ردپای دلسوزی انسان ها در تولد «گرگاس‌ها»

به گزارش مشرق، محیط‌بانی شغلی است که خط مقدم حفاظت از محیط‌زیست است، حفظ عرصه‌های طبیعی و حفاظت از حیات وحش از وظایف اصلی این افراد محسوب می‌شود. از نظر قوانین استخدامی، محیط‌بانانی که در سازمان حفاظت محیط‌زیست استخدام می‌شوند جزو کارمندان دولتی به حساب می‌آیند اما با وجود داشتن اسلحه از نظر شرایط کاری، دارای وضعیت شبه نظامی هستند. این شغل بسیار پرخطر است و باتوجه به شرایط سختی که محیط‌بانان که با شکارچیان روبرو هستند، در مواردی ممکن است شاهد زخمی یا کشته شدن برخی از آن‌ها باشیم‌. سازمان حفاظت محیط‌زیست، محیط‌بانان کشته شده را جز شهدا به شمار می‌آورد اما بنیاد شهید تنها به چند مورد از آن‌ها گواهی شهادت اعطا کرده است.

شرایط سخت کاری این شغل، کمبود نیرو و کمبود امکانات و تجهیزات فشار بسیار زیادی به محیط‌بانان وارد می‌کند. برای بررسی ابعاد مختلف این شغل گفت‌وگویی با حضور سرهنگ جمشید محبت‌خانی فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست، علیرضا ساجدین معاونت فضای مجازی یگان حفاظت محیط‌زیست و ؛منوچهر فلاحی جانشین یگان حفاظت محیط‌زیست انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید

توضیحی در رابطه با فعالیت یگان حفاظت محیط‌زیست و تعداد شهدا ارائه می‌دهید؟

۱۲دستگاه دولتی دارای یگان حفاظتی هستند که سازمان حفاظت محیط‌زیست هم یکی از این دستگاه‌ها است اما تفاوتی که این سازمان دارد از لحاظ کمیت نیروی انسانی است چرا که ۵۰ درصد کارکنان سازمان حفاظت محیط‌ زیست جز یگان حفاظت هستندکه این تقریباً در میان سازمان‌ها بی‌نظیر است.کمتر سازمانی است که نصف یک سازمان آن نیروی عملیاتی یا مسلح باشند، چون تمام یگان حفاظت که در میدان حضور دارند، مسلح هستند.

۱۵۱ نفر شهید و جانباخته در یگان داریم که بین دستگاه‌های دولتی کم‌نظیر است و نشان دهنده این موضوع است که در سازمان حفاظت محیط‌زیست باب شهادت باز است. تمام آن ۱۱ دستگاه که دارای یگان حفاظت هستند به اندازه سازمان حفاظت محیط‌ زیست شهید نداده‌اند. در سازمان ۲۷۰ نفر جانباز تیر خورده داریم، بعضی از آن‌ها با بالای ۲۰۰ ساچمه در بدن در حال حفاظت از محیط زیست هستند. محیط‌بانان در ۶۱۵ پاسگاه محیط‌بانی در مناطق چهارگانه به ترتیب اولویت اثر طبیعی مثل قله دماوند، پارک‌های ملی مثل گلستان، خجیر، پناهگاه حیات وحش و مناطق حفاظت شده هستند که مساحت آن‌ها ۱۹ میلیون هکتار است که محیط‌بانان با گشت زنی و پایش از آن‌ها در مقابل شکار غیرمجاز، بحث تصرف و تخریب محیط‌زیست و گونه های گیاهی و اطفای حریق محافظت می‌کنند.

حفاظت از این ۱۹ میلیون هکتار مستقیم با محیط‌ بانان است که غیر از حفاظت از مناطق چهارگانه در بحث آموزش حفاظت را انجام می‌دهند. در حوزه سلبی مثل پلمپ کارخانه یا جلب کردن افراد هم کار محیط‌بانان است چون آن‌ها ضابط قضائی هستند.

