نشاط اجتماعی چیست ؟ ارکان و ابعاد آن کدام است ؟


نشاط اجتماعی چیست ؟ ارکان و ابعاد آن کدام است ؟

داشتن تعهد و تمایل به عمل را نشاط اجتماعی می گویند شادمانی و رضایت مردم از زندگی به عنوان یکی از شاخص‌های توسعه مطرح است کاهش ارتباطات عاطفی میان مردم و افزایش اختلالات روانی، از ویژگی‌های جامعه امروزی و...

نشاط اجتماعی چیست ؟ ارکان و ابعاد آن کدام است ؟
داشتن تعهد و تمایل به عمل را نشاط اجتماعی می گویند شادمانی و رضایت مردم از زندگی به عنوان یکی از شاخص‌های توسعه مطرح است کاهش ارتباطات عاطفی میان مردم و افزایش اختلالات روانی، از ویژگی‌های جامعه امروزی و زندگی به اصطلاح مدرن است.
گسترش شهرنشینی، دسترسی بیشتر به فناوری، مشغله های فراوان، تحمیل استرس های متعدد بر افراد، تعامل فرهنگی بالا و خطر تضعیف هویت فرهنگی، کاهش ارتباطات عاطفی میان مردم و افزایش اختلالات روانی، از ویژگی‌های جامعه امروزی و زندگی به اصطلاح مدرن است. جامعه ایرانی آن اندازه که باید و شاید، شاد نیست و از نبود بسترها و زمینه های لازم برای ابراز شادمانی به شکل جمعی و عمومی رنج می برد.

به عبارت دیگر در جامعه، شیوه های شناخته شده و متعارف محدودی برای شادمانی های همگانی وجود دارد و در برخی مواقع این شادمانی عمومی در تعارض با نظم و امنیت اجتماعی قرار می گیرد.
برنامه‌ریزی برای تحقق نشاط اجتماعی از اصلی‌ترین نیازهای زندگی شهری است. زیرا شهروندان کمتر فرصت پیدا می‌کنند به خودشان و نیازهای‌شان فکر کنند و به شدت مستعد افسردگی هستند. جامعه با نشاط جامعه‌ای است که استعدادهای افراد آن شکوفا شده و رفاه و امنیت را برای آحاد آن جامعه به ارمغان آورد؛ در مقابل، جامعه افسرده، خموده و غمگین، هر روز بر مشکلاتش افزوده و به دشواری و سختی بیشتر می‌گراید. نشاط در زندگی، ترکیبی است از شرایط فردی و اجتماعی و در واقع خود نشانه‌ای است از نگرش‌های مثبت نسبت به جهان و محیطی که فرد را فراگرفته و در آن زندگی می‌کند.

نشاط در زندگی، احساس خوشبختی، اعتماد متقابل و احساس تعهد و موارد مشابه همه در یک دسته فرهنگی قرار دارند و نشانه نگرش فرد به خود و جهان پیرامونی است. سطح پایین نشاط اجتماعی به گرایش‌های منفی نسبت به جامعه مربوط می‌شود.
باید به این نکته هم توجه کرد که بین شادی و زندگی رابطه مستقیمی وجود دارد. یعنی کسی که در ظاهر و باطن شاد است، چهره‌ای گشاده دارد، امیدواری، پویایی و تفکر منطقی بر وجودش حکمفرماست. شادی، تصمیم‌گیری را برای او آسان می‌کند و تلاش و قدرت بهره‌مندی از فکر و عقل را برای او راحت‌تر می‌نماید. چنین انسانی، زمین را بر خود تنگ نمی‌بیند، در کوچه باغ زندگی او از بن بست خبری نیست؛ در نتیجه از زندگی کردن لذت می برد و وجودش برای خود و دیگران ارزشمند می‌شود.
در کل نشاط اجتماعی شرایطی است که افراد از آن احساس رضایت کرده و پویایی دارند. برای مثال مردم حتی در ماه محرم با شرکت در مجالس عزاداری احساس رضایت، پویایی و نشاط درونی می کنند.
به‌طور کلی می‌توان گفت نشاط و شادی تحت تأثیر جامعه و شرایط فردی انسان‌ها قرار دارد.

شادکامی موجب تحرک فیزیکی و شکوفایی ظرفیت‌های جدید در جامعه می‌شود. برقراری گسترده روابط اجتماعی، گسترش مشارکت‌های مردمی و هدفمندی جامعه از آثار نشاط اجتماعی است. نشاط اجتماعی حاصل عواملی است که از جامعه‌ای به جامعه‌ای دیگر متفاوت هستند.

