش به میان بچه‌ها رفته بودم که هر کدام دغدغه‌ها و مسائل خاص خود را مطرح کردند و من احساس کردم هر یک از این دغدغه‌ها و مسائل، به تنهایی قابلیت تبدیل‌شدن به یک اثر ادبی را دارد. یک بار برای تهیه گزارشی از فعالیت کودکان کار به گاراژی نسبتا متروکه در جنوب تهران رفته بودم که آنجا کودکانی که در سنین پایین به کارهای سخت بازیافتی مشغول بودند، از کار و رویاهای خود گفتند و من بعدها دو داستان کوتاه با الهام از صحبت‌های این بچه‌ها نوشتم. همچنین یک بار برای تهیه گزارشی به یک مرکز نگه‌داری کودکان بی‌سرپرست رفته بودم که وقتی پرسنل آن مرکز از سرگذشت بعضی از بچه‌هایی که در آنجا نگه‌داری می‌شدند برایم گفتند، سخت تحت‌تأثیر قرار گرفتم و بعدها سوژه یکی از رمان‌هایم برگرفته از سرگذشت یکی از آن بچه‌ها شد.

- اگر بخواهید نوجوانان امروز را با چند کلام صمیمانه و البته مبتنی بر تجربه، به یادگیری روزنامه‌نگاری کودک و نوجوان علاقه‌مند کنید، به آنها چه می‌گویید؟
روزنامه‌نگاری کودک و نوجوان در وهله اول به ذوق و استعداد اولیه در این زمینه بستگی دارد و اگر مخاطب نوجوانی احساس کرد از این نعمت خدادادی برخوردار است، اولین گام، مطالعه نشریات کودک و نوجوان است که خوشبختانه آرشیوی غنی در این زمینه داریم. این اقدام، نوجوان علاقه‌مند به فعالیت در حوزه روزنامه‌نگاری در مطبوعات کودک و نوجوان را با زمینه کاری و تجربه‌های دیگران که بیشتر پیشکسوتان این عرصه هستند آشنا می‌کند.

در گام بعدی، نوشتن مطالبی است که احتمال دارد در یک نشریه رسمی و معتبر منتشر نشود؛ اما تمرینی برای ورود حرفه‌ای به این عرصه است. خوشبختانه در سال‌های اخیر با توسعه شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های مختلف، امکان به اشتراک‌گذاشتن هر تجربه نوشتاری فراهم است و مخاطبان نوجوان هم می‌توانند از این فرصت استفاده کنند و نوشته‌های خود در حوزه کودک و نوجوان را با مخاطبان به اشتراک بگذارند و همزمان با خبرنگاران و سردبیران نشریات کودک و نوجوان هم در ارتباط باشند و با ارائه نمونه آثار تولیدی خود، پیشنهادهای کاری خود را هم ارائه و شانس ورود حرفه‌ای خود به عرصه مطبوعات کودک و نوجوان را بیشتر کنند.