کمبود ۵۰ درصدی نیروی انسانی

چه مقدار کمبود نیروی انسانی در یگان حفاظت وجود دارد؟

یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که داریم، کمبود نیروی انسانی است. ماطبق چارت سازمان اداری استخدامی کشور ۵۰ درصد کمبود نیرو داریم و طبق این چارت باید هشت هزار محیط‌بان داشته باشیم اما کمتر از چهار هزار نیرو داریم که این کمبود باعث شده کسانی که مشغول به کار هستند و باید طبق قانون ۱۲ ساعت کار و ۲۴ ساعت استراحت کنند، ۲ برابر ساعت قانونی، کار می‌کنند که این موضوع آسیب‌هایی به خانواده آن‌ها وارد خواهد کرد، یکی از مطالبات ما همین موضوع است که ریاست سازمان دستور پیگیری داد و ما طبق ادله‌ای که در دست داریم به دنبال افزایش سهمیه استخدامی هستیم.

امسال ۳۸۰ نفر از سازمان اداری استخدامی کشور سهمیه گرفته‌ایم که اردیبهشت قرار بود این آزمون برگزار شود ولی به دلیل عدم تخصیص بودجه به سازمان برای این موضوع نتوانستیم این آزمون را برگزار کنیم، از سازمان برنامه و بودجه گله داریم که آمدن این افراد به ما کمک می‌کرد. در حال حاضر به ما قول برگزاری آزمون در مهر را داده‌اند که قطعی نیست و در صورت تأمین بودجه برگزار می‌شود. ۲ برابر ساعت کاری محیط‌بانان کار می‌کنند. اگر به مدت چهار سال هر سال هزار نفر افزایش سهمیه داشته باشیم، می‌توانیم ساعت کاری آن‌ها را طبق قانون کم کنیم و به محیط‌بانان انگیزه بدهیم.

ندادن بودجه عامل برگزار نکردن آزمون

چرا آزمون استخدامی برگزار نشد؟

سازمان برنامه و بودجه برای برگزاری آزمون برای این ۳۸۰ نفر که مجوز سازمان اداری و استخدامی را گرفته بودجه نمی‌دهد، این سوال بزرگی است چرا بودجه این آزمون به موقع ابلاغ نشد و به تأخیر افتاد و سازمان برنامه و بودجه این بودجه را تخصیص نمی‌دهد. حیات وحش اگر جز منافع ملی و برای ما مهم است باید متوجه این موضوع باشیم که ۵۰ درصد محیط‌بان کم داریم چرا به بودجه‌ای برای جبران این کمبود نیرو به داده نمی‌شود. سازمان امور استخدامی باید فکری برای محیط‌بانی کند، حتی به استاندارد جهانی در این حوزه فکر نمی‌کنیم چون در دنیا برای هر هزار هکتار یک محیط‌بان باید وجود داشته باشد و طبق این چارت به خاطر وسعت مناطق حفاظت شده باید ۱۹ هزار محیط‌بان برای این مناطق داشته باشیم.

چارت جهانی را نمی‌خواهیم انتظار تحقق همین چارت سازمانی را از طرف سازمان امور استخدامی کشور را به صورت صد در صد داریم که جلوی اتفاقات را بگیریم احتیاج به نگاهی خاص در این حوزه داریم،می‌خواهیم سازمان برنامه و بودجه پول لازم در این زمینه را به ما را بدهد.

پرونده باز احراز شهادت

در رابطه با پروسه احراز شهادت محیط‌بانان و تعداد شهدای احراز شده توضیح می‌دهید؟

بروکراسی احراز شهادت و جانبازی محیط‌بانان موضوع مهمی است که در سال‌های اخیر اتفاقات خوبی در این رابطه افتاده است. ۱۵۱ جانباخته داریم که تنها شهادت ۵۰ تن از آن‌ها آنها احراز شده و پرونده مابقی همچنان مفتوح است. بازه زمانی احراز این موضوع در بنیاد شهید طولانی است که می‌توان این پروسه زمانی راکوتاه‌تر کرد، این پروسه احراز برای محیط‌بانان نسبت به بقیه موارد طولانی‌تر است.