این تفاوت ناشی از فرهنگ جوامع است. مقبولیت اجتماعی، امید به آینده، عدالت اجتماعی، پایبندی به معتقدات دینی، بیگانگی، همبستگی و محرومیت اجتماعی از عواملی هستند که در کاهش و افزایش نشاط اجتماعی مؤثر هستند.
این عوامل را در مجموع می‌توان در قالب سرمایه فرهنگی و سرمایه اجتماعی بیان کرد.اگر شادکامی اجتماعی را حاصل شادی‌های افراد جامعه بدانیم، به این باور می‌رسیم کهافسردگی‌های افراد در افسردگی جامعه مؤثر است. پس باید عوامل مؤثر در ارتقای شادی‌های افراد را بشناسیم و برای گسترش این عامل‌ها در جامعه تلاش کنیم.

موضوع نشاط اجتماعی مهم است؛ چرا که توفیق هر جمع و جامعه‌ای به نیروهایی بستگی دارد که خود را قبول دارند، خوشحال هستند و دور از سستی و افسردگی روزگار می‌گذرانند. موتور محرکه توسعه پایدار نشاط اجتماعی است که از انحرافات اجتماعی می‌کاهد، امنیت اجتماعی را گسترش می‌دهد، تولید همراه با خلاقیت و نوآوری را رایج و همبستگی اجتماعی را زیادمی‌کند و بیگانگی با جامعه را کاهش می‌دهد.

در مجموع، به ترمیم و ارتقای سرمایه فرهنگی و اجتماعی می‌انجامد که از ارکان توسعه پایدار است. نشاط اجتماعی تک علتی نیست بلکه در کاهش و ارتقای آن مجموعه‌ای از علت‌ها دخالت دارند که محیط اجتماعی، شخصیت فردی و فرهنگ حاکم بر جامعه مهم‌ترین آنها هستند.
جشن‌های دسته‌جمعی را می‌توان یکی از موارد مهم از این نوع دانست. جشن‌ها معمولا به صورت گروهی برگزار می‌شوند. تعدادی از افراد گرد هم می‌آیند و با تمسک به یک موضوع خاص، به تبادل احساسات و عواطف نسبت به هم می‌پردازند. این گونه جشن‌ها برای خود قاعده‌مندی‌ها و روش‌های خاص دارند. از این نظر، بین جشن‌های دسته‌جمعی و مناسک دینی نوعی همانندی وجود دارد. بدین معنی که در هر دو پدیده، عنصر قاعده‌مندی و روشمندی وجود دارد و برگزاری آنها فاقد نظم و مقررات خاص نیست، اما جشن‌های گروهی بر خلاف مناسک دینی که از تقدس برخوردارند و کمتر تغییرپذیر هستند، آسان‌تر با شرایط، مقتضیات و نیازهای زندگی بشری سازگار می‌شوند.
از سوی دیگر، برگزاری جشن‌های دسته‌جمعی ضمن اینکه به کنش‌ جمعی می‌انجامد، شادابی، کاهش تنش‌های عاطفی، رفع تیرگی‌های روابط بین افراد و کاهش کشمکش‌های اجتماعی را به همراه دارد. جشن‌های دسته جمعی، معمولاً تفاوت‌های رایج طبقات اجتماعی را که باعث تقسیم‌بندی اعضای جامعه و ایجاد خط‌کشی‌های سخت می‌شوند، تضعیف و به طریق اولی حذف می‌کنند. مناصب، مقام ها،موقعیت‌ها و پایگاه‌های اجتماعی حین برگزاری جشن‌ها عامل اساسی به شمار نمی‌روند. بنابراین می‌توان گفت که برگزاری جشن‌ها همانند مناسک دینی، از جمله عوامل ایجاد همبستگی، انسجام و وفاق اجتماعی هستند.

