پس از تلسکوپ فضایی جیمز وب، پروژه بعدی ستاره‌شناسان چیست؟

ایتنا - چه کاری است که به بیش از دو هزار مهندس و صدها دانشمند نیاز دارد؟ ساخت یک تلسکوپ فضایی - به طور خاص، تلسکوپ فضایی جیمز وب.

این تلاش با انبوهی از نتایج باورنکردنی از جدیدترین رصدخانه ناسا در شش ماه اول عملیات علمی، خوشبختانه بسیار ارزشمند بود. اما بعد از ساخت تلسکوپ جیمز وب منتظر چه چیزی باید باشیم؟

به گزارش ایتنا و به نقل از اسپیس، جان ماتر (ستاره‌شناس برنده جایزه نوبل و دانشمند پیشرو در تلسکوپ فضایی جیمز وب)، دیدگاه‌های خود را در مورد آنچه که همه آن مهندسان و دانشمندان ممکن است بر سر آن اتفاق نظر داشته باشند، به اشتراک گذاشت.

همکاری‌های ماتر در نجوم به پیش از پرتاب تلسکوپ فضایی هابل در سال ۱۹۹۰ باز می‌گردد؛ یعنی زمانی که اولین ایده‌ها برای تلسکوپ فضایی نسل بعدی (که بعداً به JWST تبدیل شد) در دهه ۱۹۸۰ مطرح گشت.

تحقق رویایی مانند JWST نیازمند دهه‌ها نوآوری توسط دانشمندان و مهندسان بی‌شمار بود؛ از جمله اختراع «طعم‌های جدید آشکارسازها» برای تلسکوپ در جهت انجام مشاهداتی که آنها امیدوار بودند و انتظارش را می‌کشیدند.

ماتر می‌گوید اهداف بزرگ بعدی نجومی هم، نیازمند فداکاری و نوآوری‌های مشابهی هستند. او اظهار داشت: «JWST به ما نشان می‌دهد که می‌توانیم از پس انجام کارهای سخت بر بیاییم. ما همچنان به انجام کارهای سخت ادامه خواهیم داد».

گفتنی است برخی از اهداف، نزدیک‌تر از دیگر اهداف هستند و البته اهداف زیادی در ذهن ستاره‌شناسان وجود دارند هستند. ماتر بیان می‌کند: «من نمی‌توانم همه چیزهای شگفت‌انگیزی را که در راه است به شما بگویم، بنابراین چیزهایی که بیشتر برایم جالب هستند را به شما می‌گویم».

گفته می‌شود در ماه‌ها و سال‌های در پیش رو، نسخه آنلاین تعدادی از رصدخانه‌های جدید راه‌اندازی خواهد شد؛ از جمله مأموریت اروپایی اقلیدس و تلسکوپ فضایی رومی نانسی گریس ناسا که هر دو به دنبال سرنخ‌هایی در اسرار طولانی‌مدت ماده تاریک و انرژی تاریک خواهند بود.

از سوی دیگر، رصدخانه Vera Rubin (پروژه‌ای غول پیکر که در حال حاضر در صحراهای مرتفع شیلی در حال ساخت است)، کل آسمان را برای دنبال کردن تغییرات کوچکی که گذرا هستند، بررسی می‌کند. ستاره‌شناسان فکر می‌کنند که رصدخانه هر شب میلیون‌ها نقطه دیدنی را مشاهده می‌کند؛ تا حدی که بررسی همه آن‌ها دشوار خواهد بود.

ماتر به شوخی گفت: «شاید ChatGPT بتواند در این مورد به ما کمک کند».

با نگاه به جلو، پروژه بسیار بلندپروازانه بعدی، «رصدخانه سیارات زیست‌پذیر» نام دارد که در آن، جانشین بزرگ هابل و همینطور JWST که توسط کمیته مهمی به نام Astro2020 Decadal Survey توصیه شده است، مورد استفاده قرار خواهند گرفت.

ماتر اظهار می‌دارد که بر این باور است که این پروژه به قابل انجام خواهد بود و حتی می‌تواند آسان‌تر از JWST که سعی می‌کرد هر کاری انجام دهد تا در چهارچوب بودجه مصوب، ضرب‌الاجل‌ها را برآورده کند، آسان‌تر باشد.

از آنجایی که فناوری موشکی به طور مداوم در حال بهبود است و البته مقرون به‌صرفه‌تر نیز می‌شود، ماتر پیشنهاد می‌کند که حتی ممکن است بتوان رصدخانه سیارات زیست‌پذیر و سایر تلسکوپ‌های نسل بعدی را به جای آنکه روی روی زمین قرار بگیرند، در فضا مستقر کرد.

البته همه پروژه‌ها به تلسکوپ‌های مستقر در فضا خلاصه نخواهند شد. ماتر می‌گوید مشتاقانه منتظر است تا ببیند تلسکوپ‌های غول‌پیکر با قطر حدود ۳۰ متر روی زمین، چگونه می‌توانند زمینه‌ساز یک انقلاب و دگرگونی بزرگ در نجوم باشند.

ماتر حتی رؤیایی بزرگ‌تر از برنامه‌های رسمی ناسا در سر دارد: شاید روزی این غول‌های زمینی حتی در کنار رصدخانه‌های فضایی قرار بگیرند. ماتر چنین چیزی را «فضا-زمین ترکیبی» می‌نامد. برای مثال، یکی از تکنیک‌های اصلی اخترشناسان زمینی به ابزارهای کوچکی به نام تاج‌نگار (coronagraph) تکیه دارد که نور ستاره‌های بزرگ را مسدود کرده و سیارات کم‌نور مجاور را نشان می‌دهد.

هیچ معلوم نیست حد و مرز این بلندپروازی‌های فناورانه کجا است؛ اما تا به امروز، هر بار که فناوری پیشرفت کرده است، ما اغلب چیزی کاملاً ناشناخته پیدا کرده‌ایم. ماتر سخنان خود را با این پرسش که با این همه فناوری جدید چه خواهیم دید به پایان رساند. او گفت: «نمی‌دانم، اما جزئیات، بسیار بیشتر از آن چیزی خواهند بود که اکنون می‌توانیم ببینیم».