در سه سال اخیر احراز شده‌ها نسبت به ۳۰ سال گذشته بهتر شده است، خانواده محیط‌بانی که شهید می‌شود، دچار مشکلات زیادی می‌شود.نباید بگذاریم مسائل دیگری برای این خانواده ایجاد شود و تلاش می‌کنیم پروسه زمانی احراز شهادت کوتاه‌تر شود. در سازمان حفاظت محیط‌زیست موردی داریم که بعد ۱۰ سال شهادتش احراز شد، چرا باید این موضوع اینقدر طول بکشد. خانواده‌ای هم که سلامت سرپرست از دست می‌رود و دچار حادثه می‌شود مشکلات زیادی دارد. احراز پروسه جانبازی مثل شهادت طولانی است، محیط‌بانانی را داریم در حال احراز جانبازی و شهادت هستند و امکان دارد که شهادت بعضی از آن‌ها احراز نشود.

با چه شرایطی همیاران در مواقع بحران می‌توانند کمک کنند؟

همیاران ظرفیت خوبی برای کمک به محیط‌بانان در مناطق مختلف هستند که با شرایطی که اعلام می‌کنیم، می‌توانند به ما کمک کنند. علاقمندان به ثبت نام در سامانه همیار محیط‌زیست کارت همیار را دریافت می‌کنند. بیشترین صدمات همیاران در بحث اطفای حریق بوده است. طبق قانون حمایت بیمه قضائی که سه سال پیش تصویب شد، سازمان حفاطت محیط‌زیست موظف است در شرایطی که همیاران کارت همیاری محیط‌بان داشته باشند و در منطقه‌ای که کمک می‌کنند به درخواست اداره محیط‌بانی و با اعلام نیاز آن‌ها باشد و در کنار مدیریت و فرماندهی محیط‌بانی فعالیت کنند اگر آسیب ببیند تحت عنوان فداکار خدمت، سازمان محیط‌زیست از این فرد حمایت می‌کند.

کمبود خودرو مشکل بزرگ یگان حفاظت

چه کمبود تجهیزاتی در سازمان یگان محیط‌زیست داریم؟

بحث خودرو موضوع مهمی در یگان حفاظت است، در حال حاضر هزار خودرو برای بیرون رفتن از مشکلات نیاز داریم. خودروهایی که از لحاظ کمیت و کیفیت مناسب باشند. بعضی از خودروهای ما فرسوده هستند و خودروهای اخیر هم کیفیت لازم را ندارند. با توجه به مسیرهایی که برای گشت‌زنی باید طی شود و اکثراً صعب‌العبور هستند عمر خودرو کمتر شده و زودتر مستهلک می‌شود. یگان حفاظت بودجه لازم برای خرید خودرو ندارد. بودجه ما نزدیک به ۸۰ میلیارد تومان است که با آن تنها چند خودرو را می‌توان خرید کرد.

با این بودجه خودرو تنها ۱۲ خودرو خوب و با کیفیت خارجی می‌توان خرید و اگر داخلی تهیه کنیم؛ ۵۰ عدد می‌شود که تا عدد هزار فاصله زیادی دارد. دربحث خودرو ۱۰۰ عدد مجوز واردات خودرو گرفته‌ایم ولی بودجه نداریم، ما نیاز داریم مثل اتفاقی که برای موتورها افتاد این‌جا هم بیفتد و خودروها به تدریج عوض شوند. کل بودجه یگان حفاظت ۲۸۰ میلیارد تومان است که در نهایت ۲۳۰ میلیارد تومان دست ما را گرفت. از این بودجه استحقاق سالانه محیط‌بانان، تجهیزات اطفاء حریق، خرید ماشین و موتور و بیسیم را باید انجام دهیم. ریاست سازمان محیط‌زیست ۱۲۸ پاسگاه محیط‌بانی را بازدید کرده و از مشکلات ما با خبر است و به شدت به دنبال حل مشکلات ما است.