مضاف بر اینکه در جشن‌ها تنوع بیشتری به چشم می‌خورد. با این وصف، جشن‌های گروهی در خدمت حفظ منافع جمعی هستند؛ چرا که همبستگی اجتماعی را تضمین می‌کنند و سلامت روحی و روانی اجتماع را به ارمغان می‌آورند. به هر حال، ایجاد و حفظ همبستگی اجتماعی برای ادامه حیات مفید و ثمربخش جوامع، بسیار مهم و تعیین کننده است.
جشن‌های گروهی ابزار مناسبی برای ایجاد چنین همبستگی اجتماعی به شمار می‌روند؛ زیرا برگزاری جشن‌ها با هر عنوان و دلیلی، مورد استقبال عموم مردم قرار می‌گیرد. آنچه شادابی، نشاط و انسجام اجتماعی را همزمان به وجود می‌آورد، شایسته آن است که بیشتر مورد عنایت و توجه قرار گیرد.
جشن‌های دسته‌جمعی چنین کارکردی دارند. بنابراین، ایجاد شور و نشاط بین افراد جامعه و دستیابی به یکپارچگی اجتماعی در گرو توجه ویژه به آن است. و آخرین نظریه، «نظریه بیگانگی اجتماعی» است. نظریه‌های کلان درباره بیگانگی، اساس دیدگاه خود را بر این پایه استوار کرده‌اند که وجود پدیده بیگانگی در جامعه، به نمودهای گوناگون رفتارهای بیگانه‌وار نظیر بی‌قدرتی، انزوا، تنفر فرهنگی و... منجر خواهد شد.
مک دیل وریدلی اثربخشی کمتر اجتماعی فرد را برابر با بیشتر شدن احساس بیگانگی می‌دانند. بنابراین، بیگانگی اجتماعی به معنای انزوا و اثربخشی کمتر، برابر با کاهش نشاط اجتماعی است.
نبود و یا از بین رفتن نشاط اجتماعی در یک جامعه به دو عامل اساسی بستگی دارد. یک مورد عوامل فردی-خانوادگی است. عواملی مانند اشکال در سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی، دستمزد پایین و مشکلات شدید اقتصادی، کمبود وسایل تفریحی و رفاهی، ضعف در مهارت‌های ارتباطی با دیگران و انزوا و گوشه گیری، مشکلات خانوادگی و کاهش روابط خانوادگی، اجتماعی و... است. عامل دیگر محیطی-اجتماعی است
.
عواملی چون بافت شهر و محله که با استانداردهای روحی و روانی و فرهنگی در تعارض باشند، آلودگی‌های صوتی و سر و صدای شدید و خشن و از بین رفتن صدای طبیعت مانند صدای آب جاری، نغمه دلنشین پرندگان و وزش باد در شاخسار درختان، تنش‌های عصبی و پایین بودن نقطه جوش افراد و گلاویز شدن افراد به دلایل بسیار ساده، ترافیک، عدم ثبات اقتصادی و تورم و دسترسی سخت و دشوار به امکانات لازم و اولیه برای یک زندگی ساده، بزهکاری‌های اجتماعی و نگرانی از برخوردهای خشن در جامعه، بی‌نظمی و هنجارشکنی‌های اجتماعی، تعارض بین فرهنگ و باورهای دینی با رفتارهای اجتماعی و بروز، شکلگیری و نهادینه شدن بعضی ضدارزش‌ها مانند کم شدن روحیه تعاون و همدلی و نوع ‌دوستی یا زیاد شدن ریا و دروغ، کم شدن فضای سبز و محدود شدن زیبایی فضای سبز به پارک‌های دور از دسترس که اکثر افراد به صورت بسیار گذر او با فاصله زمانی زیاد می توانند از این فضاها استفاده کنند و در عوض از بین رفتن فضای سبز متصل به زندگی روزانه مانند حیاط خانه و تراس و ایوان منازل و درختان خیابان‌ها و گذرگاه‌ها یا آرایش بسیار نازیبای آنها، جدا شدن انسان از طبیعت و پرندگان، کم شدن جلوه زیبای شهری با به‌کارگیری رنگ‌های سرد و کدر مانند رنگ‌های خاکی، خاکستری و رنگ‌های تیره با درخشندگی کم، عدم استفاده از جلوههای ویژه و زیبا از نمادهای هنری و استفاده بسیار محدود از موسیقی آب روان، خرابی‌ها و زشتی‌هایی راه‌ها، پیادهروها، جوب‌های خیابان، دیوارهای منازل و سایر عناصر شهری و... است.
شادی همیشه با هیجان وخنده وحرکت همراه است؛ در حالیکه درنشاط، احساس بهجت و سرور لزوما با خنده همراه نیست اما احساسی است که موجب لذت فرد می‌شود. نشاط فقط خنده و طنز نیست، بلکه یک حس درونی است.
به همین ترتیب شادی می تواند یک هیجان کاذب و زودگذر حتی منفی باشد. در حالی که ماهیت نشاط اصیل، مثبت و با دوام است. شادی های کاذبی که توسط محرک‌های متفاوت مثل داروهای روانگردان، موادمخدر، الکل وغیره به‌دست می آید کوتاه و گذرا بوده و پیامدهای اندوه وافسردگی را به دنبال خواهد داشت.
یکی نقش آحاد افراد جامعه جهت افزایش نشاط اجتماعی است. برای مثال داشتن لبخند بر لب در برخوردهای اجتماعی و دوری از عبوس بودن، اخم کردن و مکدر بودن که باعث انتقال انرژی منفی به دیگران می شود. استفاده از عطر و لباس‌های آراسته با رنگ‌های شاد در منزل و در جامعه متناسب با هنجارهای اجتماعی، به عنوان مثال رنگ‌های سنگین اما شاد برای خانم‌ها و آقایان وجود دارد که می تواند در محیط کار، جامعه، و خانواده استفاده کنند ولی کم‌توجهی به این مهم باعث گرایش افراطی به رنگ‌های تیره و کدر می شود.

