بازی‌کردن یادگیری را در کودکان تقویت می‌کند/ انجام بازی‌های این کتاب به وسیله خاصی نیاز ندارد

سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «بازی شادی خلاقیت» نوشته سیدمیثم هاشم‌زاده و فاطمه آرام‌جان است که از سوی انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان منتشر شده است. یکی از ویژگی‌های این کتاب این است که تمام بازی‌های پیشنهادی، عکس و فیلمبرداری شده است و بر اساس یک هدف‌گذاری مشخص بوده که در قالب اهداف یازده‌گانه وزارت آموزش و پرورش است.

بازی صرفا سرگرمی نیست؛ بلکه به واسطه بازی می‌توانیم آموزش‌های مختلفی را در حوزه ریاضی، تربیتی، پرورشی و مهارتی ارائه کنیم. بنابراین بهتر است برای بازی وقت بیشتری بگذاریم؛ چرا که بازی به بچه‌ها کمک می‌کند ابتکار عمل و خلاقیت داشته باشند آن هم با توجه به شرایط شهرنشینی که ایجاد شرایط برای بازی بچه‌ها کم شده است و آنها نمی‌توانند هیجانات خود را تخلیه کنند. بازی‌ها در این کتاب با هر وسیله و در هر مکانی می‌توانند اجرا شوند. با نویسندگان کتاب «بازی شادی خلاقیت» درباره نگارش این کتاب گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه آن را می‌خوانید:

- ایده نوشتن کتاب «بازی، شادی، خلاقیت» چطور به ذهن‌تان رسید؟
سیدمیثم هاشم‌زاده: در حال حاضر بچه‌ها به سمت صنعتی‌شدن، شهرنشینی و آپارتمانی رفته‌اند و جنب‌وجوشی ندارند. بچه‌ها به سمت بازی‌های رایانه‌ای سوق پیدا کرده و خیلی از بیماری‌های روحی، جسمی و روانی آنها را تهدید می‌کند؛ بنابراین تصمیم گرفتیم این کتاب را نگارش کنیم و در آن، بازی‌هایی را آموزش داده‌ایم که کودکان را به سمت جنب‌وجوش و حرکت وادار کنیم.

نکته بعدی این است که دسترسی‌نداشتن بچه‌ها به اسباب‌بازی در محیط‌های مختلف، باعث می‌شود که چه مربیان و چه والدین این بهانه را داشته باشند که «چه بازی کنیم؟»؛ ولی بازی‌ها در این کتاب بر اساسی است که به وسیله‌ای نیاز ندارند. در کتاب «بازی شادی خلاقیت» بازی‌هایی را پیشنهاد می‌کنیم که نیازی به اسباب‌بازی یا وسیله خاصی ندارد و همچنین از وسایل گران‌قیمت استفاده نمی‌کنیم؛ چرا که چنین وسایل یا اسباب‌بازی‌هایی در دسترس همگان نیست.

نکته آخر هم این است که نبود آگاهی در والدین یا حتی مربیان درباره بازی، باعث شد این کتاب را بنویسیم؛ چرا که آنها نمی‌دانند با انواع بازی‌ها چقدر می‌توانند مطالب مفیدی را در حوزه ریاضی، فارسی، اجتماعی و... به بچه‌ها آموزش دهند.

- تحقیق و پژوهش برای نگارش این کتاب چقدر زمان برد؟
فاطمه آرام‌جان: تقریبا بیش از یک سال زمان برد؛ چون روی تمام بازی‌ها تحقیق و پژوهش انجام دادیم. بازی‌ها براساس اهداف یازده‌گانه آموزش و پرورش انتخاب و نوشته شده است؛ بنابراین بررسی این اهداف خیلی زمان برد؛ چراکه با کارشناسان دیگر هم هم‌فکری و مشورت کردیم و نشست داشتیم تا اهداف بازی‌ها را مشخص کنیم.