نوع مأموریت محیط‌بانان در مناطق حیات وحش فرق می‌کند، خودرو برای پیشگیری از شکار غیرمجاز و نگهبانی از مناطق چهارگانه لازم است، بدون خودرو مشکلات زیادی ایجاد می‌شود. وقتی امکانات محیط‌بانی بالا باشد فرد متخلف هم احساس خطر کرده و کمتر سمت خلاف می‌رود اما وقتی امکانات کمتر محیط‌بان را ببیند به راحتی با امکانات زیادی که دارد خلاف می‌کند.

محیط‌بانان با نیت مقدس و با انگیزه، شجاعت و جسارت به سرکار خود می‌روند. حفظ نیروی انسانی از موضوعات مهم هر دستگاه است و هر نیرو برای ما مهم است، محیط‌بانان ما از بعضی جهت‌ها مثل خودرو، بیسیم، سلاح و دوربین‌های دید در شب از شکارچی ضعیف‌تر هستند و برخی تجهیزات را ندارند. در این سه سال اتفاقات خوبی افتاده، طرح تجهیز یگان حفاظت وجود نداشت و در سال‌های اخیر این طرح را ارائه دادیم. موتورها خریداری شده، استحقاقی‌ها پرداخت شده و قانون حمایت بیمه قضائی محیط‌بان ایجادشده است.

سوء استفاده از احساسات مردم

آیا تمام افرادی که در فضای مجازی ادعا می‌کنند واقعاً نگران محیط‌زیست هستند؟

مردم دغدغه محیط‌زیست را دارند، اما بعضی از افراد از احساسات مردم سوءاستفاده کرده و کلاهبرداری می‌کنند. دو سال پیش در استان تهران پرونده‌ای داشتیم که خود این افراد آسیب‌رسان به حیات وحش بودند، حیوانات را زخمی و بیمار کرده یا گرسنه نگه می‌داشتند و با گرفتن عکس و فیلم از آن‌ها و گذاشتن عکس در فضای مجازی شروع به جمع کردن پول برای این حیوانات می‌کردند و این افراد پول هنگفتی از مردم کلاهبرداری کردند.

مردم از طریق صندوق ملی محیط‌زیست و مسیرهای قانونی برای کمک به محیط‌زیست جلو بروند، اخیراً بسیاری می‌خواهند از یوزپلنگ حمایت کنند، بدون نظارت ما این افراد هیچ کاری نمی‌توانند انجام دهند. ما اجازه ورود هرکسی را به مناطق چهارگانه نمی‌دهیم چون معلوم نیست این افراد چه نیتی داشته باشند شاید شکارچی باشند بنابراین اجازه ورود بدون هماهنگی را نمی‌دهیم. در قانون ورود افراد زیر ۱۸ سال به مناطق چهارگانه ممنوع است مگر با اجازه و حضور والدین، اما کارت همیار برای بچه‌ها داریم و روی نسل آینده و علاقه آن‌ها به محیط‌زیست حساب کرده‌ایم.

افرادی هستند که با سوءاستفاده از محیط‌زیست به دنبال جذب مخاطب در فضای مجازی هستند. یگان حفاظت محیط معاونت حوزه سایبر را داریم و رصد و پایش این صفحات مجازی را انجام می‌دهیم. از ۵۰۰ درصد در سال گذشته ۱۸۷ پرونده قضائی تشکیل شد و امسال در سه ماهه اول سال ۶۱ مورد در حوزه سایبر پرونده تشکیل شده است.

