گلی ترقی؛ زندگی‌نامه و آثار خالق درخت گلابی

گلی ترقی نویسنده بنام و محبوب ایرانی است که آثارش همواره توجه‌ها را به خود جلب کرده‌اند. داستان‌های او بارها جوایز مختلف کسب کرده‌اند و چند باری هم ایده اصلی ساخت چند فیلم شده‌اند. در این مقاله، از ترقی و کتاب‌هایش خواهیم گفت.

زندگی‌نامه گلی ترقی

۱. تولد و خانواده

گلی ترقی یکی از مشهورترین نویسندگان زن ایرانی است. او ۱۷ مهر ۱۳۱۸ در محله شمیران تهران و در خانواده‌ای مرفه و اهل قلم به دنیا آمد. پدر او، لطف‌الله ترقی، مدیر نشریه «ترقی» بود و مادرش هم داستان‌های عاشقانه می‌نوشت. بنابراین او از بدو تولد در بستر اندیشه و قلم رشد کرد.

۲. تحصیلات

پدر گلی او را در دوران نوجوانی برای ادامه تحصیل به آمریکا فرستاد. او در رشته فلسفه تحصیل کرد، اما زندگی در آمریکا را دوست نداشت و به ایران بازگشت. گلی در ایران هم ادامه تحصیل را انتخاب کرد و تحصیلش را در دانشگاه هنرهای زیبا و رشته شناخت اساطیر و نمادهای آغازین ادامه داد.

۳. فعالیت حرفه‌ای

حین تحصیل در دانشگاه هنرهای زیبا، با فیلم‌سازی مشهور به‌نام هژیر داریوش آشنا شد و با او ازدواج کرد. او فیلم‌نامه فیلم «بیتا» را نوشت که هژیر داریوش آن را در سال ۱۳۴۹ کارگردانی کرد و بازیگرانی مطرح از جمله گوگوش، عزت‌الله انتظامی، مهین شهابی و پروانه معصومی در آن بازی کردند.

آشنایی و ازدواج ترقی با هژیر داریوش راه را برای ورود او به محافل ادبی و هنری و آشنایی‌اش با افراد سرشناسی مثل ابراهیم گلستان، فروغ فرخ‌زاد، سهراب سپهری، صادق چوبک و پری صابری باز کرد که همین امر در رشد ادبی او نقش بسزایی داشت. آن‌طور که ترقی تعریف می‌کند، فروغ فرخزاد مدام او را به چاپ و انتشار داستان‌هایش تشویق می‌کرد. با تشویق‌های فروغ، اولین داستان کوتاه از گلی ترقی به‌نام «میعاد» در نشریه‌ای دانشگاهی چاپ شد.

۴. وضعیت کنونی

گلی ترقی پس از چند سال زندگی مشترک، با ۲ فرزند از همسرش جدا شد و در دهه ۵۰ به فرانسه مهاجرت کرد. اگرچه او تا همین امروز در فرانسه زندگی می‌کند، علاقه‌اش به وطن چنان زیاد است که می‌گوید باید تابستانِ هر سال را در ایران بگذراند و برای نوشتن داستان‌های جدیدش ایده پیدا کند.

بسیاری اوقات در مدت حضور ترقی در ایران، نشست‌هایی در خصوص کتاب‌های او برگزار می‌شوند و به این ترتیب فرصتی دلنشین برای هم‌صحبتی او با مخاطبانش فراهم می‌شود.

سبک داستان‌نویسی گلی ترقی

از ویژگی‌های پررنگ داستان‌های ترقی شخصیت‌پردازی و همچنین توصیف‌های جزئی فضاهای داستان و ویژگی شخصیت‌های آن است. این کار مخاطب را به دل داستان می‌کشاند و او را در آن غرق می‌کند، بااین‌حال ممکن است حوصله مخاطبان بی‌طاقتی که دوست دارند سریع‌تر در جریان داستان پیش بروند سر برود. البته درنهایت جذابیت‌های داستان‌های گلی ترقی دل مخاطبان را به دست می‌آورد.

بیشتر کتاب های گلی ترقی از زبان اول‌شخص روایت شده‌اند. بسیاری از اوقات نیز شخصیت‌های داستان‌های او شباهت زیادی به هم دارند و این باعث می‌شود فضای داستان‌های او مشابه از آب دربیایند. سبک گلی ترقی به‌ نوعی از خاطره‌نویسی شباهت دارد. او داستان‌هایش را از دل اتفاقات روزمره زندگی و آنچه در کوچه و خیابان‌های تهران می‌گذرد بیرون می‌کشد و از قصه‌هایی که در دل شهر جریان دارد، به‌سادگی عبور نمی‌کند.

جوایز گلی ترقی

ترقی تابه‌حال جوایز متعددی را بابت داستان‌هایش دریافت کرده است. او برای داستان «بزرگ‌بانوی روح من» برنده جایزه بهترین داستان کوتاه خارجی در فرانسه شده است. ترجمه فارسی به فرانسوی این کتاب را دختر او انجام داده است. به‌علاوه، «بزرگ‌بانوی روح من» به‌همراه داستان «درخت گلابی» از مجموعه «جایی دیگر» به‌عنوان داستان‌ کوتاه برگزیده در اولین دوره جایزه هوشنگ گلشیری انتخاب شدند. گلی ترقی در سومین دوره جایزه هوشنگ گلشیری هم جوایزی کسب کرد. وی در سال ۲۰۰۹، برنده جایزه بیتا شد. جایزه بیتا که توسط بیتا دریاباری در مرکز مطالعات ایرانی دانشگاه استنفورد پایه‌گذاری شده است، هر سال به یک شخصیت فرهنگی ایرانی تعلق می‌گیرد.