- بازی‌ها بر چه اساسی انتخاب شده‌اند؟
فاطمه آرام‌جان: بیشتر بازی‌هایی را انتخاب کردیم که اهداف یازده‌گانه آموزش و پرورش در آن گنجانده شده بود. این اهداف در کنار هر بازی به صورت نمودار رنگی ترسیم شده است. البته در این نمودارها مهم‌ترین اهداف و تنها شش هدف مطرح شده است. این شش هدف عبارت‌اند از: حوزه مهارت‌های زندگی، حوزه علوم و ریاضی، حوزه هنر و زیباشناسی، حوزه زبان‌آموزی، حوزه دینی و اجتماعی و حوزه سلامت و تربیت بدنی. این اهداف برای تک‌تک بازی‌ها بررسی و تحقیق شده است؛ یعنی تمام بازی‌ها دست‌کو این شش هدف را دارد.

- تأثیر بازی‌ها بر بچه‌ها چگونه است؟
فاطمه آرام‌جان: تمام این بازی‌ها را بچه‌ها انجام داده و ما از آنها فیلم‌برداری کرده‌ایم. تک‌تک این بازی‌ها را از نزدیک در چند محیط، مهدکودک، مدرسه، فضای باز و داخل آپارتمان انجام داده و بازخورد بچه‌ها را در شرایط مختلف دیده‌ایم. بچه‌ها همیشه به دنبال هیجان هستند و آن را دوست دارند و بیشتر این بازی‌ها به‌گونه‌ای هستند که در آنها شوروشوق ایجاد می‌کنند؛ بنابراین همه از آن استقبال کردند. علاوه بر این، چون ما کتاب را به روش خلاق نوشته‌ایم یعنی در کتاب شرایطی را فراهم کردیم که خودِ بچه‌ها هم در تکمیل آن دخیل باشند و خلاقیت به‌خرج دهند؛ به همین دلیل مشتاق‌تر هستند برای مشارکت‌کردن. بچه‌ها حتی درباره وسایل بازی هم خودشان فکر می‌کنند و تصمیم می‌گیرند. به همین دلیل روی جلد کتاب هم نوشته‌ایم «مجموعه‌بازی‌هایی که شما نیز در تکمیل آن ما را همراهی خواهید کرد».

- بازی‌ها برای چه رده سنی مناسب است؟
سیدمیثم هاشم‌زاده: طبق چیزی که در کتاب گفته‌شده، این کتاب برای گروه سنی اولیا، مربیان و پژوهشگران نوشته شده است؛ اما کتاب به این صورت است که اولیا و مربیان این بازی‌ها را نگاه می‌کنند، برای اینکه بتوانند این بازی‌ها را برای بچه‌ها انجام دهند. درنتیجه این بازی‌ها برای افراد دو تا ۹۹ساله مناسب است و ما گروه سنی خاصی را درنظر نگرفتیم و همه گروه‌های سنی می‌توانند انجام دهند.

- آیا بازی‌ها و ابزارهای هر بازی، سطح‌بندی دارند؟ این سطح‌بندی بر چه اساسی است؟
فاطمه آرام‌جان: در کتاب یک قسمت با عنوان «چه لازم داریم؟» تعبیه شده که به عنوان مثال در آن یک وسیله‌ای مانند توپ پیشنهاد شده است؛ اما بچه‌ها می‌توانند این توپ را با هر وسیله‌ای درست کنند. همان‌طور که پیش‌تر هم گفتم بازی‌ها به روش خلاقانه نوشته شده یعنی بچه‌ها فکر کنند و ببینند که این توپ را با چه ابزاری که در اختیار دارند، می‌توانند درست کنند. برای بازی با توپ در محیط باز، می‌توانند از توپ والیبال یا هر توپی استفاده کنند؛ اما برای همان بازی در آپارتمان می‌توانند از توپ پارچه‌ای استفاده کنند. این سطح‌بندی را در اختیار خودِ مخاطب قرار داده‌ایم تا خودشان تصمیم بگیرند که به عنوان مثال در آپارتمان نمی‌توانند از توپ سنگین استفاده کنند و به جای آن از چه جایگزینی استفاده کنند؟

همچنین در بخش پیشنهادها، با ایده و خلاقیتی که گذاشتیم، بچه‌ها می‌توانند بازی را پیچیده‌تر و سخت‌تر کنند و سطح آن را بالاتر ببرند و اهداف بیشتری را به آن اضافه کنند.