هیچ شخصی حق ورود به مناطق چهارگانه را برای هیچ کاری ندارد. محیط‌بانان عاشقانه برای مردم کار می‌کنند. پنج درصد از محیط‌بانان شهید شده‌ و ۱۰ درصد جانباز شده‌اند. ما بر روی انجمن‌های معتبر هم نظارت بیشتری خواهیم داشت تا تخلفات محدود شود.

غذارسانی کاری ممنوع در حیات وحش

آیا مردم می‌توانند به حیات وحش غذارسانی کنند؟خطرات این کار چیست؟

یکی از موضوعات مهم غذا دهی دستی به حیات وحش توسط مردم است. از لحاظ علمی این کار غلط است. یک زمانی در بعضی فصول بارش سنگین برف را شاهد هستیم، در این حالت حیات وحش به مناطق مسکونی نزدیک شده که دستورالعمل این کار را داریم و خودمان به تنهایی یا با کمک مردم برای آن‌ها غذا تهیه کرده و در یک منطقه مشخص با حفظ امنیت حیات وحش غذا دهی دستی داریم، چون زمین کاملاً پوشیده از برف است و اگر این کار انجام نشود امنیت حیات وحش به خطر می‌افتد.

بهترین حالت برای حیات وحش این است که گونه ها خودشان غذا را به دست بیاورند چون حیوانات نباید به غذا خوردن اینگونه عادت کنند. این غذا دادن دستی باعث شده بعضی گونه ها تعدادشان از حد انتظار زیادتر شود مثل سگ‌ها (سگ جز حیات وحش محسوب نمی‌شود)،با زیادتر شدن سگ وارد مناطق حیات وحش شده و بچه میش یا را می‌خورد، حتی فیلمی را دیدیم که میش مادر هنگام زایمان توسط سگ خورده شد.

گرگاس خطرناک برای انسان

سگ خودش باید غذا به دست بیاورد، حیات وحش قانون خود را دارد. افراد با دستکاری در حیات وحش و غذا دادن تعداد حیوانات را بر هم می‌زنند و باعث بر هم خوردن تعادل جمعیتی می‌شوند. تعداد زیاد سگ باعث حمله سگ به انسان می‌شود یا از آمیزش سگ و گرگ،گرگاس به وجود می‌آید که فوق‌العاده خطرناک، وحشی و درنده است و برای انسان هم خطرناک است. از مردم می‌خواهیم از دادن غذا دستی به حیات وحش خودداری کنند و هر حیوانی از حیات وحش که وارد منطقه مسکونی شد به محیط‌ زیست اطلاع دهند. دخالت در حیات وحش باعث حذف یک گونه می شود.

یگان حفاظت دو مطالبه جدی در حوزه های خودرو و نیروی انسانی دارد، در بحث سلاح و مهمات ما مشکل جدی نداریم. تجهیزات نوین مثل دوربین مدار بسته و پهپاد در اولویت‌های بعدی ما قرار دارد.

تصویب قانون برای حمایت از محیط‌بانان

آیا محیط‌بانان می‌توانند از سلاح استفاده کنند؟ قانون از آن‌ها حمایت می‌کند؟

قانون حمایت قضائی به جز بیمه عمر بیمه مسؤولیت دارد اگر محیط‌بان از سلاحش برابر قانون استفاده کند و برای حفظ جان خود و همکارش باشد قانون از او حمایت می‌کند.اگر محیط بان غیرقانونی از سلاح استفاده کند، بدون رعایت شرایط، محیط‌بان محکوم می‌شود. مثلاً اگر به فردی که خطر جانی برای محیط‌بان ندارد شلیک کند محکوم می‌شود. ما به محیط‌بانان گوشزد می‌کنیم که برابر قانون از سلاح استفاده کنند. سلاحی که در اختیار محیط‌بان است می‌تواند هم یک فرصت باشدو هم یک تهدید. از سه سال پیش قانون به کارگیری سلاح برای محیط‌بان مشخص شده که سه محور دارد. اگر خطر جانی فرد متخلف ندارد محیط‌بان نمی‌تواند از سلاح استفاده کند.نباید محیط‌بان از سلاح بترسد و یا جسارت خارج از قانون داشته باشد هر دو حالت بد است.