علاوه‌بر فیلم «بیتا» که گلی ترقی نویسنده آن بود، فیلم «درخت گلابی» نیز بر اساس درخت گلابی گلی ترقی و به‌کارگردانی داریوش مهرجویی ساخته شد. «درخت گلابی» در سال ۱۳۷۶ در رشته‌های مختلفی در جشنواره فیلم فجر نامزد شد و در سی‌وچهارمین جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو هوگوی نقره‌ای را دریافت کرد.

آثار گلی ترقی

۱. من هم چه‌گوارا هستم

این نخستین مجموعه داستانی گلی ترقی است و در سال ۱۳۴۸ چاپ شده است. این مجموعه از زبان سوم‌شخص نوشته شده و در حال حاضر با چاپی از انتشارات نیلوفر در دسترس است.

۲. خاطره‌های پراکنده

این کتاب مجموعه‌ای از ۸ داستان کوتاه است و اولین بار در سال ۱۳۷۳ منتشر شده است. احتمال دارد که داستان‌های این کتاب برگرفته از خاطرات واقعی گلی ترقی یا عینا بر اساس آنها باشند.

۳. عادت‌های غریب آقای الف

گلی ترقی نگارش این کتاب را در سال ۱۳۵۲ آغاز کرد، اما نوشتن آن بیش از ۳۰ سال طول کشید. گلی ترقی می‌گوید این کتاب را بر اساس تجربه‌های خودش از زندگی در غربت نوشته است. او در مصاحبه‌ای گفته است: «من خودم آقای الف هستم.» این کتاب در ایران منتشر نشده است.

۴. جایی دیگر

این کتاب محموعه‌ای از ۶ داستان مجزاست که در عین حال به هم مرتبط‌اند. در این کتاب، تلاش گلی ترقی بر این بوده است که نشان دهد همه رخدادهای دنیا به‌شکلی به هم مرتبط‌اند و داستان‌های مجزا روزی در جایی با هم تلاقی خواهند کرد. این کتاب در دومین دوره جایزه منتقدان و نویسندگان مطبوعات برنده جایزه شد.

۵. دو دنیا

«دو دنیا» جلد دوم کتاب «خاطره‌های پراکنده» و شامل ۷ داستان مختلف است. داستان‌های این کتاب برگرفته از دوران کودکی و بزرگ‌سالی خود گلی ترقی هستند. در این کتاب از محله‌های قدیم تهران در سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۷۶ گرفته تا آسایشگاهی در حومه پاریس صحبت شده است.

۶. فرصت دوباره

این کتاب ۹ داستان کوتاه دارد و درباره زندگی انسان‌هایی است که در دنیای مدرن، اسیر تنهایی شده‌اند. این کتاب سال ۱۳۹۳ منتشر شد.

۷. خواب زمستانی

«خواب زمستانی» اولین رمان گلی ترقی است. این رمان داستان پیرمردی است که در گذشته با هم‌کلاسی‌هایش قول و قرار گذاشته بودند هیچ‌وقت همدیگر را تنها نگذارند. اما تقدیر او این بود که هر روزش را در تنهایی بگذراند. هر فصل از کتاب «خواب زمستانی» یادی از زندگی یکی از دوستان پیرمرد است.

۸. اتفاق

این رمان داستان خواهر و برادر دوقلویی است که از کودکی زندگی شادی کنار یکدیگر داشته‌اند، اما در بزرگ‌سالی با مهاجرت برادر به آمریکا از همدیگر جدا می‌شوند و فاصله‌ای بینشان می‌افتد که زندگی‌شان را دگرگون می‌کند.

۹. بازگشت

ماجرای این رمان نیز مانند تعدادی از دیگر داستان‌های گلی ترقی به مهاجرت گره خورده است. شخصیت اصلی این رمان که زنی است مقیم فرانسه، در دوراهی بازگشت به ایران یا ماندن در فرانسه گیر کرده است. او بازگشت را انتخاب می‌کند و روایت رمان شرح دوران حضور این زن در ایران است.

۱۰. دریا پری کاکل‌زری

«دریا پری کاکل‌زری» شعری داستانی و بلند است که سال ۱۳۷۸ چاپ شده است.

۱۱. دیوهای خوش‌پوش

این مجموعه داستانی از گلی ترقی ۶ داستان کوتاه را در بر می‌گیرد. «دیوهای خوش‌پوش» که کتاب جدید گلی ترقی به شمار می‌رود در سال ۱۳۹۹ چاپ و منتشر شده است.

شما بنویسید

آیا تابه‌حال آثار گلی ترقی را خوانده‌اید؟ کدام‌یک را دوست داشته‌اید؟ در قسمت دیدگاه‌ها بنویسید مطالعه کدام داستان گلی ترقی را به ما و مخاطبان «چطور» پیشنهاد می‌کنید.