تقویت اعتماد به نفس، اراده و حافظه و تربیت آنها در مسیر پرورش با روش‌های کارآمد. پیشگیری از فشار‌های روانی و ایجاد کنترل بر فشارهای روانی، کمک به بالا بردن ظرفیت تحمل‌پذیری و پرهیز از عصبانیت‌های زودهنگام. ریشه‌کنی افکار منفی و ناآرام و هیجان‌های رنج. به عبارتی باید تلاش کنیم که مشکلات زندگی مانند مسائل اقتصادی تمامی فکر و ذکر افراد را در تمامی لحظات زندگی اشغال نکند و در حد متعادل به افکار مثبت نیز توجه داشته باشند و روحیه امید را در درون خود و با اراده تقویت کنند.
فراگیری بهداشت روانی و پیشگیری از آسیب‌های فردی. ایجاد قدرت غلبه بر ترس و ناراحتی های زندگی. تقویت ارتباط‌های اجتماعی و ارتباط های خانوادگی صحیح و کار‌آمد. فراگیری ورزش‌های فکری و به کارگیری آن در مسیر تعلیم و تربیت.
رشد و شکوفایی استعدادها. به‌کارگیری افکار مثبت و متعادل در زندگی. پرداختن به عوامل امیدبخش و شادی آور مانند رضایت و تحمل، پرهیز از گناه، مبارزه با نگرانی، حضور در مجالس شادی، ورزش، سفر و تفریح، یادگیری و اتخاذ شیوه صحیح برخورد با مشکلات، داشتن قضاوت های مثبت در خصوص افراد و امور و تصویر سازی‌های مثبت. این اقدامات فردی با آموزش، تغییر هنجارهای اجتماعی و الگوسازی مقدور است.
برای مثال زیاد کردن لبخند روی چهره مردم و دور کردن اخم و یا استفاده از عطرها و بوهای خوش به صورت فردی و یا معطر کردن محل کار و زندگی اموری نسبتا ساده است که با کمی آموزش و الگوسازی و استفاده از رسانه ها قابل پیاده سازی است که تنها در سایه یک برنامه‌ریزی دقیق ممکن خواهدبود.پیشنهاد دیگر، نقش نهادها در افزایش نشاط اجتماعی است.
استفاده از هنرهای خیابانی مانند مسابقات نقاشی در خیابان‌ها و مراکز تفریحی، جشنواره طراحی نمادهای هنری با ابزارهایی ساده مانند شن و ماسه، ساخت آدم برفی در زمستان و اقدامات اجتماعی و حرکت‌های عمومی مانند پیاده‌روی‌های دسته جمعی، درختکاری به صورت گروهی و.... بهبود زیرساخت‌های تفریح و سرگرمی‌های سالم اجتماعی از جمله افزایش سرانه فضای سبز در شهر، تعریف و ایجاد مجموعه‌های فرهنگی و ورزشی در بوستان‌ها، ایجاد سینماهای روباز در محل بوستان‌های شهر، ایجاد سایت‌های کوچک ورزشی(فوتسال، تنیس روی میز،...). ایجاد سینمای روباز و یا فرهنگسرا در بوستان‌های بزرگ و شناخته شده که مورد استفاده عمومی خانواده‌ها هستند.
طراحی مسابقاتی با با جوایز ارزنده برای جلب مردم شهر به مقوله ورزش‌های همگانی نظیر کوه‌پیمایی عمومی و یا پیاده روی عمومی، که در نتیجه آن می‌توان هم سلامت مردم را مورد توجه قرارداد و هم نشاط اجتماعی را تقویت کرد.
تبلیغ و ترویج قناعت و بهره بردن از شرایط موجود و روی آوردن به سمت طبیعت برای ایجاد تفریحات و سرگرمی‌های سالم؛ برای مثال در برخی شهرها بسیار متداول است که یک خانواده می‌تواند غذای ساده خود را بردارد و به دامن طبیعت یا پارک محل زندگی برود.