- آیا در طراحی بازی‌ها به ابزارهایی که در دسترس همه کودکان باشد، فکر کرده‌اید؟
فاطمه آرام‌جان: دقیقا مزیت کتاب ما بر همین اساس است که نیاز به وسیله خاصی ندارد و بچه‌ها می‌توانند از هر امکاناتی که موجود است، استفاده کنند؛ حتی ما در نگارش اثر، این را درنظر گرفتیم که کتاب به مناطق محروم کشور برود و در دسترس همگان قرار بگیرد.

- آیا ممکن است بعضی از ابزارها برای بچه‌ها خطرناک باشد؟
فاطمه آرام‌جان: بازی‌ها به‌گونه‌ای هستند که به هیچ‌وجه خطر ندارند؛ چون در طراحی بازی‌ها تمام اهداف را بررسی و درنظر گرفته و به صورت حضوری آنها را تجربه کرده‌ایم؛ بنابراین بازی‌ها طوری طراحی شده‌اند که خطری نداشته باشند.

- آیا بازی‌ها از نظر فردی و گروهی متفاوت است؟ چرا؟
فاطمه آرام‌جان: بازی‌ها به صورت فردی هم اجرا می‌شوند؛ اما سعی‌مان بر این بوده که بچه‌ها را به سمت بازی گروهی ببریم. حتی در قسمت پیشنهادات نوشته‌ایم که بازی را به صورت گروهی انجام دهند. می‌خواهیم حضور فرد در جامعه، گروه هم‌سالان و مخصوصا خانواده ملموس باشد و این نکته برایمان حائز اهمیت بود که بچه‌ها مشارکت بیشتر را یاد بگیرند و با دیگران تعامل داشته باشند.

- آیا می‌شود بازی‌ها را با غیرهم‌سن هم بازی کرد؟ مثلا کودک با مربی یا والدینش انجام دهد.
سیدمیثم هاشم‌زاده: صددرصد بچه‌ها می‌توانند با غیرهم‌سن‌شان بازی کنند؛ حتی در عکس و فیلم‌هایی که در تک‌تک بازی‌ها گرفته و در کتاب گنجانده شده، بازی‌ها با غیرهم‌سن است. در کتاب می‌توانید ببینید که بازی‌ها هم به صورت فردی و هم به صورت خانوادگی، یعنی پدر و مادر، کودک دوساله و ۱۰ساله، همه با هم یک بازی را انجام می‌دهند. اصلا این جزو اهداف ما بود که افراد با سنین مختلف بتوانند بازی‌ها را انجام دهند.

- چه ضرورتی احساس کردید که QR کد گذاشتید تا بچه‌ها ویدیوی بازی را ببینند؟
فاطمه آرام‌جان: اول اینکه با دیدن فیلم جذابیت ایجاد می‌شود، دوم اینکه کار به‌روز و پویاست و نکته بعد این است که بچه‌ها استفاده بهینه از تکنولوژی و فضای مجازی را ببینند و بدانند که می‌توانند از گوشی همراه و تکنولوژی استفاده صحیح کنند. ما می‌خواستیم چنین مواردی را برای بچه‌ها به عنوان جایگزین بگذاریم و بدانند که می‌توانند از تکنولوژی استفاده بهینه داشته باشند؛ بنابراین ضروری دانستیم که QR کد بگذاریم.