ورود هر فرد با سلاح به مناطق چهارگانه ممنوع است و خود مصداق جرم محسوب می‌شود.ما تمام تلاش خود را می‌کنیم که در دادگاه از محیط‌بانان خود دفاع کنیم. افراد با سلاح مجوزدار بدون پروانه وارد مناطق چهارگانه شوند ، شروع به شکار محسوب می‌شود. زمانی می توانیم وارد این مناطق شویم که مجوز شکار گرفته باشیم، سه سال است مجوز شکار نداریم.

میزان کشفیات در بعضی جاها بالاتر رفته بعضی قسمت‌ها کاهش داشته‌ایم. جایی که کاهش داریم قدرت پیشگیری ما افزایش پیدا کرده و قبل از وقوع جرم دستگیری صورت گرفته است. در بخش شروع به شکار دستگیری خوبی صورت گرفته است یعنی با سلاح بدون مجوز وارد مناطق چهارگانه شده است یا می خواسته تیراندازی کند ولی دستگیر شده وبه حیات وحش آسیب کمتری وارد شده است. اما پس از ارتکاب جرم دستگیری کمتر بوده است.

بی‌احتیاطی انسانی عامل آتش‌سوزی

برای مهار آتش‌سوزی به چه تجهیزاتی نیاز داریم؟

نیاز به به روزآوری در مورد تجهیزات اطفای حریق داریم و ما امید به بهتر شدن داریم ولی با نقطه مطلوب فاصله داریم. در چهار ماهه امسال نسبت به چهار ماهه سال گذشته ۴۸ هکتار کاهش آتش سوزی داشتیم.علل آتش‌سوزی به دو عامل طبیعی و غیر طبیعی تقسیم می‌شود، طبیعی مثل رعد و برق و غیرطبیعی مثل انسان، که ۹۰ درصد غیرعمدی است و با بی‌احتیاطی صورت گرفته است.

ما دستورالعمل اطفای حریق خود را هرسال به روز می‌کنیم، رزمایش مقابله با حریق تحت نظارت دستگاه مدیریت بحران هر استان داریم و با آگاهی بخشی که به مردم و رعایت آن‌ها این کاهش صورت گرفته، از مردم می‌خواهیم در طبیعت آتش درست نکنند یا در مکان مشخص آتش روشن کنند.

شکار پرندگان شمال کنترل می‌شود

در مورد شکار بی‌رویه پرندگان در شمال چه تصمیمی گرفته شده است؟

شکار پرندگان مهاجر یا مهمان در شمال که از آبان ماه شروع می‌شود و تا نزدیک عید ادامه دارد. برای جلوگیری از شکار راه‌های مختلفی را طی کرده‌ایم، مسیر به سمت بهتر شدن است. مشکل بزرگ در آن‌ منطقه زمین است که یک فصل برای کشاورزی است و فصل بعد با آب تالاب مصنوعی درست می‌کنند. از قدیم صید در این منطقه بوده ولی امروزه از روش‌های ناجوانمردانه مثل دام هوایی کِرِس استفاده شده و حلال گوشت و حرام گوشت با هم صید می شوند.

افرادی با استفاده از این صید تجارت می‌کنند. در گذشته صید تنها برای ارتزاق بود اما امروزه برای سودآوری با مبالغ کلان است. بعضی ازاین افراد شناسایی شده و به دستگاه قضائی معرفی شده‌اند. امسال به صورت سلبی و ایجابی مقابله خواهیم کرد ولی مردم نقش اصلی را دارند که با عدم خرید این شکارها کمک کنند.کسانی بودند که برای خرید پرندگان با قیمت بالا از راه‌های دور می‌آیند تا زمانیکه این کار سودآوری داشته باشد دنبال می‌شود.