ساماندهی و رونق‌بخشی جشن‌ها و اعیاد مذهبی مانند نیمه شعبان، عید مبعث، عیدقربان، عیدفطر و یا عیدنوروز و روز طبیعت و یا جشن‌های ملی مانند هفته دفاع مقدس، روز ملی شدن نفت و یا ایام دهه فجر و طراحی جشن‌های محله‌ای شاد و فرهنگی. (برای مثال در عید نیمه شعبان می‌توان بدون دخالت محسوس دولتی، جشن‌های محلی مردم را به سمت‌وسوی درست‌تر و پررنگ‌تر و مطلوب‌تر از آنچه هست سوق داد.) تعیین روزهای خاص عمومی مانند روز پاکسازی محیط زیست، هفته بهسازی دیوارها و پیاده‌روها و یا نظافت جامعه یا روز خنده و یا هفته مبارزه با اخم و عصبانیت طی سال برای جلب توجه مردم به مقوله نشاط. تقویت هویت فرهنگی در میان مردم؛ چنان که نیاکان ما به خوبی این موضوع را دریافته بودند و از هر فرصتی برای باهم شاد بودن استفاده می‌کردند و این منظور با تعاملات بیشتر و تقویت صله رحم فراهم می‌شود.
تقویت هویت فرهنگ قومی، ملی و دینی با تدارک جشنواره غذای محلی، مسابقات محلی کشتی و یا جشنواره آیین‌های محلی. تقویت شبکه‌های اجتماعی و شبکه‌های مروج نشاط اجتماعی، تشویق مردم به عضویت در انجمن‌ها و سازمان‌های مردم نهاد.
شادسازی فضای شهری و عرصه‌های عمومی، مشتمل بر ساختمان‌ها، خیابان‌ها و میادین و نمادهای شهری با نمادسازی، مجسمه سازی و طراحی و نقاشی‌های زیبا در دیوارهای شهر. بعضی شهرهای دنیا صرفاً با رنگ‌آمیزی شاد دیوارها و خیابان‌ها، فضای شهر را شاد کرده‌اند؛ بنابراین اصلاح مبلمان شهری فرسوده یا آسیب دیده، رنگ‌آمیزی شهرها و رنگ آمیزی هماهنگ دیوارها و پاک‌سازی آلودگی دیوارها، ضروری است. در معماری ایرانی می‌توان آثار شگرفی از هماهنگی و زیبایی را از بیرون منازل مشاهده کرد. لازم است استانداردهای طراحی منازل شهروندان با توجه به معیارهای معماری بومی، بازطراحی شوند.
ترویج تولید ماشین‌هایی با رنگ‌های شاد و ترویج خرید ماشین‌هایی دارای رنگ‌های شاد؛ برای مثال از رنگ شاد برای تاکسی‌ها استفاده شود، در گذشته که تاکسی‌ها رنگ نارنجی داشتند شادتر از رنگ زرد فعلی بودند.

تدوین سند نشاط اجتماعی استان‌ها با استفاده از دیدگاه‌های نخبگان آشنا با فرهنگ و هویت مردم استان و تصویب در کمیته تخصصی فرهنگی اجتماعی و شورای برنامه‌ریزی استان جهت ایجاد الزام اجرایی برای مشارکت تمام سازمان‌های مسئول.
رسانه‏ ها می‏توانند ناامیدی، هراس و اضطراب مضاعفی تولید و تحرکات هیجانی اقتصادی و اجتماعی را افزایش دهند و بالعکس، موجبات شکیبایی، امیدواری و تاب‏ آوری اجتماعی را فراهم آورند. رسانه‏ ها در شرایط بحرانی یکی از مهم‏ترین گروه‏های مرجع و تعیین کننده هستند که نقش رهبری مخاطبان و شهروندان را برعهده دارند.

روی کلید واژه مرتبط کلیک کنید

مدیریت بحران بیماری در روابط زوجین